SINIFTA 5 ZOR KİŞİLİK VE ONLARLA BAŞEDEBİLME

Bu yıl "zor" öğrencilerin bile derslere odaklanmasını sağlayabilmek için olumlu davranış yönetimini kullanın.
Heröğretmen gibi ben de bir sınıfı idare etmenin ne kadar önemli bir işolduğunu biliyorum. Kendi çalışma yerim olan Avustralya'da ve dünyanıngörev yaptığım çeşitli yerlerinde farklı yeteneğe, geçmişe ve mizacasahip 25 ya da daha fazla öğrenciyi alıp birlikte çalışan, haklarasaygı duyan bir grup oluşturmanın ne kadar zahmetli bir iş olduğunutekrar tekrar gördüm. Belirli türlerdeki öğrenci davranışları (hersınıfta görülmesine karşın yine de can sıkıcı olan) bu işi başarılmasıdaha zor hale getirir. Buna rağmen sınıftaki en zor kişiliklerin bilehakları ve sorumlulukları dengeleyen olumlu disiplin yöntemlerineolumlu karşılık verdiğini keşfettim.
Bu yazıda aşağıdaki kişilik türleri için işe yarayan stratejileri bulacaksınız:

Gevezeler
Yapışkanlar
Boykotçular
Tartışmacılar
Somurtkanlar

GEVEZELER

Gözlemciolduğum bir sınıfta öğretmen grup etkinliklerinden önce bir noktayıaçıklıyor; tam bu anda bir öğrenci diğerine dönüp fısıldamaya başlıyor.
Öğretmen: "Lisa ve Emma, Dersi anlatmaya çalışıyorum!"
Lisa: "Ama ben konuşmuyordum!"
Öğretmen: "Lisa, seni Emma ile konuşurken gördüm. Ben ders anlatırken konuşma. Dikkatini buraya ver."
Lisa: "Hocam yapmayın. Emma sadece bana çalışmayla ilgili bir soru sordu!"
Öğretmen: "Beni dinle— Kimin ne söylediği beni ilgilendirmez.
(Öğretmen doğal olarak sinirlenmiştir; özellikle Lisa'nın ses tonundan ve el kol hareketlerinden dolayı.)
Lisa: "Ama, Emma "
Öğretmen:"Lisa!" Bu yüksek ses tonunu şöyle bir ifade izler: "Bir kelime dahasöylersen..." ya da azarlayıcı bir tonda "... bıktım usandım". Her ikidurumda da zarar verici bir yan vardır.

İZLENECEK STRATEJİLER

Olumlu bir yönlendirmede ya da anımsatmada bulunun ve ardından teşekkür edin.
İstemediğinizdavranışa değil istediğinize odaklanın; Örneğin "Karışma" demek yerine"Teker Teker" ya da "Görgü kurallarımızı hatırlayalım" gibi.Yönlendirmeleri kısa tutun; sorun üzerinde çok fazla durmaktan kaçının.Buna ek olarak, davranış hedefimize daha uygun bir mesaj verdiğindendolayı düzeltme yaparken bile "lütfen"e ek olarak kimi zaman"teşekkürler" sözcüğünü kullanmanın daha etkili olduğunu gördüm.

Ses tonunuzu ve beden dilinizi seçin.
Öğrencilertarafından nasıl duyulduğumuz büyük ölçüde bizim sözsüz davranışbiçimlerimize bağlıdır. "Sessiz adımlarla lütfen,. Teşekkürler"ifadesini alaycı bir ses tonuyla ve parmağınızı öğrencilere doğrusallayarak söyleme olumlu sözcüklerin hepsini bir çırpıda yok eder. Sestonunuzu, bakışınızı, öğrenciye yakınlığınızı ve beden dilinizi süreklikontrol altında tutun.

Stratejik aralar vermeyi deneyin.
Öğretmenlerdikkati çekmek ya da korumak istediklerinde duraklamaların bilinçlikullanımı yardımcı olabilir. Gerekli talimatı vermeden önce kullanı>bir ara öğrencilerin size bakmasını, sizi dinlemesini ve hemen ardındanyanıt vermesini sağlayabilir. Öğretmen odanın diğer köşesinde konuşaniki öğrenciye seslendiğinde "Lisa, Emma ne yapıyorsunuz?" büyükolasılıkla onlar yalnızca kendi adlarının söylendiğini duyacaklar,sorunun ne olduğunu anlamayacaklardır bile. Önce öğrencilerin adlarıyla(daha otoriter bir tonda) başlayıp bir ara verdikten sonrayönlendirmeyle devam etmek daha iyi fikirdir.

Nasıl yönlendireceğinizi bilerek dikkati asıl konunun üzerinde tutun.
Konuşanöğrencilerden önlerine dönüp konuştuğunuz sürece dinlemeleriniisteyerek dikkatimizi birincil davranış sorununa (bizim öğretme vediğerlerinin öğrenme haklarını öncelikle etkileyen davranış biçimi)vermiş oluruz. Öğrenciler tartışır ya da surat asarlarsa bu davranışsırası gelmeden konuşma sorununa yönelik olmaz. Yeniden yönlendirme,ikincil konulara dikkatimizi vermek yerine kurallara, haklara veyaverilen talimatlara odaklanma şeklidir. Öğrencilerin görüşlerine birparça katılıp (öğrencilerin duygularına değer verip) sonra çabucak asılkonuya dönerek bunu yapabilirsiniz.

