Köktürk devleti (552-659)

KÖKTÜRK DEVLETİ(552-659)
Köktürk Devleti 522 kurulmuştur.Köktürk Devleti , Asya hun devletinden sonra Orta asyada kurulan ikinci büyük Türk devletidir.Tarihte ilk kez ‘Türk’ adini devlet adi olarak kullanmişlardir . Ergenekon destanina gore köktürk devletini kuran kabile Aşina adiyla bilinmektedir. Aşina kelimesi türeyiş destanina belirtildigi üzere kurt anlamına gelmektedir. Orhun yazıtları bu dönemde yazılmıştır.Bumin Kağan Dönemi:
Köktürk devletini kurucusudur. Ötükeni devlet merkezi yapmiştir. onun döneminde birk Türk boyu olan torosler hakimiyet altina alinmiş, Çin ile siyasi ve ekonomik ilişkliler kurulmuştur, avarlar etkisiz hale getirilm,iştir . onun ölümüyle yerine K’olo , Devletin başina geçmiştir K’olo bir sure sonra hayatini kaybedince yerine Mukan kağan geçmiştir.
Mukan Kağan Dönemi :
Mukan kağan zamani kök Türk devleti en parlak dönemini yaşamiştir. iyibir komuhtan ve devlat olan Mukan kağan (553-572),devleti amcasiyla birlikte yönetmiştir.
Devletin batisini amcasi İstemi Yabgu (552-576) Yönetime birakmiştir.
Mukan Kağan , istemi yabgunun yardimiyla amarlari ortadan kaldirmiş , ülke sinirlarini batida hazar denizine kadar genişletmiştir. onun döneminde doğudaki Kitanlar ve kuzeydeki kirgizlar hakimiyet altina alinmiş , çin baskı altında tütülmuş, ak hunlar üzeribne seferler yapilmiştir .
Ülkenin bati kanatini yoneten İstemi Yabgu , ipek yolunun konturolunun Türklerin elinde olmasini istiyordu. Bu amaçla akunlarla karşi sasanilerle iş birligi yapmiş , akhun devletini yikilmasini sağlamiş , bu devletin topraklarini ceyhun nehri siniri olmak üzeri sasanilerle paylaşmiştir (557).
İstemi Yabgu , bir sure sonra, sasanilerle olan ilişkiler bozulunca bu devlete karşi Bizansla işbirligi yapma yollari aramilştir. Onun bati yonunde izledigi bu politika ve yaptigi fetihler sonunda devletin sinirlari buyuk okyanustan volga nehrine kadar genişlemiştir. Mukankagin ölumunden sonra yerine tapo kağan geçmiştir.
Tapo Kağan Donemi :
Tapo Kağan (572-581), Ülkenin çok geniş oldugunu düşünerek doğuyu yeğene işbaranini , batiyida kardeşi jo-tan idaresin birakmiştir.
Tapo Kağan , Budizmi kabul ederek bu diğnin halk arasinda yayilmasina gayret gostermiştir. Onun bu hareketi kök Türk ileri gelenleri tarafindan hoş karşilanmamiştir.
Bu yüzden halk ile ters düşmüştür. Diş politikadada Hatalar Yapan Tapo kağan itibari iyce sarsilmiştir.
Tapo Kağan 581 hayatini kaybetmiştir Taponun ölümü üzerine kurultay , işbarayi kağan ilan etmiştir.İşbara doneminde Çin , Türklere asimile etme yönunde yoğun çalişmalarda bulujnmuştur.
Çin imparatorunun ondan Türk Toresindne vaz geçmesini istemesi üzerine : ‘Bizim adet ve geleneklerimiz çok eski çağlardan beri devam ede gelmiştir. Bundan dolayi Onlari deyiştirmeye benim gücüm yetmez. Bizim kuzey Bölgelerimizde idare edilenlerle idare edenler arasinda kurulmuş kideleri ben yaralamaya cesaret edemem ‘ demiştir.
Kök Türk devletini kuruluşundan 30 yil sonra iç karişiklar sonucunda 582 yilinda resmen ayrilmiştir. Doğu köktürk devleri 630 yilinda , bati köktürk devleti ise 659 yilinda çin eğemenligine girmiştir.

alıntıdır