doğum nedir?

DOĞUM

Genel Bilgiler
Doğum, rahim adelesinin bir dizi istemsiz kasılmaları ile başlayan ve bebeğin anne vücudunu terketmesi ile sonlanan bir olaydır. Doğumun başlamasına yol açan faktör detaylı olarak bilinmemekle birlikte anne ve bebekten kaynaklanan kompleks pek çok faktörün sonucu olduğu bilinmektedir.

Doğumda iki tür etkiden söz edilebilir.

Hormonal değişiklikler
Mekanik değişiklikler
Hormonal değişiklikler: Gebelik boyunca progesteron , uterus adelesinin kasılmalarını önler. Estrojenlerin etkisi ise kasılmaları arttırıcı yöndedir. Gebeliğin son aylarında estrojen salgılanması, progesteron salgılanmasından daha fazla artar ve böylece progesteronun uterus adelesinin kasılmasını önleyici etkisi de ortadan kalkmış olur. Bu şekilde estrojen hormonunun kasılmaları artırıcı etkisi ile doğum olayı başlamış olur.
Gebeliğin sonlarında bebeğin başının tazyiki ile rahim ağzının uyarılması, hipofizden oksitosin adı verilen hormonun salgılanmasını arttırır. Oksitosinin de rahim adelelerinin kasılmasını artırıcı etkisi vardır. Ayrıca gebeliğin sonlarına doğru plasentadan relaxin adı verilen, rahim ağzı ve vaginadaki dokularda gevşemeye neden olan bir başka hormon daha salgılanır. Kısaca özetlersek estrojen ve oksitosin doğum olayının başlaması için gerekli olan kasılmaları artırıyor, relaxin ise rahim ağzının ve vaginadaki dokuların gevşemesini sağlayarak doğum olayının gerçekleşmesi için katkıda bulunuyor.

Mekanik değişiklikler: Doğum olayında sadece hormonal değişikliklerin olması yeterli olmuyor; olayın bir de mekanik değişimlerle ilgili yanı var. Gebeliğin sonlarına doğru bebeğin hareketleri ve rahim adelesinin bebeğin büyümesiyle gerilmesi hormonal değişimlerle birlikte, rahim adelelerinde doğumu başlatan kasılmalara neden olur. Gebelik boyunca uterusda zayıf, ritmik kasılmalar periyodik olarak zaten vardır. Gebeliğin sonlarına doğru bu kasılmalar gittikçe artarak rahim ağzında gerilmeye ve bebeğin doğum kanalına itilmesine neden olur. Doğum olayının başlarında kasılmalar 30 dakikada bir görülürken doğum ilerledikçe 1-5 dakikada bir görülmeye ve yoğunluk olarak artmaya başlar. Uterus ve karın kaslarının birlikte kasılmaları bebeği her kontraksiyonda biraz daha aşağı iter. Doğumların yaklaşık % 95'inde bebek başla gelir, kalanların büyük kısmında ise makat gelişi vardır. Doğum, fertilizasyondan (döllenmeden) ortalama 266 gün sonra gerçekleşir. Ancak genelde gün hesabı fertilizasyon gününe göre değil son görülen adet günü üzerinden hesaplanır. Son görülen adet günü hesabına göre gebelik süresi ortalama 280 gündür.

Doğum Aşamaları
İlk belli belirsiz kasılmalar hipofiz bezinden oksitosin salgılanmasını uyarır. Bu durum hemen ardından biraz daha güçlü kasılmalara yol açar. Adele kasılmaları yukarıdan aşağıya doğru dalgalanmalar şeklinde oluşurlar ve bebeği rahim ağzına doğru iterler. Bu aşamada rahim ağzı genişlemeye başlar ve en geniş çapı olan 10 cm'lik genişliğe yaklaşır. Bebeğin içerisinde bulunduğu su kesesi (Amniyon kesesi) doğumun herhangi bir aşamasında kendiliğinden yırtılabilir ya da tıbbi müdahale ile açılır. Her iki yolda da sonuçta açılmış kesedekı amniyon sıvısı boşalır. Amnion kesesi erken açılırsa doğumu başlatma sinyaline neden olabilir. Doğumun başladığının diğer bir göstergesi ise servikal mukusun (rahim ağzındaki tıkaç)vajinadan atılmasıdır. Gerek amniyon sıvısının gelmesi, gerekse de mukus tıkacının atılması doğumun kesinlikle başladığının göstergesidirler. Bu aşamadan bebeğin tamamen çıkışına kadar geçen süre gebeler arasında farklılıklar gösterir. Bebekler genellikle baş gelişi ile doğarlar (sefalik pozisyon). Diğer olası pozisyonlar komplikasyonara yol açabileceklerinden daha ileri tıbbi girişimleri gerektirebilir.