UYGULAMALI STRATEJİLER
Öğretmenödevi açıklarken Lisa, Emma özel olarak konuşup diğerlerini rahatsızediyorlar. Öğretmen konuşmayı keser. Kimi zaman bilinçli olarakyapı> bir duraklamanın tek başına öğrencilerin dikkatini çekmeyeyettiğinin farkındadır — ama bu sefer işe yaramaz. Bu yüzden okızlardan önlerine dönüp dinlemelerini ister: "Emma . . ., Lisa . . .,lütfen önünüze dönüp dinleyin, teşekkürler." Lisa darılmış bir şekilde"ama biz sadece ödev hakkında konuşuyorduk" der. Bu noktada öğretmensöylenen şeyin doğru olup olmadığıyla ilgilenmez. Konuyu başka bir yöneçevirir:
"Ders hakkında konuşuyor olabilirsiniz ama önünüze dönüpdinlemenizi istiyorum, teşekkürler. Bu anlattıklarımızı bilmenizgerekiyor." Lisa'nın kırgınlığı ya da küslüğü sürerken (ama sesiniçıkarmadan) öğretmen dikkatinizi sınıfın geri kalanına verir vekonuşmasına kaldığı yerden devam eder.

YAPIŞKANLAR

Birsonraki tiplememizde küçük sınıflardan birindeki kompozisyon dersindeöğrencilerin başındayız. Davidsınıfın diğer yanından seslenir.
David:"Öğretmenim, öğretmenim, bakar mısınız?"
Öğretmen: "Bir dakika Halid."
David:"Ama öğretmenim bundan sonra ne yapacağımızı bilmiyorum!"
Öğretmen: "Dinle, aynı anda hem orada hem burada olamam değil mi?"
David:(ağlamaklı bir tonda) "Ama öğretmenim. . ."
Öğretmen:"Tamam, tamam!" Öğretmen, onun her çağırışında kendisine yardımcıolmaya gideceği gibi asılsız bir düşünceyi kuvvetlendirerek onayardımcı olmaya gider.

İZLENECEK STRATEJİLER

Bilinçli olarak duymamazlıktan gelmeyle başlayın.
Bilinçliolarak duymamazlıktan gelme, belirli davranışları gözardı etmek vedikkatleri dersin akışı üzerinde tutmak ya da olumlu davranışlarıfarketmek ve desteklemek amacıyla öğretmenlerin bilinçli olarakaldıkları bir karardır. Öğrenciler kısa zamanda 'kurallara uyup parmakkaldıran ve bekleyen' öğrencileri öğretmenlerin dinlediklerinianlayacaklar ve kurallara uymaya çalışacaklardır.

El işaretleriyle basit yönlendirmeleri/anımsatmaları birleştirin.
Bilinçliolarak duymamazlıktan gelme işe yaramazsa ve öğrencinin davranışı diğeröğrencilerin öğrenmesini ya da sizin öğretmenizi etkiliyorsa basit biryönlendirmede bulunmayı ya da anımsatmayı deneyin: "Söz almadan önceparmak kaldırın, lütfen" ya da "sınıf içindeki kurallarımız neydi?"Sözlü yönergelerinizi güçlendirmek ya da kimi zaman onların yerinekullanmak açısından el işaretli çok etkili olabilir (özellikle senebaşından beri bunları kullanmaya başladıysanız). Örneğin, öğrencininbeklemesi gerektiğini belirtmek için elinizi dur anlamında kaldırın yada çocuğa parmak kaldırması gerektiğini anımsatmak için bir parmağınızıkonuşmaması gerektiği anlamında ağzına koyup diğer parmağınızı havayakaldırabilirsiniz.

Öğrencilere seçenekler sunun.
Verilenödev öğrenciye özel değilse "bana sormadan önce çevrendeki üçarkadaşına sor" türünde bir yöntem oturtabilirsiniz. Öğrencileriizlenmesi gereken işlemler konusunda birbirlerine yardımcı olmaya,masalarında sessizce bilgi alışverişinde bulunmaya ve ancak son çareolarak sizin yardımınızı istemeye teşvik edin.



UYGULAMALI STRATEJİLER

Birincisınıflardaki bir sanat etkinliği sırasında öğrencilerin arasındadolaşıp kilden yaptıkları şekiller hakkında konuşuyorum. Sıralarınbirinde bir öğrenciyle konuşurken diğer yanımdaki birisi elbisemiçekiştirme başlıyor: "Öğretmenim, şuna bakın, yaptığıma bakın!"Bakabilirim ya da çekilmesini söyleyebilirim ama bunun yerine bilinçliolarak duymazlıktan geliyorum. En sonunda pes ediyor, parmağınıkaldırıp bekliyor. Böyle yapmamış olsaydı elimi kaldırıp "bekliyoruz"anlamına gelen bir işaret yapar ve dikkatimi daha önce konuşmaktaolduğum öğrenciye tekrar verirdim. Her iki durumda da ilk öğrenciyleişimi bitirip diğerine döndüğümde hala sessizce beklediğini görürsemçalışmasını görmeye can atar bir şekilde yanına giderim.

