NESNELERİNE GÖRE FİİLLER

Nesne –yüklem ilişkisine göre fiiller dörde ayrılır :

1 – GEÇİŞLİ FİİLLER

Nesne alabilen fiillerdir .
Bir fiilin nesne alıp almadığı, fiile “ne ,neyi ,kimi?”soruları sorularak anlaşılır .Cevap alınıyorsa fiil geçişlidir .

Bize olayı acele acele anlattı .(geçişli )
Neyi anlatı ? “olayı” (nesne )

Ali sınıfta yeni şiirini okudu . (geçişli )
Neyi okudu ? “yeni şiirini “ (nesne )

UYARI
Geçişli fiillerin yüklem olduğu cümlelerde nesne belirtilmemiş olabilir .Nesne alabilen bir fiilin nesnesinin belirtilmemiş olması onu geçişli olmaktan çıkarmaz :

Ahmet sürekli okur .(geçişli )
Bu cümlede nesne belirtilmemiştir .Buna rağmen “okur” yüklemi geçişlidir .Zira Ahmet bir şeyler okumuş ,yalnız bu cümlede belirtilmemiştir .

2 – GEÇİŞSİZ FİİLLER

Nesne alamayan fiillerdir .Bu tür fiiller “ne ,neyi ,kime ?”sorularına cevap veremez .

O,servisle okula gider .(geçişsiz )
Neyi gider ?cevapsız

Havuzda bir saat kadar yüzdü . (geçişsiz )
Neyi yüzdü ? cevapsız

ÖRNEK SORU

Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi geçişsiz fiildir ?
a) Cümledeki yardımcı fiili bulunuz .
b) Çocuklar güle oynaya geliyorlar .
c) Dağılmış oyuncaklarını topluyordu .
d) Evin kapısını değiştirmişler .

ÇÖZÜM
A’daki “bulunuz” ,C’deki “topluyordu”ve D’deki değiştirmişler” fiilleri geçişli fiillerdir .Zira nesne almışlardır ;”yardımcı fiilleri “ “oyuncaklarını”ve “evin kapısını”.

B’deki “geliyorlar”fiili ise nesne almadığından geçişsizdir .






3 – OLDURGAN FİİLLER

Geçişsiz olup eklerle geçişli duruma getirilen fiillerdir .
Oldurgan fiiller –r,-t, ve –dir ekleriyle yapılır .
Kaynak: ReformTürk http://www.reformturk.com/showthread.php?p=91252

Bebek mışıl mışıl uyuyor . (geçişsiz )
Anne ,bebeğini uyuttu .(oldurgan )
Suyumuz kısa sürede bitti .(geçişsiz )
Çocuklar suyu hemen bitirdi . (oldurgan )

4- ETTİRGEN FİİLLER

Geçişli olup geçişlilik derecesi eklerle arttırılan fiillerdir .

Ettirgen fiiller –r,-t ve –dir ekleriyle yapılır

Çocuğundan gelen mektubu okudu .(geçişli )
Mektubu komşu çocuğuna okuttu .(ettirgen )


ÖRNEK SORU

Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi ettirgen bir fiildir ?
a) Çocukları arabayla gezdirdi .
b) Sonunda bana şiiri sevdirdi .
c ) Bu sabah beni erken uyandırdı .
d ) Alınan karar işçileri sevindirdi .

ÇÖZÜM

A’da gezdi gezdirdi
Geçişsiz oldurgan

B’de sevdi sevdirdi
Geçişli ettirgen

C’de uyandı uyandırdı
Geçişsiz oldurgan

D’de sevindi sevindirdi
Geçişsiz oldurgan

CEVAP B’DİR