Siyasal Haklar

Siyasal Haklar
Sosyal ve ekonomik haklar yanında, vatandaşlıktan doğan haklardan biri de siyasal haklardır. Siyasal haklar, vatandaşların yönetime katılmaları ve siyasal alanda söz sahibi olmalarını sağlar. Onun için siyasal haklar, demokratik yönetim anlayışının vazgeçilmez unsurudur.
Siyasal hakların başında seçme ve seçilme hakkı gelir. Temsili demokrasilerde, halkın adına karar almak, seçimle iş başına gelen yöneticilere bırakılır. Bu yöneticileri kimin seçeceği sorunu, demokrasinin temel sorunlarından biridir. Başlarda, oy hakkı vatandaşların küçük bir kesimi tarafından kullanılmaktaydı. Çalışan kesimlerin ve kadınların oy hakkını elde etmeleri daha sonralara rastlar. Bu nedenle, genel ve eşit oy hakkı, seçim ve temsil ilkesi doğduktan sonra ortaya çıkmıştır. Oy hakkının genişlemesiyle ve çağdaş siyasal partilerin siyaset sahnesinde yerini almasıyla birlikte, bugünkü anlamda seçme ve seçilme hakkı doğmuştur. Günümüzde, yasalarda gösterilen şartlara uygun olarak, her vatandaş seçme, seçilme, siyasal etkinlikte bulunma ve halkoylamasına katılma haklarına sahiptir.
Bugün, demokratik yöntemlerin çoğu, temsil ilkesine dayanır. Ülkemiz de
temsili demokrasi ile yönetilir. Temsili demokrasilerde, halk, belli süreler içinde, belli sayıda temsilciler seçer ve siyasal kararlar halk adına bu temsilciler tarafından alınır siyasal partiler temsili demokrasilerin vazgeçilmez unsurlarıdır. Çünkü seçimlerde kime oy vereceğimizi değil, hangi siyasal partiye oy vereceğimizi düşünürüz. Siyasal partiler, belli bir dünya görüşü bir siyasal doktrin etrafında örgütlenen insanlardan oluşur ve siyasal iktidara gelmeyi amaçlar. Siyasal partiler aracılığıyla seçtiğimiz temsilciler, seçildikten sonra, sadece kendilerini seçenleri değil, bütün ulusu temsil eder ve ulus adına karar alır.
Seçme yâda oy hakkı, seçimlerde oy kullanma ile sınırlı değildir. Bazen, temsilcilerin aldığı bir karar, oy verdikleri bir tasarı geçerli olabilmek için halkın oyuna sunulur. Buna “halkoylaması” ya da “referandum” denilmektedir. Böylece, belli konularda halkın düşüncesi öğrenilmiş olur ve halkın siyasal kararlara “doğrudan katılması sağlanır. Temsili demokrasilerde, halk oylaması, sık uygulanan bir yöntem değildir.
Siyasal haklar içinde siyasal partilerle ilgili olan haklar, vatandaşların daha aktif olarak siyasal yaşama katılmaları için önemlidir. Kişiler, yasalarda belirtilen koşullara uygun olarak, siyasal parti kurulabilir, üye olabilir ya da üyelikten çıkabilir. Ancak bir ülkede siyasal etkinlik sadece partiler aracılığıyla gerçekleşmez. Vatandaşların partilerin yanı sıra, sendikalar ve dernekler kurma, bunlara üye olma haklarının da bulunması gerekir. Ayrıca “kişi hakları”
İçinde yer alan düşünceyi açıklama ve yayma özgürlüğü, toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme özgürlüğü gibi haklarda siyasal haklarla ilişkili, onu tamamlayan haklardır.
Ekonomik ve sosyal durumu, zenginlik ve öğrenim derecesi ne olursa olsun, her vatandaşın siyasal haklardan eşit olarak yararlanması gerekir. Bir ülkede, siyasal haklar her vatandaşa eşit düzeyde uygulanmıyorsa, o ülkenin demokratik olduğu söylenemez. Demokratik yönetimi, güçsüzlerin kendilerini ifade edebildikleri ve yönetimde söz hakkına sahip oldukları bir yönetim şekli olarak da görmeliyiz. Güçsüzlerin yani yoksulların, azınlıkların, güçlüleri siyasal iktidara taşıyabilmeleri için, siyasal haklardan yararlanmaları gerekir. Bunun için genel ve eşit oy hakkı önemlidir. Bir ülkede, Siyasal haklar herkese eşit düzeyde uygulanmıyorsa, bu haklardan yararlanamayan vatandaşlar, yönetime razı göstermeyeceklerdir. Demokratik yollarla kendilerini ifade edemedikleri için, şiddete başvurabilirler. Sonuçta, birbirini anlamayan, birbirleriyle ortak yaşam kurmayan, ülkesini sahiplenmeyen bir vatandaşlar topluluğu doğacaktır.
Bir ülkede yaşayan vatandaşların Yönetime razı göstermeleri için, başka bir deyişle meşruluğun sağlanması için, herkesin eşit düzeyde siyasal haklardan yararlanması gerekir.