BOYKOTCULAR

Üçüncüsınıftakilerin tümü harita çizme projeleri üzerinde harıl harılçalışıyorlar, David dışında. O, morali bozuk bir şekilde havayabakıyor. Öğretmeni onun bu çalışmayı yapabileceğini çok iyi biliyor.Öğretmeni deli eden asıl sorun da bu.
Öğretmen: "David, niçin çalışmıyorsun?"
David: (iç çekerek) "Bilmiyorum"
Öğretmen: "Ödevle ilgili bir sorunun mu var?"
David: "Eveet . . . coğrafya sıkıcı geliyor."
Öğretmen:"Sıkıcı öyle mi? Bak işte bu çok kötü. Ne yazık ki orada oturupharitayı tamamlayıncaya kadar canının sıkılmasına katlanman gerekiyor.. . . Bunu tamamlamanın ne kadar süreceği beni hiç mi hiçilgilendirmiyor!"
Bu süre boyunca David önüne kapanıyor ve tartışma sürüp gidiyor.

İZLENECEK STRATEJİLER

Öğrencilere sonuçlarıyla birlikte seçenekler sunun.
Öğrencilerödevleri ağırdan alıyor ya da yapmıyorlarsa onları doğrudan birseçeneğe ya da sonuca yönlendirin. "Ödevini şimdi yapmazsan onu dersdışındaki boş zamanlarında yapman gerekecektir" demek, özellikle boşzamanını satranç, kişisel çalışmaları ya da bilgisayar oyunlarıylageçiriyorsa işe yarayacaktır. Kullandığınız dil, öğrencileredavranışlarının kendi sorumlulukları altında olduğu ve nasıldavrandıkları konusunda denetime sahip oldukları mesajını verecektir.

Çalışmaya yeniden dönmesi için süre verin.
Çalışmayayeniden dönmesi için verilen süre, öğretmenin düzeltici yönlendirmesineyanıt vermesi için öğrenciye verdiği süredir. Öğrenciye bir yolönerdikten ya da bir anımsatma yaptıktan sonra öğretmen sakin birşekilde sınıfta göz gezdirebilir ya da başka bir öğrenciyle uğraşmakiçin dönebilir. Böyle yapmakla öğrencinin yönlendirildiği şekildedavranacağını beklediği mesajını iletir. Bu, öğrencilerin isteklereuyarken incinmemelerini sağlarken öğretmenlerin de gereksiz, uzuntartışmalara girmelerini önler.

İlişkiyi yeniden kurun.
Birdüzeltme yaptıktan ve öğrenci de buna uyduktan sonra (gönülsüzce deolsa) ders sırasında daha sonra yanına gidip ilişkinizi yeniden kurmakönemlidir. Bunu olumlu bir kaç sözcük fısıldayarak ("Böyle çalıştığınıgörmek çok güzel...") ya da sadece gülümseyip başınızı onaylayarak bileyapabilirsiniz. Bu, çocuğa ilişkinizin hala sorunsuz olduğu (düzeltmeyibir kenara koyarsak) ve onun sizin gözünüzde hala iyi bir yere sahipolduğu izlenimini verir. Kısa bir teşekkür ya da onay "Çabalarını farkediyorum" anlamına gelir ve arada herhangi bir kırgınlığın olmadığımesajını da verir.

UYGULAMALI STRATEJİLER

David ve öğretmeni arasında geçen konuşmaya yeniden dönelim.
Öğretmen: "David . . . Ödevini şimdi yapmazsan bunu teneffüste yapmak zorunda kalacaksın."
David: "Ama bu hiç adil değil." Kollarını kavuşturur ve somurtur.
Öğretmen: "Belki öyle ama bu senin seçimin."
Öğretmenyürür ve David'e işe yeniden dönebilmesi için zaman verir. Öğretmeninkendisine bakmadığından emin olduktan bir kaç dakika sonra gönülsüzcede olsa David çalışmasına devam eder (aslında öğretmeni onu yan gözüyleizleyebiliyordur). Teneffüs zili çaldıktan sonra öğretmeni onunlayeniden konuşur.
Öğretmen: "Doğru kararı verdiğine sevindim David." O oynamaya giderken öğretmeni de aferin anlamında koluna hafifçe vurur.

TARTIŞMACILAR

Herokulda öğretmenlerine kafa tutan, karşılık veren ve hiçbir sözünaltında kalmak isteyen öğrenciler olur. Bu tür kişilerin niçin suçsuzoldukları, yapı>ın niçin adil olmadığı, öğretmenlerin niçin onlarataktıkları konusunda on ayrı neden ve açıklama sıralayabilirler. Asılşaşırtıcı olan öğretmen ve öğrenci arasındaki tartışmaların çoğununaşağıdaki son sınıf örneğinde olduğu gibi ufak tefek, önemsiz konularlabaşlamasıdır.
Öğretmen: "Jason, niçin masanda değilsin?"
Jason: "Sadece Dimi'den bir cetvel istiyordum!"
Öğretmen:"Bana bak, sakın yalan söylemeye kalkma. Cetvel istemiyordun. Senigördüm. (Öğretmen Jason'ın suratında 'seni kandırıyorum' anlamına gelensırıtmayı gördüğü için daha da sinirlenir.) Bu davranışından bıktıpusandım!"
Jason: "Bu arada cetvel isteyip istemediğimi neredenbiliyorsunuz? Dimi'ye sorabilirsiniz." (Öfkeli bir şekilde kollarınıkavuşturur. Tüm sınıf onu izliyordur.)
Öğretmen: "Çok akıllıolduğunu sanıyorsun değil mi? Bak sana ne diyeceğim. . ." Bu noktada,Jason ağır kanlı ve kızgın bir şekilde sandalyesine yaslanırken ufakbir söylev başlar. Önceki atışmalardan canı sıkı> öğretmen Jason'ınsuratında tehditkar bir ifadeyle sandalyeye yaslanışını göze batan birterbiyesizlik olarak yorumlar. Tartışmayı sürdürüp öğrenciye meydanokur.
Öğretmen: ‘’Sen ne yaptığını sanıyorsun’’

