iKKTiSADA GiRiS
Fayda sağladığında yok olup, biten mallara dayanıksız
mallar denir.
Bir kararı uygularken vazgeçilen bir baska karara
fırsat maliyeti denir.
p0=10, p1=15, q0=1, q1=0.5kg ise talebin fiyat esnekliği
-1 dir. (0.5-1)/1 bölü (15-10)/10
Asgari ücret taban fiyatı uygulamasına bir
örnektir.Oligopol piyasasında üretici firmalar arasında
karsılıklı bağımlılık gözlenir.
Ölçülebilen ve günlük yasamda karsılasılan faiz oranı
nominal faiz oranıdır.
Dıssallıkların özellikleri: Hem üreticiler hem de
tüketiciler tarafından meydana getirilebilmeleri
Pozitif veya negatif olabilmeleri
Kamusal malların dıssallıkların özel bir türü olması
Ekonomik yapı içerisinde dıssallıkların taraflarını
belirlemenin mümkün olması
Makro iktisadın ilgi alanı: Đssizlik oranı, Enflasyon
oranı, Üretim artıs oranı
Yatırım harcamaları: Firmaların ve devletin yeni bina
yaptırmak için yaptıkları harcamalar
Firmaların ve devletin yeni teçhizat ve tesisat alımı
için yaptıkları harcamalar
Bireylerin yeni ev yapBireylerin yaptırmak için yaptıkları harcamalar
Stoklardaki artıslar
Bir grup mal ve hizmetin 2000 yılı fiyatları ile ifade
edilen değeri 100 YTL, 2004 yılı fiyatları ile ifade
edilen değeri 140 YTL ise, bu mal ve hizmet grubunun
fiyatları 2000-2004 döneminde yüzde 40 oranında
artmıstır.
Ortalama tüketim eğilimi ile ortalama tasarruf
eğiliminin toplamı 1 dir. Y=C+S
APC+APS=TÜKETiM/GELiR +
TASARRUFLAR/GELiR=C/Y +S/Y =1
C=Tüketim=90, Y=Gelir=100 ise Ortalama tüketim
eğilimi=90/100=0.90
Kamu harcamaları çarpanının 3, vergi harcamaları
çarpanının -2 olduğu bir ekonomide, kamu
harcamalarının 250 bin YTL ve vergilerin 300 bin YTL
arttırılması durumunda milli gelirde 600 bin YTL
azalır. -2 çarpı 300 =-600.
Bir ekonomide MPC=marjinal tüketim eğilimi 0.80 ve
MPI=marjinal ithal eğilimi değeri 0.05 ise harcama ve
vergi çarpanı değerleri harcama çarpanı 4, vergi
çarpanı -3 tür. vergi çarpanı=-(0.80-0.05)*4=-3,
harcama çarpanı=1/(0.2+0.05)=4
TC Merkez Bankası tarafından yapılan en likit para
arzı tanımı M2=M1+Ticari bankalardaki vadeli
mevduatlamevduatlar
Paranın ihtiyat amacıyla talep edilmesinin nedeni
beklenmeyen harcamaların karsılanmasıdır.
Toplam talep eğrisinin sola kaymasının nedeni para
arzının azalmasıdır.
Đthal edilen mallara konulan vergiye tarife denir.
Belirli bir malın üretiminin diğer ülkelere göre daha
etkin olarak, yani daha düsük fırsat maliyeti ile
gerçeklestirilmesine karsılastırmalı üstünlük denir.
Đsgücü arzı çalısabilir yastaki nüfusun büyüklüğüne
bağlı olarak belirlenir.
Hızlı nüfus artısı sonucu isçi basına düsen sermaye
miktarının azalması, sermaye sığlasması olarak
adlandırılır.
Đki mal arasındaki çapraz talep esnekliği katsayısı
Pozitif bir değerse, bu iki malın birbirine göre durumu
ikame mallardır. Negatifse tamamlayıcı mallardır.
Tekel piyasasında yapılan tek satıcı olması varsayımı
tekelci firmanın endüstri konumuna gelmesi sonucunu
doğurur.