Yenidoğanın kafa kemikleri henüz birbirine kaynamadığı için kafa kemiklerinin birbirinin üzerine binme özellikleri vardır. Bu özellikleri olmasaydı, kafanın vajinadan geçişi büyüklüğü nedeni ile olanaksız olurdu. Bebek doğduğunda göbek kordonu ile plasentaya hala bağlı durumdadır. Bebek uterustan çıkarıldıktan sonra göbek kordonu, hemen hem anne, hem de bebek tarafından bağlanır ve ortadan kesilir.

Doğumun birinci evresi; düzenli uterus kasılmaları ile başlar. Uterus kasılmaları başta 20-30 dakikada bir oluşurken gitgide sıklaşmaya başlar. Uterusun kasılmaları son dönemde her 2-3 dakikada bir olmaya başlar. Birinci evre ilk doğumda ortalama 14 saat sürer, sonraki doğumlarda bu süre kısalır. Bu evrenin en önemli fonksiyonu rahim ağzının açılmasıdır.

Doğumun ikinci evresi; bebeğin gerçek doğumudur. Süresi birkaç dakika olabileceği gibi birkaç saate kadar uzayabilir. Eğer birinci evrede su kesesi açilmamışsa dönemde mutlaka açılır.

Doğumun üçüncü evresi; yaklaşık 20 dakika sürer. Plasentanın ve kalan uterus sıvılarının çıkması ile geçen süredir. Genellikle bebeğin çıkışından sonra 30 dakika içinde başlar, ek uterus kasılmaları ile gerçekleşir. Bu dönemdeki kasılmalar aynı zamanda plasentanın uterus duvarından ayrılması ile açılan kan damarlarının kapanmasına da yardımcı olur.

Doğum Kontrol Yöntemleri

Doğum Kontrol Yöntemleri
• Genel Bilgiler
• Spiral
• Doğum Kontrol Hapları
• Hormon Enjeksiyonu, Norplantlar, Cerrahi

Genel Bilgiler
Her kadının istediği zaman ve istediği sayıda çocuk sahibi olmak istemesi en doğal hakkı. Kontrolsuz birbirini takip eden doğumlar ve düşükler anne ve çocuk sağlığını ciddi olarak tehdit eder. Bu nedenle aile planlaması hem anne, hemde çocuk sağlığına zarar vermeyecek uygun doğum kontrol yöntemleriyle yapılmalıdır. Kişi için ideal bir korunma yöntemiyle istenmeyen gebelikler, kişinin sağlığına zarar vermeden tama yakın oranda engellenebilir. Doktorunuzun önerisiyle sizin için en uygun olabilecek yöntemi seçmeli ve benimsemelisiniz. Genel olarak korunma yöntemleri ile ilgili şunlar söylenebilir: "Korunma yöntemi seçimi son derece önemlidir. İstenmeyen gebeliklerle karşılaşmamak için kişiler herzaman kendileri için uygun olan en iyi yöntemi seçmelidir. Kontrol yöntemlerinin başarılı olabilmesi için kullanan kişinin yaşam biçimine ve kişiliğine uygun olmalıdır.

Progesteron hormonu içeren rahim içi araçların, standart olanlara üstünlüğü kanama problemlerine yol açmamasıdır.
Kombine Doğum Kontrol Hapları
Günümüzde gelişmiş ülkelerde en sık kullanılan etkin ve güvenilir bir yöntemdir. Östrojen ve progestoron hormonu içermektedir. Uygun doğum kontrol hapı seçilmeden önce kadın genel bir jinekolojik değerlendirmeden geçmeli, PAP smear'i yapılmalı ve uygun ilaç doktor tarafından önerilmelidir. Hapa adetin ilk günü başlanır ve 21 gün süreyle ara vermeden günde bir tablet alınır, 7 günlük arayı takiben tekrar hapa başlanır. Kadın ara verdiği 7 günlük dönemde adet görür. Kadın ilacı korunmayı düşündüğü süre boyunca 21 gün ilaç, 7 gün ara şeklinde kullanır. İlaç kullanılırken en önemli olay günlük tabletleri unutmamaktır çünkü unutulduğunda koruyuculuk etkinliği azalır. İlaç bırakıldıktan kısa bir süre sonra kadın ilaç öncesi doğurganlık kapasitesine ulaşır.

