Ek fiiller

EK FİİLLER

Ek-fiil, isim soylu kelimelerin sonuna gelerek onların yüklem olmasını sağlayan ya da basit zamanlı fiillerin sonuna gelerek bu fiilleri birleşik zamanlı fiile dönüştüren ek hâlindeki fiildir. "imek" fiilinin ek olarak kullanımıdır.
·Genellikle bitişik yazılır.
·Ek-fiilin dört kipi vardır.

İsim

Ek-fiil

Şahıs eki

Ek-fiil almış şekli

memur
-du
-m
memurdum

EK-FİİLİ ÖRNEK ÇEKİMİ

Şahıslar

Görülen Geçmiş Zaman

Öğrenilen Geçmiş Zaman

Dilek-Şart Kipi

Geniş Zaman

Ben
Sen
O
Biz
Siz
Onlar
Tüccardım
Tüccarsın
Tüccardı
Tüccardık
Tüccardınız
Tüccardılar/Tüccarlardı
Tüccarmışım
Tüccarmışsın
Tüccarmış
Tüccarmışız
Tüccarmışsınız
Tüccarlarmış
Tüccarsam
Tüccarsan
Tüccarsa
Tüccarsak
Tüccarsanız
Tüccarlarsa
Tüccarım
Tüccarsın
Tüccar (dır)
Tüccarız
Tüccarsınız
Tüccardırlar/Tüccarlardır

FİİL ÇATISI

Özne-Yüklem İlişkisine Göre

Nesne-Yüklem İlişkisine Göre

Çatı adları

Etken

Edilgen

Dönüşlü

İşteş

Ettirgen

Geçişli

Geçişsiz

Oldurgan

Ettirgen

Ekler

-l, -n

-l, -n

-ş

-t, -dır, -tır

-t, -dır, -ır, -tır

-t, -dır, -tır

Fiilin cümlede nesne ve özne ile olan ilgisine fiilin çatısı denir. Bu ilgiden dolayı fiil çatısı nesnelerine göre ve öznelerine göre olmak üzere ikiye ayrılır.
1) Nesne alıp almamalarına göre fiillerde çatı
Nesne, yüklemin bildirdiği eylemden etkilenen varlıktır. Türkçe'de bazı cümlelerde nesne bulunabildiği halde bazı cümlelerde nesne bulunması mümkün değildir. Bunun için de nesne alıp almamalarına göre fiiller ikiye ayrılır: a) Geçişli fiiller: Nesne alan fiillere geçişli fiil denir. Türkçe'de kılış bildiren fiiller genellikle geçişlidir: açmak, bağlamak, atmak, çözmek... gibi. Geçişli fiillere neyi, kimi soruları sorulduğunda cevap alınır. Geçişli fiillerin yüklem olduğu cümlelerde, söylenmek istenmezse, nesne bulunmayabilir. b) Geçişsiz fiiller: Nesne almayan fiillere geçişsiz fiil denir. Geçişsiz fiillere neyi, kimi soruları sorulduğunda cevap alınmaz. Türkçe'de oluş bildiren fiiller genellikle geçişsizdir: uyumak, ölmek, düşmek, susmak... gibi. Geçişsiz fiillerin yüklem olduğu cümlelerde nesne bulunmaz.
Geçişsiz fiiller ek yardımıyla geçişli hale getirilebilir. Böyle fiillere oldurgan fiil denir. Örnek: üşümek/üşü-t-mek, uyumak/uyu-t-mak, yatmak/yat-ır-mak, susmak/sus-tur-mak...
Geçişli fiillerin geçişlilik dereceleri ek yardımıyla artırılabilir: Bu tür fiiller ettirgen adını alır. Bu fiiller öznesine göre de ettirgen olarak isimlendirilir. al-dır-t-tır-mak, bul-dur-t-tur-mak, yaz-dır-t-tır-mak...
Dilimizde bazı anlamlarıyla çeşitli, bazı anlamlarıyla geçişsiz olan fiiller de vardır:
Bugün de geçti: Geçmek, geçişsizdir.
Irmağı yüzerek geçti: Geçmek, geçişlidir.
Bu yıl ekinler iyi sürdü: Sürmek (büyümek), geçişsizdir.
Bu yıl tarlasını iyi sürdü: Sürmek, geçişlidir.
Turfanda patates çıktı: Çıkmak, geçişsizdir.
Bu yokuşu yorulmadan çıktı: Çıkmak geçişlidir.

Uyarılar:
·Bir cümlede fiil geçişli olduğu halde nesne kullanılmamış olabilir. Bu durumda fiilin çatısı değişmez.
·Bazı fiiller cümledeki kullanımına göre geçişli ya da geçişsizolabilir