İZLENECEK STRATEJİLER

Birincil davranışı ikincil davranıştan ayırt edin.
Jason'ınöğretmenleri onu sorunlu bir çocuk olarak anlatırken düşündükleriikincil davranışlarının toplamı (ondan daha öncelikli olan birincildavranışlardan ağırlığı duygusal olarak daha fazla olduğundan).Öğretmenin sorusuna verilen "Evet" yanıtı bile hem kulağı hem gözürahatsız edebilir. Konuşma tonlarını, biçimlerini ya da sözcüklerinisuçlamak istersek öğrencilerin ikincil davranışlarına fazla tepkigöstermemiz ya da onlara odaklanmamız kaçınılmazdır. En azındanşimdilik birincil davranışlara odaklanın.

Gereksiz tartışmalardan kaçının.
Kavgacıbir öğrenciyi doğrudan kontrol edemesek de kavgalarla nasıl başedebileceğimizi kontrol edebiliriz. Tepki gösteren ya da savunmayageçen düzeltmeler, özellikle beden dili biraz saldırgansa, tartışmayıuzatır ve dikkatimizi özgün konudan uzaklaştırır. Öğrencilertartışmalarını hiçbir zaman uysal olmayan yaşıtlarının önündesürdürebilirler. Kendinize güvenli ama nazik olun, öğrenciyi asılkonuya yeniden yönlendirin ve tartışarak, kavga ederek ya da düşmancataktiklerle ikincil davranışlara esir olmayın.

Dersten sonra karşılıklı görüşmeler planlayın.
Tartışanbirinin ikincil davranışlarını o an için görmezlikten gelme sizinavantajınıza olsa da bu konuda bir şey yapmamanız gerektiği anlamınagelmez (özellikle öğrenci bu tür davranışları alışkanlık halinegetirmişse). Dersten sonra karşılıklı görüşme planlayıp öğrenciyeikincil davranışının nasıl gözüktüğünü ya da anlaşıldığını vekarşılıklı haklarımızı nasıl etkilediğini anlatabilir (hattagösterebilirsiniz). Dersten sonra karşılıklı görüşmeler hakkında dahafazla bilgi için Somurtkanlar bölümüne bakın.

UYGULAMALI STRATEJİLER

Başkabir son sınıfta Bradley'nin ödevine başlamadığını farkettim. Yanınagidip sıradan bir tarzda sordum: "Bradley, henüz başlamamışsın sanırım.Bir sorun mu var?" Davranışlarım cana yakındı. "Evet, şey, kalemim yok,nereden bulabilirim?" yanıtına "Sorun değil, benimkini ödünçalabilirsin" diye karşılık verdim (ne zaman son sınıf öğrencileriyleders yapsam yanıma kurşun, tükenmez kalemler, cetveller ve silgileralırım - sorunları önleyici bir idare tarzı). Kendi kendine bir şeylermırıldanıp sesini azaltıp önüne bakarak "Evet, şey cetvelim yok" dedi.Öğretmen masasındaki malzeme kutusunu göstererek "benimkilerden biriniödünç alabilirsin" yanıtını verdim. "Şey, benim kağıdım da yok" derkensesi oldukça sinirli bir tona bürünmüştü. Zavallı çocuk! Oyununubozuyordum. Alaycı olmaya çok müsaittim ama "Masamda kağıt da var"yanıtını verdim. "Daha sonra gelip nasıl gittiğine bakarım" diye de
ekledim.Bu son yardımsever açıklamadan sonra eminim içinden küfretmiştir. Benuzaklaşırken ihtiyacı olan şeyleri almak üzere öğretmen masasına doğrugittiğini gördüm. Daha sonra ders sırasında homurtuları konusundakendisini kontrol edebildiği için onu takdir ettim. Terbiyeli olmak zoriştir.


SOMURTKANLAR

Veronicaçok sevilen, parlak bir beşinci sınıf öğrencisi. Ödevlerini yapmasıkonusunda bir sorunu olmasa da öğretmeni onun davranış sorunlarıolduğundan yakınıyor. O sınıfla yaptığım ilk dersimde Veronica'nın derssırasında sürekli gezindiğini ve diğer öğrencilerle sohbet ettiğinifarkettim. Bilinçli olarak bir süre bunu görmezden geldim ama sonralarıonu kendi masasına dönmesi konusunda uyardım. Gözleri tavana bakarak,ıslık gibi bir sesle "Sadece Michelle'den silgi alıyordum" dedi. Busırada çıkardığı "cık cık" sesleri ve başka yöne çevirdiği gözleriylesomurtkan karşılığı tamamlanır (en sık görülen ikincil davranış). Hemenhemen onu her düzeltişimde, basit anımsatmalar bile olsa, bu durumtekrar ederdi. Sınıfta bu tür davranışların çoğunu yönlendiripgerginliği azaltmaya çalıştım ama en sonunda başka bir şeyler yapılmasıgerektiğine karar verdim.