Doğum Kontrol Yöntemleri



Doğum Kontrol Hapı Nedir ?
Doğum kontrol hapları normalde kadın vücudunda bulunan dişilik hormonlarını çok düşük miktarlarda içeren ve bu hormonlar yardımı ile gebeliği önleyen ilaçlardır.

Hap gebelikten nasıl korur ?

Hapın bileşiminde bulunan dişilik hormonları kadının yumurtalıklarına etki ederek hapın kullanıldığı süre içinde yumurta oluşumunu engeller. Yumurta oluşmadığı için de gebe kalma söz konusu değildir.

Hapta hangi hormonlar vardır ?

Hapın bileşiminde başlıca iki tip hormon bulunur. Bunlardan birincisi estrojen hormonu, diğeri ise progesteron hormonudur. Her iki hormon da normalde kadın vücudu tarafından düzenli olarak üretilirler.

Hapların birbirinden farkı nedir ?

Doğum Kontrol Haplarının hemen hepsi aynı şekilde etki eder. Aralarındaki en önemli fark bileşimlerinde bulunan estrojen ve progesteron hormonlarının cins ve miktarıdır. Bu hormonlar, sentetik olarak elde edilmeleri nedeniyle birbirinden bazı kimyasal farklılıklar gösterebilirler. Hapın içindeki hormonların bazı avantajları doktorlar tarafından hap seçiminde belirleyici olabilir.

Hap her zaman etkili midir ?

Hapı almayı unutmadığınız, kusma ve ishal geçirmediğiniz veya belli ilaçlarla birlikte alınmadığında doğum kontrol hapı pratik olarak etkindir.Hangi ilaçların hapınızın etkisini azaltacağı prospektüslerinde yazılıdır. Emin olmadığınız durumlarda doktorunuza danışınız.

Hapa nasıl başlanır ?

Hapa başlamadan önce en uygun yol doğum kontrol hapı kullanmaya engel bir durum olup olmadığını öğrenmek için bir doktora danışmaktır.

Hap kullanmamayı gerektiren durumlar nelerdir?

· Yüksek tansiyon
· Şeker hastalığı
· Kan yağlarının yüksek olması, kalp damar hastalıklarına yol açabilecek risk faktörlerinin bulunması
· Ailede damar hastalığı olması, geçirilmiş damar tıkanıklığının bulunması
· Ciddi karaciğer hastalığı
· Kadın organları, meme kanserlerinin varlığı

Bu gibi durumlarda hap kullanımına bağlı önemli yan etkilerin ortaya çıkması söz konusu olabilir. Mutlaka doktorunuza danışmanız gerekir.

Hap nasıl kullanılır?

Hapa iki durumda başlanabilir :

· Hiç hap kullanmadıysanız ya da bir kaç ay ara verdiyseniz, ilk adet kanamanızı beklemeniz ve adet kanamasının ilk günü paketin ilk hapını almanız gerekir. Daha sonra hergün bir tablet alarak paketi bitirmeniz gerekir
· Daha önce hap kullanıyorduysanız ve başka bir hapa geçmeyi düşünüyorsanız kullandığınız hapın paketini tamamlamanız gerekir. Önce 7 günlük hapsız arayı tamamlayıp yeni pakete başlayabilirsiniz ya da yeni başlayacağınız hapın başka başlama koşulları varsa ona uymanız gerekir. ( Örneğin eski hapı bitirirken gördüğünüz adetin ilk günü başlamanız gerekebilir. )

Yeni kullandığınız hapın ilk paketini bitirdikten sonra genellikle 7 günlük hapsız bir ara vermeniz gerekir. Genellikle bu hapsız arada beklenen adeti görürsünüz. 7 gün sonra adetiniz bitsin bitmesin ikinci kutuya başlamanız ve aynı biçimde devam etmeniz gerekir.