Q0=1 kg, Q1=0.5 kg, P0=10, P1=15 ise talebin fiyat
esnekliğikatsayısı -1 dir. Formül: [ (Q1-Q0)/Q0] /
[ (P1-P0)/P0]
Portakal (kg/hafta): 3,6,10 Toplam fayda: 100,160,20Portakal 100,160,200
ise bir haftada tüketilen portakal miktarı 3 kg den 6
kg'a çıktığında marjinal fayda 20 birimdir. Formül:
(160-100)/(6-3)
Bir dilim pasta 10 YTL ve bir fincan kahve 2 YTL ise
bir dilim pastanın fırsat maliyeti 5 kahvedir. Formül:
10/2=5
Tam rekabet piyasasının varsayımları: Piyasada çok
sayıda alıcı ve satıcı vardır. Her firma homojen bir
ürün üretir ve satar. Firmalar kolaylıkla piyasaya girip
çıkarlar. Alıcı ve satıcılar tam bilgiye sahiptirler.
Dıssallıkların özellikleri: Pozitif veya negatif
olabilmeleri. Hem üreticiler hem de tüketiciler
tarafından meydana getirilebilmeleri. Kamusal
malların, dıssallıkların özel bir türü olması. Ekonomik
yapı içerisinde dıssallıkların taraflarını belirlemenin
mümkün olması.
Ölçülebilen ve günlük yasamda karsılasılan faiz oranı
Nominal faiz oranıdır.
Bir malın satılmak istenen miktarı ile fiyatı arasında
doğru yönlü iliskiye arz kanunu denir.
Bir firmanın ürünlerinin satısından elde ettiği gelire
toplam gelir denir.
Ek faktör birimlerinin kullanılması sonucu, firmanın
toplam gelirinde ortaya çıkan artısa marjinal ürün
geliri denirgeliri denir.
Ödünç verilebilir fonlar: Tüketici kredileri, ticari
krediler, yatırım kredileri, devletin borçlanma talebi
Đlgili malın fiyatı 100 TL'den 130 TL'ye çıktığında arz
edilen miktarı 50 birimden 70 birime çıkmaktadır.
Đlgili malın arz esneklik değeri 1,33 'tür. arz esneklik=
arz miktarındaki % değisme/ malın fiyatındaki %
değisme
Tüketicilerin reel gelirleri arttıkça daha az miktarda
tüketmek isteyecekleri mallara Düsük mal denir.
Ortalama ürün eğrisinin en yüksek değerde olduğu
noktada marjinal ürün ortalama ürüne esittir.
Oligopolde, "Ürün fiyatını yükseltirsem rakip firmalar
fiyat yükseltmezler. Ürün fiyatını düsürürsem rakip
firmalar da hemen fiyat düsürür." bekleyisi Dirsekli
talep modeli teorisi ile açıklanmaktadır.
Marjinal hasılat verimi faktör fiyatından küçük olduğu
sürece firma Faktör miktarını azaltır.
Bir bireyin yaptığı bir faaliyetten, yapılan isle hiç ilgisi
olmayan baska bireylerin olumlu veya olumsuz
etkilenmelerine Dıssallık denir.
Devletin toplam talebi arttırmak yerine, üretimi
arttırmaya dönük politikası Arz yönlü politikadır.
Toplam harcamalar içerisinde değiskenliği en fazla
olan harcama türü Yaolan Yatırım harcamalarıdır.
Ekonominin tam istihdam GSMH düzeyinin altında bir
noktada ulastığı denge noktasına Noksan istihdam
dengesidir.
Devletin bütçesinde kamu harcamalarının kamu
gelirinden fazla olması durumuna Bütçe açığı denir.
Paranın temel fonksiyonları: Hesap birimi olma,
Değisim aracı olma, Değer muhafaza aracı olma.
Talep edilecek para miktarını belirleyen faktörler,
Nominal Gelir-Faiz Oranıdır.
Fiyatlar artarken üretimin azaldığı duruma
Stagflasyon denir.
Dıs ticarete getirilen kısıtlamalar: Tarifeler, Kota,
Tarife dısı engeller, Đhracat ambargosu
Mevcut kaynakların, yurtiçinde tüketilecek tarımsal
ürünler üretiminde kullanılması yerine, ihraç
edilebilecek ürünlerin imalatında kullanılması durumuna
Đhraç ikamesi denir.
ĐKTĐSAT, bireyler ve toplumların sınırlı kaynaklarını
sınırsız ihtiyaçlarını karsılamak için nasıl
dağıttıklarının incelenmesidir.
