Başörtüsü yasağı

YÖK Başkanı Teziç ve Rektörler Komitesi’nin, örnek gösterdiği AB ülkelerinin hiçbirinde başörtüsü yasağı uygulanmıyor. Laikliğin en katı yorumlandığı Fransa’da bile başörtüsü serbest.
YÖK Başkanı Erdoğan Teziç başkanlığındaki Rektörler Komitesi ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Abdurrahman Yalçınkaya’nın başörtüsü yasağı çıkışında, örnek gösterdikleri yargı kararları ve kılık kıyafet uygulamaları, Avrupa ülkelerinde Türkiye’den farklı uygulanıyor. Avrupa’nın en önde gelen üniversitelerinden ismi hiç duyulmayan üniversitelere kadar, öğrencilerin dinî vecibelerine göre giyinmesine ilişkin bir yasak bulunmuyor.
Anayasa taslağında başörtüsüne kilitlenen tartışmalarda, yasağın dayanağı olarak Türkiye’deki yüksek yargı kararlarının yanı sıra özellikle Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarının gösterilmesi, dikkatleri Avrupa ülkelerindeki uygulamalara çevirdi. Özellikle YÖK’ün ve rektörlerin tek ölçü saydığı Avrupa’nın hiçbir ülkesinde başörtüsü yasağı yok. Dünyada sadece Türkiye ve Tunus’ta yükseköğretimde yasak bulunuyor. Ama laikliğin en katı şekilde uygulandığı Fransa’da bile, tüm üniversitelerde ve Müslüman liselerde başörtüsü serbest.
Ebubekir Gülüm
Anayasa taslağında başörtüsüne kilitlenen tartışmalarda, yasağın dayanağı olarak Türkiye’deki yüksek yargı kararlarının yanı sıra özellikle Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarının gösterilmesi, dikkatleri Avrupa ülkelerindeki uygulamalara çevirdi. İncelemelere göre, üniversitelerde başörtüsünü yasaklayan bir tek Avrupa ülkesi yok. Dünyada sadece Türkiye ve Tunus’ta yükseköğretimde yasak bulunuyor. Bu konu Avrupa ülkelerinde zaman zaman, kamuda çalışan kadın memurların başörtüsü örtüp örtemeyeceği şeklinde gündeme geliyor. Ama laikliğin en katı şekilde uygulandığı Fransa’da bile, tüm üniversitelerde ve Müslüman liselerde başörtüsü serbest.
YÖK Başkanı Erdoğan Teziç başkanlığındaki Rektörler Komitesi ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Abdurrahman Yalçınkaya’nın başörtüsü yasağı çıkışında, örnek gösterdikleri yargı kararları ve kılık kıyafet uygulamaları, Avrupa ülkelerinde Türkiye’den oldukça farklı uygulanıyor.
Çünkü AB üyesi hiçbir ülkede Teziç'in ısrarla dile getirdiği yasaklamalar üniversitelerde uygulanmıyor. Avrupa’nın en önde gelen üniversitelerinden ismi hiç duyulmayan bütün üniversitelere kadar, öğrencilerin dinî vecibelerine göre giyinmesine ilişkin bir yasak bulunmuyor. Laikliğin en katı şekilde uygulandığı ve Türkiye'nin model aldığı Fransa'da bile Müslüman kız öğrenciler derslere istedikleri şekilde giriyor.
Avrupa ülkelerinin genelinde iki temel yaklaşım göze çarpıyor. Bunlardan birincisi, üniversitelerin özerkliği. Dolayısıyla idare, üniversitelerin bu tür uygulamalarına karışmıyor. Üniversiteler de özgürlükçü yaklaşım sergileyerek, hiçbir kıyafet sınırlamasına gitmiyor. İkincisi ise, 18 yaşını geçmiş bir kadına kıyafet sınırlamasına olumsuz bakılıyor. Ayrıca kurum olarak üniversiteler din dâhil tüm toplumsal soruların tartışılıp yaşandığı eğitim merkezleri olarak görülüyor.
