NESNELERİNE GÖRE FİİLLER
Nesne –yüklem ilişkisine göre fiiller dörde ayrılır :
1 – GEÇİŞLİ FİİLLER
Nesne alabilen fiillerdir .
Bir fiilin nesne alıp almadığı, fiile “ne ,neyi ,kimi?”soruları sorularak anlaşılır .Cevap alınıyorsa fiil geçişlidir .
Bize olayı acele acele anlattı .(geçişli )
Neyi anlatı ? “olayı” (nesne )
Ali sınıfta yeni şiirini okudu . (geçişli )
Neyi okudu ? “yeni şiirini “ (nesne )
UYARI
Geçişli fiillerin yüklem olduğu cümlelerde nesne belirtilmemiş olabilir .Nesne alabilen bir fiilin nesnesinin belirtilmemiş olması onu geçişli olmaktan çıkarmaz :
Ahmet sürekli okur .(geçişli )
Bu cümlede nesne belirtilmemiştir .Buna rağmen “okur” yüklemi geçişlidir .Zira Ahmet bir şeyler okumuş ,yalnız bu cümlede belirtilmemiştir .
2 – GEÇİŞSİZ FİİLLER
Nesne alamayan fiillerdir .Bu tür fiiller “ne ,neyi ,kime ?”sorularına cevap veremez .
O,servisle okula gider .(geçişsiz )
Neyi gider ?cevapsız
Havuzda bir saat kadar yüzdü . (geçişsiz )
Neyi yüzdü ? cevapsız
ÖRNEK SORU
Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi geçişsiz fiildir ?
a) Cümledeki yardımcı fiili bulunuz .
b) Çocuklar güle oynaya geliyorlar .
c) Dağılmış oyuncaklarını topluyordu .
d) Evin kapısını değiştirmişler .
ÇÖZÜM
A’daki “bulunuz” ,C’deki “topluyordu”ve D’deki değiştirmişler” fiilleri geçişli fiillerdir .Zira nesne almışlardır ;”yardımcı fiilleri “ “oyuncaklarını”ve “evin kapısını”.
B’deki “geliyorlar”fiili ise nesne almadığından geçişsizdir .
3 – OLDURGAN FİİLLER
Geçişsiz olup eklerle geçişli duruma getirilen fiillerdir .
Oldurgan fiiller –r,-t, ve –dir ekleriyle yapılır .
Kaynak: ReformTürk http://www.reformturk.com/showthread.php?p=91252
Bebek mışıl mışıl uyuyor . (geçişsiz )
Anne ,bebeğini uyuttu .(oldurgan )
Suyumuz kısa sürede bitti .(geçişsiz )
Çocuklar suyu hemen bitirdi . (oldurgan )
4- ETTİRGEN FİİLLER
Geçişli olup geçişlilik derecesi eklerle arttırılan fiillerdir .
Ettirgen fiiller –r,-t ve –dir ekleriyle yapılır
Çocuğundan gelen mektubu okudu .(geçişli )
Mektubu komşu çocuğuna okuttu .(ettirgen )
ÖRNEK SORU
Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi ettirgen bir fiildir ?
a) Çocukları arabayla gezdirdi .
b) Sonunda bana şiiri sevdirdi .
c ) Bu sabah beni erken uyandırdı .
d ) Alınan karar işçileri sevindirdi .
ÇÖZÜM
A’da gezdi gezdirdi
Geçişsiz oldurgan
B’de sevdi sevdirdi
Geçişli ettirgen
C’de uyandı uyandırdı
Geçişsiz oldurgan
D’de sevindi sevindirdi
Geçişsiz oldurgan
CEVAP B’DİR