İZLENECEK STRATEJİLER

Gerekiyorsa okuldan sonra bir sohbet ayarlayın.
Butür kısa konuşmalar (etik açıdan kapı açık olarak) öğrencilerindavranışları açısından ders sırasında neler olduğunu aydınlatmanızısağlamak için çok uygundur. Öğrencilere, alışkanlık haline gelmişikincil davranışlarının sınıf hakları ve sorumluluklarına göre kabuledilemez olduğunu anlatmamız çok önemlidir. Bu tür sohbetlerin yılınbaşlarında yapılmaya başlaması ikna edici olması bakımından oldukçaetkili olur (yı>ın başının küçükken ezilmesi yaklaşımı). Böyleceöğrenciler öğretmenin her zaman belirli davranışları dersten sonratakip edeceği mesajını almış olurlar.

Davetinizin zamanlamasını iyi yapın.
Öğretmenleröğrencileriyle dersten sonra konuşmak isterlerse teneffüs zili çalmadanhemen önce kalmalarını istemek daha iyi olabilir. Böylece, "Niçin?","Neden Ben?" ya da "Ne Yaptım?" gibi gereksiz tartışmaları önlemişolursunuz.

Olumlu mesajlar vermeye çalışın.
İkazlarımızın,düzeltmelerimizin ve gerilmiş ilişkilerin onarımının süren bir ilişkilisayesinde mümkün olabileceğini unutmayalım. Olumlu bir ses tonuyla vearkadaşça konuşun, parmağınızı sallamak gibi tehdit edici bedendilinden kaçının. Söylev çekmektense karşılıklı konuşmak daha iyidir.

Sorunlu davranışı yansıtmayı önerin.
Birçoköğrenci ikincil davranışının nasıl gözüktüğünün farkında değildir.Onlar olayları bizim gözlerimizle göremezler. Öğretmenler çoğu zaman butür davranışları kaba ve otoritelerini sarsıcı bir davranış olarakgörürler. Bizim değer yargılarımıza göre kaba olan şey aslında zayıfsosyal beceriler, kötü alışkanlıklar, öğrencinin dikkat çekme isteği yada sınıf ortamında gücünü gösterme arayışından ibarettir.

Davranışlarındaneler gördüğümüzü yansıtıp duygularımızı açıklayabilirsek ve saygı yada adil muamele görmeleri için onları sınıf kurallarına uymaya davetedersek en azından kabalıktan ne anladığımızı ve böyle davranışlarınilişkileri nasıl zedelediğini açıklamış oluruz.


UYGULAMALI STRATEJİLER

Teneffüszilinden hemen önce Veronica'ya dersten sonra birkaç dakika kalmasınisöyledim. İncinmiş bir tonda "Niçin?" diye sordu. Bunu duymazdan gelipsınıfı dışarı çıkardım. Sınıf dışarı çıkarken Veronica ellerinikavuşturup duvara yaslandı. Veronica'ya biraz önce derste bir sorunolup olmadığını sordum.
Veronica: (gözleri yere bakarak bastırmaya çalıştığı bir somurtkanlıkla) "Hayır."
Öğretmen: "Dersten sonra kalmanı istediğim için belki de kızgınsın ya da moralin bozuk, öyle mi?"
Veronica: "Evet. Kötü ne yaptım?"
Öğretmen:"Masanı dönmeni söylediğim zamanı hatırlıyor musun? Ne yaptığını ve nesöylediğini anımsıyor musun?" Bu noktada Veronica önemsiz bir bakışfırlattı.

Öğretmen: "Ne dediğini sana göstermemi ister misin?"
Veronica: "Efendim?"
Öğretmen: "Dur sana göstereyim."
Bunoktada onun sabahki duruşunu, el kol hareketlerini ve ses tonunubaşını sallayışıyla ve kaba bakışıyla yansıtmaya çalıştım. Kısa birgösterimden sonra gülümseyerek solümü tamamladım. Veronica gönülsüzcegülümseyerek savunmaya geçti: "Bunu her zaman yapmıyorum". "Evet herzaman değil" diyerek sürdürdüm "ama bu davranışları çok sık yapıyorsun.Ben sana bu şekilde davranmıyorum Veronica. Bu şekilde konuştuğunda sestonundan ve söyleyiş şeklinden dolayı saygızlık haline geliyor".
Veronica: "Şey, bunu yapmak istememiştim."
Öğretmen: "Olabilir, sen bunu kasdetmemiş olabilirsin ama senin ne söylediğin ve nasıl anlaşıldığı bu."
Budurumda öğrencilerden bazıları gelişigüzel bir özür ifade ederler."Gerçekten üzgün hissetmiyorsun, değil mi?" türünde bir yanıt vermektenkaçının. Saygı konusundaki okul kurallarını anımsatıp özrü kabul edin.

