Edatlar

E D A T L A R

Tanımı: Tek başlarına anlamları olmayan, başka kelimelerle öbekleşerek değişik ve yeni anlam ilgileri kuran, birlikte kullanıldıkları kelimelere cümlede anlam ve görev kazandıran kelimelere edat denir.Edatlar tek başlarına anlamları olmayan sözcüklerdir. Tek başlarına anlamları olmayan bu sözcükler ancak bir zamir ,isimle veya fiille “edat grubu” oluşturarak anlam kazanırlar ve cümle içinde zarf ,özne, nesne ve yüklem görevleri üstlenirler.
Edatlar kelime türü olarak da sıfat grubu (sıfat),zarf grubu(zarf) ve isim olabilirler. İsim olarak bir cümlenin yüklemi olabilirler.
Edatların tek başlarına anlamları olanları ve olmayanları da vardır. Şimdi hep birlikte bu edatları tanıyalım.Edatların teker teker anlamlarını ve hangi tür sözcüklerle birleşip anlam kazandıklarını görelim.

*Her zaman edat olarak kullanılanlar:
· İçin: “amaç, sebep,uğruna,aitlik ve hakkında” anlamları verir.

ü Sınavı kazanmak içinçok çalıştı. => amaç
ü Hızlı gittiği için kaza yaptı . => sebep
ü Ömrü boyunca davası için yaşadı . =>uğruna
ü Bizim için de bir oda ayırmışlar. => aitlik
ü Onun için asrın müceddidi diyorlar. =>hakkında

· Gibi : “benzetme,karşılaştırma,yaklaşıklık,kuşku” anlamları verir.

ü Yosun gibi yeşil gözleri vardı. =>benzetme
ü Ferrari gibi hızlı arabaları var. => karşılaştırma
ü Verilen zaman doldu gibi . => yaklaşıklık
ü Bu köpek bize saldıracak gibi . => kuşku

· Göre : “ karşılaştırma, kadar,bakılırsa,göre” anlamları verir.

ü Ahmet Mehmet’e göre daha çalışkandır. =>karşılaştırma
ü Bildiğine göre anlatabilirsin. =>miktar
ü Söylediklerine göre bu yıl Güneş tutulması olacakmış.=>bakılırsa
ü Bana göre çok faydalı oldu. =>göre


· Sanki: “gibilik,onaylamama”

ü Babam sanki bir aşçı. =>gibi
ü Koşmadın da iyi ettin sanki .=>onaylamama

· Üzere : “için,maksat,yaklaşık olma,şart” anlamları katar.

ü Akşam oraya varmak üzere yola çıktılar. => için
ü Sınavı kazanmak üzere dersine çalışmaya başladı.=>amacıyla
ü Neredeyse gelmek üzereler. =>yaklaşık
ü Yarın almak üzere veririm. =>şartıyla
· Kadar : “benzerlik,değin,yaklaşıklık, gibi” anlamları verir.

ü Bizim ev dağ kadar büyük. => benzerlik
ü Sabaha kadar ders çalıştık. => değin
ü Gittiğimiz yer buradan Yalova kadar vardı. => yaklaşıklık
ü Yemişkadarolduk. => gibi


*Her zaman edat olarak kullanılmayan ,yerine göre isim,sıfat ,zarf ve bağlaç olarak kullanılanlar:



· İle: “araç,birliktelik,durum,ve” anlamarlı verir.Kullanıldığı yere göre tür değiştiren bir sözcüktür.
İle = ve à bağlaç
İle # ve à bağlaç değil

ü Uçakla Erzurum’a gittik . => araç
ü Okula babamla gittik. => birliktelik
ü Araç sahanın ortasına hızla girdi. => durum
ü Annemle babam her sabah namaza kalkarlar. => ve (bağlaç)

· Yalnız: “ kullanıldığı yere ve anlama göre tür değiştiren bir sözcüktür. “ama” anlamında kullanılıyorsa bağlaç ,”sadece” anlamında kullanılıyorsa edattır. Edat ,bağlaç,sıfat,zarf,ve isim olarak kullanılabilir.


ü Bu durumdan yalnız sen haberdarsın. => sadece(edat)
ü Buralarda yalnız dolaşma. => durum(zarf)
ü Yalnız insanlar kapalı kutu gibidir. => niteleme (sıfat)
ü O nine yine yalnızdı. => isim
ü Kitap okumak istiyorum ;yalnız uykum geliyor. => fakat (bağlaç)

· Ancak: “sadece” anlamında kullanılırsa edat, “ ama ,fakat “ anlamında kullanılırsa bağlaç olur.

Ancak =sadece à edat
Ancak= fakat à bağlaç

ü Bu işi ancak sen başarabilirsin. =>sadece
ü Akşama ancak gelirler . => zaman
ü Seni anlıyorum ; ancak elimden gelen bir şey yok.=>fakat

· Tek : tek = sadece => edat

ü Sınırı tek ben geçebildim. =>
ü Geziye tek sen katılacaksın. =>
ü Şu sıralar tek yaşıyorum. =>
ü Tek çaresi bu ilaçtı. =>
ü İstemeyin cimrinin tekidir o. =>



· Karşı:her zaman edat olarak kullanılmaz.kullanıldığı yere ve anlama göre tür değiştirir.

ü Babama karşı mahcup olmayalım.
ü Yolculuğumuza sabaha karşı başlarız.
ü Karşı dağda verdim kuzuyu kurda.
ü Böyle düşüncelere karşıyım.


· Bir : Her zaman edat olarak kullanılmaz. K ulanıldığı yere ve anlama göre tür değiştirir.
Bir = sadece -----à edat

ü Akıllı bir sen mi varsın?
ü Bu sesi bir ben duydum.
ü Bir şikayetiniz var mı?
· Beri: Her zaman edat olarak kullanmaz.kullanıldığı yere ve anlama göre tür değiştiren bir sözcüktür.

ü Dünden beri kanı durduramadılar

ü İki saatten beri burada bekliyorum.
ü Beri gel, seni duyamıyorum.
ü Beriye gel , kolum yetişmiyor.
ü Beri tarafa at, ıslanmasın.

· Doğru:her zaman edat olarak kullanılmayan bir sözcüktür. Kullanıldığı yere ve anlama göre tür değiştirir.

ü Gemliğe doğru denizi göreceksin ,şaşırma.
ü Karartı bize doğru yaklaşıyor.
ü Konuşacaksan ,doğru konuş.
ü Bu zamanda doğru insana pek rastlanmıyor.
ü Bu doğruyu kim çizdi?

· Acaba: Her zaman edat olarak kullanılmaz. Cümleye farklı anlamlar katabilir. Kararsızlık,kuşku,merak anlamları verir.

ü Bu kızarmış tavuğu yesem mi acaba!
ü Bu sınavı kazanabilir miyim acaba!
ü Bu aletler ne işe yarıyor acaba!


· Mı: soru, pekiştirme , koşul, inkar anlamları katar.

ü Beklediğimiz an geldi mi?
ü Soğuk mu soğuk bir suya rastladık.
ü Erken çıktık mı yetişiriz.
ü Benim mi Allah’ım bu çizgili yüz?
*Edatlarla ilgili özellikler :

*Bir isimle öbekleşerek sıfat ya da zarf olabilirler .
* Tek başlarına kullanılıp da isim olabilenleri vardır. (yalnız ,tek vib)