İki paket arasındaki hapsız dönemde gebe kalma tehlikesi
var mıdır?

Hayır. Hapın gebelikten koruyucu etkisi bu 7 gün boyunca sürer. Ancak bu süreyi uzatmamak gerekir.

Hapı almak için günün hangi saati uygundur ?

Hapı günün hangi saatinde alacağınıza siz karar verebilirsiniz. Tercihan bütün hapları aynı saatte almanız, bu yüzden de en kolaylıkla uyabileceğiniz saati seçmeniz gerekir.

Hapı almayı unuttuğunuz zaman ne yapabilirsiniz ?

Unuttuğunuz hapı hemen almalı ve diğer hapları da daha önce kararlaştırdığınız saatte alarak devam etmelisiniz. Birden çok hap unuttuysanız hapın koruyucu etkisi azalabilir. Bu durumda doktorunuza danışmalısınız.

İki paket arasındaki dönemde adet görmediyseniz ne yapmalısınız ?

Eğer hapın etkinliğini azaltan bir olay olmadıysa hamile değilsinizdir. Hapa 7 günlük aradan sonra devam edebilirsiniz. Kesin emin olmak için doktorunuza danışabilirsiniz.

Kusma ve İshal durumlarında ne yapılması gerekir ?

Hapı aldıktan sonraki 2 saat içindeki kusmalar ve ciddi ishaller hapın emilimini önlediği için koruyucu etkinliği azaltabilir. Bu durumda son tableti başka bir kutudan tamamlayıp diğer tabletleri zamanında alarak devam etmesi gerekir. 12 saatten çok süren kusma ve ishal durumlarında doktorunuza danışmanız gerekir.

Doğum, Düşük ve Kürtajlardan sonra hapa nasıl başlanır ?

Doğumdan sonra genellikle ilk adet kanamasının ilk günü başlanır. Bazı durumlarda daha da erken başlanabilir. Bu durumda hapı kullanmaya başladığınız ilk iki hafta için gebelikten koruyucu ek yöntemler kullanmak gerekir.
Gebeliğin 3. ayından önceki düşük ve kürtajlarda hemen hapa başlanabilir. Bu konularda doktorunuza danışabilirsiniz.

Gebe kalmaya karar verdiğiniz zaman ne yapmalısınız ?

Kullandığınız paketi sonuna kadar tamamlayıp hap almayı bırakmanız yeterlidir. Hamile kalma yeteneğinizi hemen kazanırsınız. Hapın doğurganlık üzerine kalıcı bir etkisi yoktur.

Zaman zaman haplara ara vermek gerekir mi ?

Hayır. Tıbbi nedenler olmadıkça ara vermeniz gerekmez.



Hap kilo almaya neden olabilir mi ?

Hayır. Hapın başlangıçta iştah açıcı bir etkisi görülebilir. Ama kilo genelde değişmez.

Hap kanser riskini attırır mı ?

Hayır. Hapın kesin olarak kansere yol açtığını kanıtlayan tıbbi bir çalışma yoktur. Tersine hapın etkisi altında yumurtalık ve rahim kanserlerine yakalanma risklerinin azaldığı gösterilmiştir.

Hap kalp hastalıklarına neden olur mu ?

Hap ile kalp damar hastalıkları arasındaki ilişki değişik hormonların dozuna ve cinsine bağlıdır. Günümüzde kullanılan düşük dozlu doğum kontrol hapları ile bu risk en aza indirilmiştir. Bu tür hastalıklara eğiliminiz varsa doktorunuza danışmanız gerekir.

Hap kısırlığa neden olur mu ?

Hayır, yapılan tıbbi çalışmalar hapın doğurganlık üzerina kalıcı bir etkisinin olmadığını göstermiştir.

Hap akneye neden olur mu ?

Hayır. Çağdaş doğum kontrol hapları geliştirilmiş hormonlar içermektedirler ve cildi ya da saçları yağlandırmamaktadırlar

Sigara içenler için hap tehlikeli midir ?

Evet. Sigara kalp hastalıkları için bir risk faktörüdür. Kalp hastalıkları da 35 yaşından sonra daha sık görüldüğü için 35 yaşından sonra hapa devam edilecekse sigaranın bırakılması önerilir.