Ülkeler arasındaki farklı ekonomik yapı ve kurumların
organizasyonu ile çesitli çıkar grupları arasındaki
iliskileri inceleyen iktisat bölümüne iKTiSADi
SiSTEMLER adı verilir.
Đktisatçının belli bir ekonomik sorunla ilgili bütün
gerçekleri arastırıp toplama islemine BETiMLEYiCi
iKTiSAT denir.
iktisadın temel özellikleri: Malların üretimi,tüketimi
ve dağıtımıyla ilgili olması. Sosyal bir bilim olması.
Analitik olması. insan davranıslarının sadece iktisadi
yönünü seçip incelemesi
Arz yasası, malın fiyatı ile arz edilen miktar
değiskenleri arasındaki iliskiyi gösterir.
Tüketicinin geliri arttığında talebi artan mallara
NORMAL MAL denir.
Gelir arttıkça talebi düsen, gelir azaldıkça talebi artan
mala DÜSÜK MAL denir.
Tüketim mallarının üretiminde kullanılan mallara
sermaye malları (yarı mamül mallar, hammaddeler,
üretici malları) denir.
Fiyat değisiminin yarattığı gelir ve ikame etkileri
"talep eğrisinin neden negatif eğime sahip olduğunu "
açıklamak için birlikte kullanılır.
Genelden özele doğru yapılan bir arastırmada izlenen
yaklasıma TÜMDENGELiM adı verilir.
Cateris Paribus varsaCateris varsayımı "diğer kosulların sabit
olduğu"'nu ifade eder.
Normal malın talebinin GELiR esnekliği POZiTiF tir.
Düsük malın talebinin GELiR esnekliği NEGATiF tir.
Birbiriyle iliskisiz mallar arasında ÇAPRAZ talep
esnekliği sıfırdır. ikame mallar arasındaki çapraz talep
esnekliği pozitiftir. Tamamlayıcı mallar arasındaki
çapraz talep esnekliği negatiftir.
Esnekliği sonsuz olan talep eğrisi, y eksenine paralel
olan bir doğrudur.
Piyasa döneminde (çok kısa dönem) üretim miktarı
sabittir.
Uzun dönemde tüm girdilerin miktarı ve üretim
kapasitesi değistirilebilir.
Toplam sabit maliyetin üretim miktarına oranına
ortalama sabit maliyet denir. AFC=TFC/q
Tam rekabet piyasasındaki bir firmanın ortalama geliri
sabittir ve fiyata esittir. AR=P
Tekel piyasasındaki bir firmanın marjinal geliri sıfır
olduğunda, tekelcinin sahip olduğu talep eğrisinin
esnekliği 1'e esittir.
Talebi esnek olan bir maldan elde edilen toplam gelirin
arttırabilmesi için malın fiyatının düsürülmesi gerekir.
Đmalat faaliyeti sonucunda yaramalat yaratılan faydaya Sekil
faydası denir.
Üretimde kullanılan, ancak bu kullanım karsılığı hiçbir
parasal ödeme yapılmayan kaynakların değerine
ÖRTÜK MALiYET denir.
Bir malın üretilen her birimi için sabit bir vergi
alınması firmanın sabit maliyetlerini etkilemez.
Tekelci, marjinal maliyetin marjinal gelire esit olduğu
çıktı düzeyinde karını maksimize eder. MC=MR
Oligopolcü firmaların karlarını bir grup halinde
maksimize etmeleri durumunda ortaya çıkan oligopol
türüne TAM OLiGOPOL denir.
Đsgücünün marjinal ürün geliri= Marjinal gelir x
Marjinal fizik ürün. MRP=MPP X MR
Bir bankaya yatırılan mevduat miktarı 8 milyar TL ve
karsılık oranı 0,25 ise yaratılan kaydi para miktarı 8 x
1/0,25=32 milyardır.
Çok sayıda üreticinin farklılastırılmıs ürün ürettiği
piyasaya FARKLILASTIRILMIS OLiGOPOL adı
verilir.
Bir ekonomide GSMH 1000 TL, para arzı 500 TL ise
gelir devir hızı 2 dir. V=Y/M=1000/500=2
Paralel para sisteminde altın ve gümüs para olarak
kullakullanılmıstır.
Spekülatif para talebi faiz oranına bağlı olarak
değisir.
John Maynard ***nes'e göre artan para talebinin
fiyatları yükseltmesi için paranın harcanması gerekir.
