Soru işaretinin kullanımı test ve anlatım (7.sınıf)

Noktalama İşaretleri (7. Sınıf)
Noktalama işaretleri, yazıda anlamı aydınlatır, yanlış anlaşılmaların önüne geçer, okumayı düzenler ve kolaylaştırır. Bu işaretler duygu ve düşüncelerin daha açık anlatılmasına ve yazının düzenlenmesine yardımcı olur.

Nokta (.)


Tamamlanmış cümlelerin sonuna konur: Öğrenciler arka bahçede oynuyor.

"-(ı)ncı" eki yerine kullanılır: Onlar 7. Sokak'ta oturuyor.

Tarihlerin yazılışında gün, ay, yıl rakamlarının arasına konur: 20.10.2000,05.06.1998...

Saatlerin yazımında saatle dakikayı gösteren rakamların arasında kullanılır: Sınav 21.30'da başlayacak.

Sözcük kısaltmalarının sonunda kullanılır: Dr., Doç. Dr., Prof. Dor., Av., s. (sayfa)

Çarpı işareti yerine kullanılır: 7.8=56

Uyarı: Kitap, dergi, yazı ve şiir başlıklarından sonra nokta konmaz.


Acımak, Bingöl Çobanları, Çalışma Tutkusu...


Virgül (,)


Cümlelerin, eş görevli sözcüklerin, söz gruplarının arasında kullanılır:
Kitapları ciltledi, rafa dizdi.

Annesini, kardeşini özlemiş.

Derginin son sayısı yeni denemecilere, yeni şairlere



Özne yüklemden uzak düşmüşse özneden sonra konur: Serhat, sabahları biraz yürüdükten sonra kahvaltı yapar.
Mektuplarda hitaplardan sonra konur: Aziz Dostum, Sevgili Kardeşim,

"Evet" ve "hayır" gibi sözlerden sonra konur: Evet, onları gördüm.
Anlam belirsizliğini gidermek için konur: Pencereden, akan insan seline bakıyorum.
Cümlede tekrarlanan sözler arasına konur: Akşam, yine akşam, yine akşam.
Cümlede ara söz göreviyle kullanılan açıklayıcı sözlerin başında ve sonunda virgül kullanılır:
Geçen hafta, senin İzmir'e gittiğin gün, İstanbul'a kar yağdı.

Uyarı: İkilemelerin arasına, tamlayan ile tamlananın arasına, "ve, veya" bağlaçlarından önce ve sonra virgül konmaz.



Noktalı Virgül (;)
Öğeleri virgülle ayrılmış cümleleri bağlamak için kullanılır: At ölür, meydan kalır; yiğit ölür şan kalır.
İki cümleyi birbirine bağlayan "ama, fakat, ancak" gibi bağlaçlardan önce konur:

Yemek yedi; ama çay içmedi.
Havuzda yüzebilirim; fakat denizde yüzemem.

Virgülle ayrılmış tür ve grupları birbirinden ayırmada kullanılır: Manavdan elma, portakal; patlıcan ve domates aldım.

Uyarı: Noktalı virgülden sonra sözcükler büyük harfle başlamaz.

Soru İşareti (?)


Soru anlamı taşıyan cümlelerin sonuna konur:
Dün kim size geldi?


Buradakileri tanıyor musun?

Sıralı cümlelerin her ikisinde de soru anlamı varsa soru işareti ikinci cümlenin sonuna konur: Sinemaya mı gidelim, yoksa tiyatroya mı?

Parantez içinde soru işaretinin kullanılması, cümleye alay veya bilginin şüpheyle karşılandığı anlamını katar: Babası gençliğinde çok iyi (?) güreşçiymiş.

Uyarı: Soru işaretinden sonra cümle büyük harfle başlar.

Üç Nokta (...)

Tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur:
Gökyüzünde kara kara bulutlar...
Onunla yarın görüşürsem...

Benzer örneklerin devam ettiğini göstermek için konur: Bu bölgede birçok kuş vardı: kartal, şahin, atmaca...
Söylenmek istenmeyen sözler yerine konur: Ağzında... sözü çıktı.

Bir sözün alıntı olduğunu göstermek için kullanılır: ... Kendine uygun olmayan kalıplar içinde kötürümleşti.

Uyarı: Üç noktadan sonra büyük harfle başlanır.


İki Nokta (:)


Açıklama yapılacak cümlelerden sonra kullanılır: Masada her şey vardı: peynir, zeytin, bal, yağ...

Tırnak içine alınmış alıntı sözlerden önce iki nokta konur: Atalarımız: "Görünen köy kılavuz istemez." demiş.

