VİTAMİNLER
Çeşitli biyokimyasal olaylarda varlığı gereken ve vücut tarafından sentez edilmediği için besinlerle alınması gereken organik bileşiklerdir. Vitaminler yağda ve suda çözünmeleri bakımından sınıflandırılırlar ve adlandırılmaları alfabetik olarak yapılır.Yağda çözünenler:A-D-E-K ve Suda çözünenler B-C.Vitaminlerin besinlerle yeterli alınmaması bazı sağlık sorunlarına yol açar.
Çeşitleri
A Suda çözünenler
a-Tiamin(B1)
Suda kolay çözünür
Kaynatmaya karşı dayanıklıdır
pH değişimine hassastır
Karaciğer,maya ve hububatta çok bulunur
Karbonhidrat metabolizmasında rol oynar
Karbonhidrat ve proteinlerden yağların sentezi için gereklidir
Sinir dokusunun oksijen alma yeteneğini artırır
Yetersizliği
1-Mide ve barsak bozuklukları meydana gelir
2-Barsaklarda iltihaplanma ve kabızlık görülür
3-Alyuvarlarda pentoz fosfat birikimi olur
4-Beriberi (Kalp damar sistemi hastalığı,sinirsel bozukluklar,kas zayıflğı ve halsizlik ) görülür
b-Riboflavin(B2)
Suda kolay çözünür
Işığa dayanıksızdır
Sakatatlarda, yumurta,süt peynir,maya,tahıllar ve yeşil yapraklı sebzelerde çok bulunur.
Solunum reaksiyonlarında görevli enzimlerin yapısına katılır
Gelişim üzerine etkisi fazladır
Hemoglobin sentezinde rol oynar
Yetersizliği
1-Deri ve sindirim kanalı mukozasında bozukluklar oluşur
2-Gözde sklera ve korneada damarlaşma görülür
c-Niyasin
Suda olay erir
Hava ve sıcağa dayanıklıdır
NAD ve NADP nin oluşumunu sağlar
Karaciğer,et,balık,buğday ve çavdarda bulunur.
Yetersizliği
(Yetersizlik tek taraflı ve mısırla beslenmelerde görülür)
1-Sinir ve sindirim sistemi bozuklukları
2-Pellegra (Deri kurur ve sertleşir) görülür
d-B6 (Pridoksin,H vitamini)
Suda ve alkolde erir
Işığa ve u.v radyasyona karşı hassastır
Amino asit ve potasyumun hücrelere taşınmasında rol alır
Bitkisel ve hayvansal besinlerde bolca bulunur
yetersizliği görülmez
e-Pantotenik asit
Koenzim-a nın yapısına katılır
Karbonhidrat protein ve yağ metabolizmasında rol alır
Karaciğer böbrek ve yumurta sarısında bulunur
Yetersizliği
1-El ve ayaklarda karıncalanma
2-Gündüz ayakların üşümesi ve gece ısınması
f-Biotin
Tuzlu suda erir
Bitkisel ve hayvansal besinlerde bolca bulunur
Karbonhidrat ve yağ metabolizmasına katılır
Yetersizliği görülmez
g-B9 (Folik asit)
Kaynak: ReformTürk http://www.reformturk.com/lise-biyoloji-dersi/57886-vitaminler.html#post118400
Suda az çözünür
Alkali ortamlarda kolay çözünür
Amino asit metabolizmasında rol alır
Hızlı bölünen hücreler için gereklidir
Kan hücrelerinin oluşumunda B12 ile birlikte rol alır
Mayalarda ve yeşil sebzelerde bol bulunur
Yetersizliği
1-Gelişmenin yavaşlaması
2-Aneminin görülmesi
h-B12
Yüksek yapılı bitki ve hayvanlar tarafından sentezlenemez
Mikroorganizmalar sentezler
Çok az miktarlarda etkendir
Amino asit ve protein metabolizmasında etkendir
B9 vitamini ile beraber hızlı bölünen hücreler ve kan hücreleri yapımı için gereklidir
Yetersizliği
1-Anemi görülür
2-Sinir hücrelerinde bozulmalar görülür
ı-C vitamini
Bazı omurgalı ve insanlar için önemlidir.(Bazı yüksek yapılı hayvanlar ve bitkiler sentezleyebilir.)
Isıya dayanıksızdır
Biyokimyasal reaksiyonlarda rol alır
Yeşil sebze ve limongillerde bol bulunur
Yetersizliği
1-Skorbüt (Diş eti ve diğer organlarda gelişen kanama ) hastalığı gelişir
2-Dişler ve damaklarda yapı bozukluğu gelişir.(Bu durum hücresel yapı olan mükopolisakkaritlerin yapı bozukluğundan kaynaklanır.)
B Yağda çözünen vitaminler
a-A vitamini
Besilerle beta karoten veya A vitamini şeklinde alınır
Gözde bulunan pigmentlerin yapısına katılır
Omurgalıların görme olaylarında gerçekleşen biyokimyasal olaylar için gereklidir
yetersizliği
1-Fotofobi (ışığa duyarlılık) gelişir
2-Gece körlüğü
3-Göz yaşı oluşturamama ve korneada sertleşme
4-Solunum,urogenital yollarda ve ciltte sertleşme,
5-Diş bozuklukları
b-D vitamini
Horon gibi davranan vitamindir
Bitki ve hayvansal besinlerde bulunur
Ca metabolizmasında etkendir
Barsaklardan Ca emilimini kolaylaştırır
Kan Ca seviyesinin ayarlanmasında etkendir
İnsan ve diğer memeliler D vitamini öncül maddelerini sentezleyebilirler.Bu maddeler deride u.v etkisi ile D vitaminine dönüşürler.
Yetersizliği
1-Raşitizm (Kemik gelişiminde görülen bozukluk) görülür
2-Yetişkinlerde osteomalazi (Kemik yumuşaması) görülür
c-E vitamini
Bitkisel ve hayvansal besinlerde yaygın olarak bulunurlar
Antioksidan olduğu düşünülmektedir
Yetersizliğine raslanmamaktadır
Laboratuar çalışmalarında yetersizliğinde farelerde karaciğer kalp ve damar hastalıkları ve kısırlık görülmüştür.
d-K vitamini
Besinlerde yaygın olarak bulunur
İnsanlarda ince barsaklarda microorganizmalar tarafından üretilir
Yetersizliğine raslanmaz
Karaciğerde protrombin yapımında gereklidir
Kanın pıhtılaşmasında rol alır
Genel özellikleri Özellikleri:
1-Hücre zarından geçebilirler
2-Sindirim enzimlerinden etkilenmezler
3-Kanda görülürler
4-Vücudumuzdaki yaşamsal olayları denetlerler
5-Karaciğerde A ve Deride D vitaminleri (öncül maddelerden) üretilebilir
6-A-D-E-K vitaminleri yağda çözünür ve vücudumuzda biriktirilir
7-B-C vitaminleri suda çözünür vücudumuzda biriktirilmez. Vücudumuzda en çok eksikliği görülen vitaminlerdir.
8-Bazıları Işık bazıları ısıdan etkilenebilir.
9-İnsan A ve D vitamini hariç diğer vitaminleri dışarıdan hazır olarak almak zorundadır
10-Yeterli gün ışığı almayan bölgelerde D vitamini yetersizliği görülür