Kaynak:Bu yazı Bill Rogers'ın teacher.scholastic.com'daki yazısındanuyarlanmıştır. Bill Rogers, Avustralya kökenli olan ve dünyada davranışyönetimi, stres ve öğretmenlik konusunda dersler veren bir eğitimdanışmanıdır.



GELİŞİM DÖNEMLERİ

Gelişimselkuramda bireylerin yaşamları belirli evrelere ayrılır. Bireylerin odönemde sahip olduğu özellikler evreleri belirler. Bazı kritik dönemlervardır. Bunlar kişiliğin belirginleşmesinde önemlidir. Bu dönemiatlatamamış kişi bir sonraki dönemde zorluklarla karşılaşır.

1. EVRE (0-2 YAŞ) : Temelgüven duygusunun kazanılmasıdır. Bireyin bunu kazanabilmesi için;yaş>ında ona bakan kişinin bebekle ilişkisi önemlidir. Sevgi,sıcaklık, koruma, emniyetli bir şekilde tutma, olumlu fiziksel dokunma,fiziksel ihtiyaçların karşılanması (yeme, içme, uyku...) gerekmektedir. Bunlar çocuğa dünyanın emniyetli olduğu hissiniuyandırır. Bu dönemde güven duygusunun kazanılmaması bireyin ileridekiyaş>ını etkilemektedir. Bu tip insanlar düşmanca bir yaklaşımiçindedir. Bu tür kişiler yaşamda bir türlü güven duyulabilecekkişilerle beraber olmazlar. Güvene dayalı son ilişkiyi kuramaz,kendilerini olduğu gibi kabul edemezler. Korku dolu, kıskanç, benliktasarımı billurlaşmamış kişilerdir. Böyle bir kişi ile yapı>danışmada, danışman danışana karşı çok istikrarlı olmalı, psikanalitikyaklaşım izlenmeli ve bireyin direncini kırma eğiliminde olmamalıdır.İsteklerin karşılanması çok önemlidir.

2. EVRE (2-3 YAŞ) : Bu dönemde kazanılması gereken özerklik duygusudur. Bunu kazanamazsautanç duyar. Bu evrede bireylerin utanç duygusunu önleme ve özerkliğinikazanabilmesi için karşılanması gereken ihtiyaçların başında tuvaleteğitimi gelir. Bunda çocuk biraz zorlanır. Çünkü üzerinde baskı vardır.Kendi bağımsızlığını kazanmaya başlamaktadır. Tuvalet eğitimi çokbaskılı olursa çocuk girişimde bulunmaktan men edilebilir. Bu evredemerak duygusu araştırma yapmak isteği ağır basar. Bunu engellemekgerekir. Bağımsızlığın kazanılmasında yeme-içme, giyinmesi konusundaizin verilmelidir. Bağımsızlığın kazanılması ile kişisel güç kazanır.Benlik gelişimini sağlayan durumlar yaratılır. Olumsuz duyguları ifadeetmesine imkan tanımalıyız. Bu duyguların ifade edilmesine imkantanımalıyız. Çocukların bu evrede bir şeyler yapmaları sağlanmalıdır.Fazla bir şeyler beklenmemelidir, hata yapmalarına da izinverilmelidir. Olumsuz kişilik özellikleri; Bu ihtiyaçlarınkarşılanmamasında bireyler bağımlı olacaklardır. Yeteneklerine ilişkinutanca boğulacaklardır. Yetersiz olduğunu düşünür, kendi olumsuzduygularını kabul etmez. Çabuk kızar öfkelenir. Bu evrede kişilersürekli olarak ilişkilerinde bile güç arayışı içindedir. Kendi gücünü,önemini göstermeye çalışır.
Kaynak: ReformTürk http://www.reformturk.com/seminer-calismalari/59416-sinifta-bes-zor-kisilik-ve-onlarla-basedebilme.html#post121127
Öğrenilmiş çaresizlik; Bireyin amacınaulaşmak için yaptığı çalışmalardan vazgeçmesidir. Buna karşı birey dahaönceki problemleriyle ilişki kurabiliyorsa öğrenilmiş güçlük oluşur.


3 . EVRE (4 - 6 YAŞ) (Girişkenliğe karşı suçluluk) : Gereksinim duyduğu şeyler, yeni şeylerideneme ihtiyaçları ufuklarını genişletmeye çalışır. İlgilerini,uğraşlarını geliştirirler. Bazı şeyleri öğrenirler. Daha çok arkadaşedinmesine yardımcı olunmalıdır. Bu evrede bireyler, daha çok insantarafından etkilenir. Sosyal ilişkilerinde olgunlaşmaya başlıyorlar.Sosyal beceriler kazanması gerekir. Çocuklar kendi kararlarını almayabaşlarlar. Aynı zamanda çocuklar cinsel oyunlara girme eğilimindedir.Bilinci gelişmeye başlıyor. Eğer inatçılık yapıyorsa bunun farkındadır.

Olumsuz kişilik özellikleri: Bu evreyi iyi geçirmezse kendinisuçlu hisseder. (Günahkardır) Yaptıklarından dolayı kendinicezalandırır. Çok katı olurlar. Başarılı olacaklarından korkarlar.Toplum olarak eğlenceden korkarız. Ve çocuk yaygın suçluluk duyduğundaneğlenemez. Doğal iç güdülerinden korkar. Gerçekçi olmayan çok yüksekahlak değerleri vardır. Cinsel çatışmalar yaşarlar. Özdeşimkuramadıkları için bu evre iyi geçmezse empatik eksikliği görülür.