Yazı içinde bir kişinin konuşmasını göstermek için, konuşma çizgisinden (-) önce konur.

Arkadaşına döndü:
- Eline sağlık, çok güzel olmuş, dedi.

İki noktadan sonra cümle gelirse büyük harfle başlanır, cümle gelmezse küçük harfle başlanır. Dün farklı bir iş yaptım: Çalışma odamı boyadım.

Tırnak İşareti (" ")


Alıntı sözler tırnak içine alınır: "Zaman, en kıymetli hazinedir." derdi.

Cümlede belirtilmek istenen sözler tırnak içine alınır: Son yazısında "cesaret" kavramı üzerinde durmuş.

Eser adları tırnak içine alınır: Geçen hafta "Yaban"ı okudum.

Ünlem İşareti (!)


Şaşma, kızma, acıma, beğenme gibi duyguları içeren cümlelerin veya kelimelerin sonuna konur:

Ne ilginç bir kuş böyle!
Hey, buraya gelsene!
Tüh! Yine derse geç kaldım.

Parantez içinde kullanılan ünlem işareti cümleye alay, küçümseme anlamı katar: Mahallemizin en cesur (!) genci geliyor.


Kısa Çizgi (-)


Bu işarete hece birleştirme çizgisi de denir.

Satır sonuna sığmayan sözcükler satır sonunda bölünürken kullanılır:
...............düşüncelerine katılıyorum.

Satır sonuna sığmayan birleşik sözcükler hecelerine ayrılırken basit bir sözcükmüş gibi ayrılır:
...............aslanağzı vardı, (yanlış)
...............aslanağzı vardı, (doğru)

Aralarında bir ilgi, ortaklık bulunan sözler arasına konur:

Fenerbahçe-Galatasaray maçını izledik.


İtalya-Rusya görüşmeleri askıya alındı.

Bir olayın başlangıcını ve sonunu gösteren tarihlerin arasına konur: I. Dünya Savaşı (1914-1918) yılları arasında oldu.

Eklerin belirtilmesinde, sözcüklerin köklerini ve eklerini ayırmada kullanılır: -ecek, -siz, -t;
insan-lar-ın
Fiil kök ve gövdelerinden sonra mastar eki yerine kullanılır: konuş-(konuşmak), güldür-(güldürmek)

Ara söz ve ara cümlelerin başında ve sonunda kullanılır: Evdeki herkesi -en çok da annemi- çok özledim.

Kesme İşareti (')

Özel adlara getirilen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır: Muğla'nın havası temizdir.

Rakamlardan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır. İzmir'e 1996'da yerleştik.

Kısaltmalara gelen ekler kesme işaretiyle ayırılır: DSİ'de arkadaşı çalışıyor.

Şiirlerde ölçüden dolayı hece düşmesini göstermek için kullanılır: N'eylersin ölüm herkesin başında?

Harflerden veya eklerden sonra gelen ekleri ayırmak için konur:

Türkçede -lik'le türetilmiş çok sözcük var.
Ansiklopediyi, a'dan g'ye kadar ben inceledim.


Ayraç (Parantez)

Cümle içindeki açıklamaların, ara sözlerin belirtilmesinde parantez kullanılır: Tanzimat edebiyatında N. Kemal'in (vatan şairi olarak bilinir) yeri tartışılmaz.

Kimi sözcüklerin eş anlamlıları ayraç içinde gösterilir: Benzetme (teşbih) edebiyatımızda sıkça kullanılan sanattır.

Yabancı sözcüklerin okunuşları ayraç içinde verilir: Balzac (Balzak) Fransızların ünlü yazarıdır.

Tiyatro metinlerinde yapılacak hareketler ayraç içinde yazılır: Kavuklu (ellerini kaldırarak) dua etti.

Bir olayın başlangıç-bitiş tarihleri ya da ünlü bir ismin doğum-ölüm tarihleri parantez içinde verilir: Nurullah Ataç (1898-1957) usta bir deneme yazarımızdır.

Örnek Soru: (1991-DPY)



"Aman Allah'ım ( ) Güneş altında pırıl pırıl parlayan kocaman bir sazan balığı ( ) oltanın ucunda çırpınıp duruyordu ( )"
Yukarıdaki parantezlerin içerisine, sırasıyla hangi noktalama işaretleri getirilmelidir?

A) (:)-(,)-(...) B) (!)-(,)-(;)
C) (!)-(,)-(.) D) (.)-(,)-(!)

Yanıt: C

Akılda tutulması gereken noktalama ve imla kuralları...