2004'te devlete ait ilk ve ortaöğretim okullarında öğrencilerin büyük haç, kippa ve başörtüsü ile derslere girmesini yasaklayan Fransa, özel ilköğretim kurumları ve üniversiteleri kapsam dışı bıraktı. Fransız üniversitelerinde çok sayıda başörtülü, Müslüman öğrenci hiçbir sorunla karşılaşmadan derslere giriyor. Yükseköğretime yönelik herhangi bir yasak sözkonusu değil.
Müslümanların özellikle Türklerin yoğun olarak yaşadığı Almanya’da yükseköğretimde ve ilköğretim okullarında herhangi bir yasakçı uygulama yok. Müslüman öğrenciler, başörtüleriyle istediği okulda eğitim alma hakkına sahip. Bunun yanı sıra diğer dinlerin temsilcileri de dini sembollerle okula girebiliyorlar. Almanya’daki başörtüsü tartışması Afgan asıllı bir öğretmenin başörtülü olarak ders vermek istemesiyle ortaya çıkmıştı. 2003 yılı Eylül ayında Alman Federal Anayasa Mahkemesi, bu öğretmenin başvurusunu kabul etti ve Afganlı öğretmenin başörtüsüyle çalışabileceğine hükmetti.
Avrupa Birliği’ndeki özgürlükçü ülkelerinden gösterilen İngiltere’de, başörtüsüne ve dini simgelere hiçbir alanda kısıtlama bulunmuyor. Dini yaşam açısından bütün dinlere büyük özgürlüklerin tanındığı İngiltere’de, ilköğretim ve yükseköğretimde kılık kıyafet serbest. Bu ülkede eğitimin yanı sıra resmi devlet dairelerinde başörtülü olarak çalışılabiliyor. İngiltere’de, çok sayıda başörtülü Müslüman kadın polis görev yapıyor. Polis üniformaları bile, başörtüsüne göre uyarlanıyor. İngiltere’de, üniversitelerde Müslüman öğrencilerin namaz kılması için mescit de ayrılıyor.
İsveç’te Avrupa’daki en özgürlükçü uygulamalara rastlanıyor. Başörtüsünün zaman zaman gündeme geldiği bu ülkede, başörtülü kadınlara yönelik hiçbir engelleme yok. Öğrenciler, hem üniversitede hem ilköğretimde başörtüleriyle dersleri girebiliyorlar.
Liberalizmin anavatanı Hollanda'da da başörtüsüne sıcak bakan ve hatta dini sembollerin kamusal alanda yaşatılmasını güvenceye alan Avrupa ülkelerinden birisi. Kantonlardan oluşan İsviçre'de de sadece Cenevre kantonu, ilkokul öğretmenlerinin okulda dini sembol taşımasını yasaklıyor. Belçika'da Flemenk bölgeleri Hollanda'yı; Fransız bölgeleri ise Fransa'yı izliyor.
İskandinav ülkelerinde Müslümanlar herhangi bir yasakla karşılaşmadığı gibi özel ve kamusal kuruluşlar başörtülü çalışanları için, üzerinde logo bulunan başörtüler imal ediyorlar.
Yunanistan'da da başörtüsü konusunda hiçbir sorun bulunmuyor. Ortodoks geleneğinin güçlü olduğu Yunanistan’da, Müslüman öğrencilere bir kılık kıyafet sınırlaması bulunmuyor. İspanya'nın durumu ise Hollanda ve Belçika gibi.
Kendi içerisindeki Müslüman vatandaşlarına en özgürlükçü yaklaşımları sergileyen Avrupa ülkeleri, Türkiye’deki katı başörtüsü yasağını görmezden geliyorlar. Özellikle AB üyeliğine yönelik ilişkilerde yüz binlerce mağduru olan bu sorunu hiçbir resmi raporuna almayan AB, anlaşılması güç bir çifte standart uyguluyor.