4.EVRE (6 – 12 YAŞ) (Okul Çağı) : Buevrenin çatışması başarı kazanmaya, çalışkanlığa karşı aşağılıkduygusuna girmesidir. Amaçlarına ulaşması lazımdır. Bu evrede çok fazlahata yapılmasını kabullenemiyor. Çünkü not sistemine yöneliktir.Arkadaş çevresi içerisinde belirli bir statüsü vardır. Bireyle iletişimbecerilerini geliştirirler. İşe ilişkin beklentileri çok makulolmalıdır. Bir şeyleri başarmaya ilişkin beklentilerinin olması gerekir.

Olumsuzkişilik özellikleri: Aşağılık duygusu kazanır. Başarısız bir kişi olur.Öz disipline sahip olmaması, sürekli erteleme eğilimi gösterir.

5.ERGENLİK DÖNEMİ :Kızlarda 12, erkeklerde 13-14 yaşlarında başlar. Sıcak bölgelerdeergenlik dönemine daha önce girilir. Ergenlik dönemi bütün toplumlardazor geçirilir. Bunun nedeni toplumun bireyden beklentileri fazladır.Ergenliğin zor geçmesinin nedenleri;

1- Gelişimsel olarakbakıldığında önce kazanılması gereken kişisel güçlerin (temel güven,bağımsızlık, suçluluk gibi) kazanılmış olması. Yetişkin döneminegeçmeden önce kimlik bulmaya çalışır. Kimlik bulmaya çalışırken dahaönce kazanamadığı şeylerin muhasebesini de yapar. Örnek, suçlulukduygusunu üzerinden atamamışsa, yaptığı her işte kendini suçluhissedecektir. Aynı şekilde bağımsızlığını kazanamamışsa yaptığıişlerde başkalarına bağımlı olacaktır. Kendi başına bir şeyyapamayacaktır. Çalışkanlık konusunda okul döneminde başarılı değilseaşağılık duygusu kazanabilir.

2- Ergenlik evresinderuhsal bağımsızlığın kazanılması gerekir. En önemli özelliktir.Kendilerini biraz daha güçlü hisseder, derin düşünebilir. Kendinegüvenmeye başlar. Sonsuz bağımsızlık kazanmaya çalışır. Bu evredeanne-baba orta yaş krizi yaşıyor olabilir. Anne-babanın en büyükisteği, şimdiye kadar yaptıkları ile yapamadıklarını çocuklarınınyapmalarını isterler. Bir yönde kendileri ile özdeşleştirirler. Gururduymak isterler. Bireylerin durağanlık ve kriz yaşamaları istenmektedir.

3-Fiziksel olarak değişen birey arasıra tepkilerde de bulunabilir.Ergenlik döneminde yaşanan kimlik karmaşası (kimlik bunalımı, rolkarmaşası vb.) kriz olarak nitelendirilebilir. Bu evrede kimlik bulmasıiçin gelişimsel görevler;
Karşı koyma ihtiyacındadır. Kendi düşüncelerini ifade etmesi,
Sorgulamave düşünme (Eleştirel ve analitik biçimde). Eleştirel biçimde hiçbirşeyi beğenmiyor (Kendisine ve ailesine). Analitik şekilde çok fazladetaylara inilerek olayların doğruluğunu bulma.
Farklı düşüncelerin peşindedir. Yaşama soyut bir anlam vermeye çalışır. Yaş> felsefesi bulmaya çalışır.
Meslekibeklentileri vardır. Öğrenme motivasyonu yüksekse bir önceki evreyirahat atlatmışsa aklında bir meslek vardır. Kimlik bulabilmesi içinmeslek seçimi çok önemlidir.
Yasam felsefesi bulmalıdır. Bazı politik tercihleri vardır. Değişmeden yanadır. Kişilerin hakları önemlidir.
Cinselyönünün belirlenmesi gerekir. Çeşitli bozuk eğilimler, dönüşümleroluşabilir. Kısa süreli de olsa homoseksüel hayaller kurabilir. Cinseleğitimin verilmesi gerekir. Cinsellik ve korunma yolları hakkında bilgisahibi olması gerekir. Bilgileri genellikle arkadaşlarından edinir.

Ahlaki bazı bakış açıları gelişmiştir.