Merkez bankasının görevleri: Banknot ihraç etmek.
Reeskont islemleri yapmak. Devletin hazinedarlığını
yapmak. Bankalar arası islemler yapmak. Ticaret
bankalarının para ihtiyatlarını muhafaza etmek. Maliekonomik
konularda devlete danısmanlık yapmak.
Merkez bankaları; altın külçe miktarı, ülkedeki döviz
miktarı, devlet hazinesine verilen kısa vadeli avanslar
karsılığında banknot emisyonunu değistirmez.
Kaydi parayı TiCARi BANKACILIK SiSTEMi yaratır.
Đhtiyat amacıyla elde tutulmak istenen paranın miktarı
gelir düzeyine bağlıdır.
Wicksell ve Aftalion, miktar teorisini gelir ve bu
gelirin harcanması açısından açıklayan iktisatçılardır.
Çesitli ülkelerin milli gelirleri karsılastırılırken dikkate
alınanlar: Nüfus farkları. Fiyat düzeyleri farkı. Üretim
maliyetlerindeki farklar. Üretilen mal ve hizmet
farklılıkları. Tabiat sartlarının farklılığı. Piyasaya giren
üretici miktarındaki farklar.
Ekonominin genEkonominin genislemesi, yatırımların tasarruftan fazla
olmasının bir sonucudur. Yatırım > tasarruf
Topraklar arasındaki nitelik farklarından ya da pazara
uzaklık farkından doğan ranta fark bedeli veya
DiFERANSiYEL FARK denir.
Paranın değerinin düsmesi: istihdamın artmasına, borç
verenlerin zarara uğramasına, sabit gelirlilerin satın
alma gücünün düsmesine, üreticilerin asırı kar elde
etmelerine neden olur. Üretimin azalmasına neden
olmaz.
Çesitli ülkelerin milli gelirleri karsılastırılırken dikkate
alınanlar: Nüfus farklılıkları, Fiyat düzeyleri farkı,
Üretim maliyetlerindeki farklar, Üretilen mal ve
hizmet farklılıkları
Bir ekonomide talebin azalıp, yatırımların durması
sonucu ortaya çıkan issizlik türüne konjonktürel
issizlik denir.
Sermaye stokuna yapılan net ilavelere NET YATIRIM
denir.
Milli gelirin üretim faktörleri sahiplerinin üretimden
aldıkları paylara göre dağılımına FONKSiYONEL
DAĞILIM denir.
Gelir dağılımında esitsizliğin nedenleri: Yetenek
farklılıkları, Eğitim ve öğrenim farklılıkları, Mülkiyet
ve miras hakkı, Çalıskanlıkta farklılık, Telafi edici
ücret farkücret farklılıkları, Risk üstlenme, Piyasa üzerinde güç
sahibi olma.
Cari ücret düzeyinde çalısmak istemeyenlerin
olusturduğu issizlik türü GÖNÜLLÜ issizliktir.
Tüketim harcamalarını belirleyen en önemli unsur gelir
düzeyidir.
Ekonomik büyümede rol oynayan arz etmenleri:
Đsgücünün kalitesi ve miktarı, Teknolojik gelisme,
Sermaye stoku, Doğal kaynaklar
Yatırımın marjinal etkenliği eğrisi, faiz oranı ile
yatırım miktarı arasındaki iliskiyi gösterir.
Marjinal tasarruf eğilimi=1-marjinal tüketim eğilimi.
MPS=1-MPC
Marjinal tüketim eğilimi 0,8 olan bir ekonomide vergi
çarpanı -4 tür. -(k-1)=-(1/(1-0,8) -1)=-(1/0,2 - 1)=-4
Bir ekonomide marjinal tüketim eğilimi 0,7 ise çarpan
katsayısı 3,3'tür. Çarpan = 1/(1-MPC)=1/(1-0,7)=3,3
Devletin ekonomik hayata müdahale etmediği bir
ekonomi modelinde, genel denge; toplam arz=toplam
talep esitliğinde kurulur. SMH=SMG veya Bireylerin
yatırım talebi= toplam tasarruf. I=S
Talebi esnek olan bir maldan elde edilen toplam gelirin
artırılabilmesi için malın fiyatının düsürülmesi gerekir.
Đslem amaçlı para talebi, gelir düzeyi ile doğru yönlü
olarak değisir.
alıntıdır.