Hapın yan etkileri var mıdır ?

Bazı kullanıcılarda, hapın alındığı ilk aylarda bulantı, sinirlilik, baş ağrısı, vücutta şişkinlik hissi ve göğüslerde hassasiyet gibi yakınmalar olabilir. Bunlar genellikle hapa devam edildiği sürece azalır ve 3 - 4 ay sonra kaybolur. Daha az estrojen hormonu içeren haplarda bu tür yakınmalar daha az görülür. Ancak hap kullanmamayı gerektiren bir durum söz konusu ise daha ciddi yan etkiler ortaya çıkabilir. ( Bakınız: hap kullanmamayı gerektiren durumlar )

Hap adet kanamasını etkiler mi ?

Hap kullanan kadınlarda adetler daha ağrısız geçmektedir. Hap kullanımı sırasında görülen adet kanaması normale göre daha hafif ve daha kısa sürelidir. Bu hapın normal bir etkisidir ve gebelikten koruması ile ilişkisi yoktur.

Hap kullanırken düzensiz kanamalar olabilir mi ?

Hapı ilk kullandığınız zamanlarda normal adet kanaması dışında lekelenme tarzında ya da daha şiddetli düzensiz kanamalar görülebilir. Hapı normal olarak almaya devam etmek gerekir. Bu kanamalar 3 - 4 ay sonra kaybolur. Eğer devam ederse doktorunuza danışmanız gerekir.

Hap alırken hangi durumlarda doktorunuza danışmanız gerekir ?

· Ciddi migren krizlerinin olması
· Görme bozukluklarının olaması
· Sarılık belirtisi
· Normalden daha uzun süren kanama olması
· Kol ve bacaklarda sebebsiz ağrıların ortaya çıkması
· Sürekli kusma ve ishal olması
· Memelerde sertlik ele gelmesi
· Cinsel organlarda yara olması
· Birden fazla tableti unutuysanız
· Bir süre ara verdikten sonra hapa tekrar başlıyorsanız
· Hapın etkinliğini azaltabilecek başka ilaçlar kullanıyorsanız

Hormon Enjeksiyonları
Aylık ve üç aylık enjeksiyon olarak uygulanır. Aylık iğneler 28 günde bir uygulanır ve östrojen ve progesteron hormonu içerir. İlaç kullanımının ilk aylarında düzensiz kanamalarla karşılaşılabir. Etkileri kombine doğum kontrol haplarına benzer, günlük hap alımını unutabilecek olanlara önerilir. Üç aylık iğneler sırf progesteron hormonu içerir. Kullanımları esnasında adet düzensizlikleri ve tamamen adetten kesilme gibi şikayetler görülebilir. Bu ilaç daha çok emziren anneler için uygun bir seçenektir. Her iki ilaç da bırakıldıktan kısa bir süre sonra kadın normal doğurganlık kapasitesine ulaşır.

Norplantlar ( Hormon İmplantları )

Lokal anasteziyle kolun iç yüzüne yerlştirilen ve prgesteron hormonu salan kapsüllerdir. Ara kanamaları ve adetten tamamen kesilme görülebilir. Etkinlik süreleri beş yıldır. Çıkartılmaları için de cerrahi müdahale gereklidir.
Cerrahi Sterlizasyon (Ameliyatla Kısırlaştırma)

Cerrahi kısırlaştırma hem erkek, hem de kadın için uygulanan ancak geri dönüşümsüz olarak kabul edilmesi gereken bir yöntemdir. Ancak çocuk sayısını tamamlamış olan ve ileriki hayatında kesinlikle çocuk düşünmeyen kişiler için uygun olan bir yöntemdir. Kadınlar için uygulanan yöntem tubal sterlizasyon ( tüplerin bağlanması ), erkekler için ise vasektomi ( üreme kanalının bağlanması )dır.

Prezervatif

Erkekler için, günümüzde mevcut tek geri dönüşümü mümkün olan yöntemdir. Doğum kontroluna ilave olarak cinsel yolla bulaşan hastalıklardan koruyucu etkisi de vardır. Her ilişki sonrasında prezervatifin yırtık yönünden kontrol edilmesi önemlidir.