Ergenlik dönemini iyi geçirememiş kişiler depresyona girerler. Depresyonun nedeni:

- Reaktif (Gerçek bir kayıp vardır)Bireyin kendini kurtarıp daha iyi bir yere gelmesidir.
- Bireylerin toplumdan ve anne-babadan olumlu mesajlar alamaması
- Kendisinin başkaları tarafından önemsenmediğini düşünüyor.
- Gelecek hakkında sürekli karamsarlık halindedir. Hiçbir şeyin iyi olmayacağını düşünüyor.
Bireyinkarşılaştığı sorunlar; aile ile ilişkiler, kendi kişiliği ile ilgilisorunlar, okulla ilgili sorunlar, gelecek korkusu .... vb. Ergenlikdönemi iyi gitmezse aşırı uyum görülür. Sorgusuz, sualsiz uyumdur bu.Ergen kendi kişiliğini bulduğu zaman özdeşim kurmayı bırakır. Bireydebiyolojik, sosyal, psikolojik alanda değişiklik oluyor. Kızlar 12yaşında ergenliğe giriyor. Erkekler 14 yaşında giriyor. 21 yaşındabitiyor. Kimlik bulmaya çalışıyorlar. 11 yaş öncesi ergenliğehazırlanış dönemidir. Hipofiz bezinin salgıladığı birincil cinsiyetözellikleri ile erkeklerde testesteron, kızlarda astrojen hormonudur.Testesteron, testis torbalarının gelişimini sağlar. Koltuk altlarındakıllanma ve ses kalınlaşması, 13-14 yaşlarında ilk ereksiyon, 13-16yaşları arasında ise yüzde kıllanma görülür. Kızlarda göğüsleringelişimi 10 yaşında başlar. Koltuk altı ve cinsel bölgede kıllanma 11yaşında başlar. Adet kanaması 12-13 yaşlarında başlar. Her iki cins deçocuk yapmaya hazır değildir. Fiziksel ve psikolojik gelişim farklıolduğundan ancak 1-1,5 yıl sonra çocuk yapılabilir. Her iki cinste deboy uzar. Aşağı yukarı kızlarda 16-18, erkeklerde 18-20 yaşına kadardevam eder. 30 yaşına kadar gelişim devam eder. Milimetrik olarak uzar.Erken olgunlaşma kızlarda ve erkeklerde olumsuz sonuçlar doğurur. Kızçocuk dezavantaj, erkeklerde avantaj olarak görülür. Kızlarda toplumunbeklentisi artar. Erkekler çok popüler olur ve kendilerine güveniartar. Ergenlik yaşı daha alt düzeye çekilmektedir. Bunda beslenmeninrolü büyüktür. Ergenlik döneminde karşılaştığı sorunları isepsiko-sosyal olarak toplumun beklentileri artıyor. Ve çocuk yetişkinmuamelesi görüyor. Rol karmaşası içinde yeni olgunlaşan ilişkileregirmesi bekleniyor. Ergenlik sona erdiğinde cinsiyetin belirlenmesigerekiyor. Kız ya da erkek olarak davranması gerekir. Bedenini etkinbir şekilde kullanması bekleniyor. Duygusal bağımsızlığını ailedenkazanması gerekir. Ekonomik bakımdan bağımlı oldukları için kararveremiyorlar. Duygusal bağımsızlığını kazanması gerekir. En önemlisorun, duygusal olarak ayrılması ve bireyselleşmenin sağlanmış olmasıgerekir. Evlilik ve aile yaşantısı için hazırlık olmalıdır. Meslekseçimi belirlenmeli ve kendine göre yaş> felsefesi geliştirmelidir.Kendi davranışlarına rehberlik edecek dengelere sahip olmalıdır. Bütünkararların alındığı evredir. Hayatın anlamı nedir? sorusunu bulmaktazorlanır. Bunun için logo terapisi, anlam ve varoluşçu terapiyiuygulamalıyız. Bazı ergenlerin işi kolaylaşabilir. Bunda toplumunbeklentisi, hazır olması, model aldığı kişilerin durumu önemlidir.Varolması için bazı problem çözme yöntemlerini bulması gerekir.Ergenlerin kullandığı savunma mekanizmaları vardır. 15-17 yaşlarıarasında hayal kurmayı çok kullanırlar. Artık birey yetişkinliğegirmektedir. Olumsuzları kullanma daha fazladır. Toplumsallaşmaeleştiriye, sorgulamaya, analiz etmeye başlar. Karşı koymaya, isyanetmeye başlıyor. Kendine rehberlik eden değerleri sorguluyor, analizediyor.

Ergenler kendilerini iyi hissetmek isterler. Bunubaşarmak için cinsellikle, ilaç almayla, alkol yoluyla halletmeyeçalışırlar. Bu dönemde arayış içindedir. Oldukça zorlanır. Zorlanmanınnedeni çatışmadan kaynaklanıyor. Kendi yaş> deneyimlerini kullanmakistiyor fakat yetersiz kalıyor. Akran ilişkilerinde zorlanıyor. Toplumauyum sağlayamıyor. Duygularını kontrol edemiyor. Ergenlerde nelergelişiyor? Yeterlilik duygusu artıyor, karar verebiliyor, önemliliğiartıyor. Güç kontrol sahibi oluyor. Akran gruplarında kendini daharahat hissediyor. Ben Kimim? Sorusuna cevap bulabiliyor. Ne istiyorum?Amaçlarım ne olacak?

*****
ZAMANIN DEĞERİ

“Bir yılın değerini;tek dersten kalan öğrenci bilir.
Bir ayın değerini;prematüre bir çocuk doğuran anne bilir.
Bir haftanın değerini;haftalık derginin editörü bilir.
Bir saatin değerini;eve dönmek zorunda olan aşıklar bilir.
Bir dakikanın değerini;uçağı kaçıran yolcu bilir.
Bir saniyenin değerini;kaza atlatan kişi bilir.
Bir milisaniyenin değerini;100 metrede gümüş madalya alan atlet bilir.”

alıntıdır