bağlaçlar

B A Ğ L A Ç L A R


v Kendi başlarına anlamları olmayan ,cümleleri,cümlecikleri,eş görevli sözcükleri ya da sözcük gruplarını hem biçimce hem de anlamca birbirine bağlayan sözcüklere “bağlaç “ denir.

Ø “VE”: Aralarında birlik ve beraberlik bulunduğunu belirtmek üzere özneleri,nesneleri,tümleçleri,eylemleri ve cümleleri bağlar.

ü “Pınar’ı ve beni babam çağırdı.”

Ø “İLE”.Eş görevli sözcükleri birliktelik ,ilgisiyle bağlar. “ve” anlamında kullanıldığında bağlaç “birlikte ve araç” anlamında kullanıldığında ise edat olur.

“ile” nin kurduğu başlıca anlam ilgileri:


¡ 1.Araç İlgisi:Otobüs ile gelecek.
¡ 2.Nitelik İlgisi :Dikkatle dinledik.
¡ 3.Neden İlgisi.Dalgınlıkla adama çarptı.
¡ 4.Birliktelik İlgisi:Arkadaşıyla parka gitti.
¡ 5.Zaman İlgisi:Geceyle gündüzü karıştırdık.
¡ 6.Ölçü İlgisi:Maydanozu kilo ile satmazlar.

Ø “ÇÜNKÜ”: (zira) neden,sebep,açıklama anlamları katar.

ü Bunları söylüyorum; çünkü başarılı olmanızı istiyorum.
ü Ev yıkıldı ;çünkü temeli yoktu.
ü Bakan toplantıya katılamıyor; çünkü uçak arıza yapmış.

Ø “Ki” Bağlacı:Cümleleri bağlar.Cümleyi,ad ve ad soylu sözcüğü kendinden sonraki cümleye neden,sonuç,açıklama ilgisiyle bağlar.

ü “ Bir bildiğimiz var ki böyle söyledik.”

Ø “DE” Bağlacı: Birliktelik ve eşitlik ilgisiyle bağlar.

ü “Ahmet de gelecek.”


¡ “Ama,ise,bile,hem…hem
¡ Ne…ne,ya,ya…ya,ya da,
¡ Yoksa” diğer bağlaçlardır

Ø “AMA”:Eşanlamlıları “fakat,lakin,ancak ,yalnız”. “neden ,dikkat çekme, şart,neden,sonuç” anlamarlı verir.

ü Çok oluyorsun ama.
ü Koştum ;ama değdi.
ü Sizinle gelirim;ama akşama kalmayacaksak.

Ø “İSE” : Bağlaç “ise” “isem, isen,ise, isek, iseniz,iseler” olarak çekimlenmez.

ü Ağlarsa anam ağlar,gerisi yalan ağlar. => bağlaç değil( o ise)
ü Kırmızıysa bizim arabadır. => bağlaç (çekimlenmiyor)


Ø “NE…NE” : Eş görevli kelimeleri birbirine bağlar.”ne…ne” bağlacının bulunduğu cümleler yapıca olumlu anlamca olumsuzdur. Yüklem genellikle olumludur;ama olumsuz da olabilir.

Diğer bağlaçlar: “ nitekim,ister… ister, gerek…gerek, ya da,üstelik,bile,mademki…

BAĞLAÇLAR


Cümleleri veya aynı görevdeki sözcükleri birbirine bağlayarak aralarında anlam ilgisi kuran sözcüklere denir.


“İLE” - “VE” BAĞLAÇLARI


Aynı görevdeki sözcükleri birbirine bağlar.


---Evin ve bahçenin kapısı açıktı.(Tamlayan)

---Bu radyo Adana’da ve Mersin’de yayın yapıyor.(D.T)

---Akşam arkadaşıma gideceğim ve her şeyi anlatacağım.

---Cehennemle cenneti bu dünyada yaşadık.(Nesne)

---Evle okul arasında mekik dokuyor.(Tamlayan)

---Annesiyle babası yarın bize gelecek.(Özne)



Uyarı:Biri bağlaç diğeri edat olan iki çeşit “ile” vardır.Bir cümlede “ile”nin yerine “ve”yi getirebiliyorsak bağlaç, getiremiyorsak edattır.



---“Bazen yandık bazen menekşelerle söyleştik.(Edat)

---“Kazaklarla ceketi parayla aldım.(B-E)



“DE” BAĞLACI



*Eşitlik, gibilik anlamı katar.



---O filmi ben de seyrettim.

---Bence Aslı da bu işten anlamıyor.



*Abartma anlamı katar.



---Çocuğun okuduğu şiir de şiirdi hani.

---Aldıkları araba da araba yani.



*Küçümseme anlamı katar.



---Sen sınavı kazanacaksın da ben göreceğim.

---Sanki bu işten anlıyorsun da konuşuyorsun.

---Büyüyecek de adam olacak da bize bakacak.



*Sitem anlamı katar.



---Okula kadar geldin de bir selam vermedin.

---İzmir’e kadar geldin de yanıma uğramadın.



*Şaşma,inat,sebep, korkutma anlamı katar.



---Kardeşin de mi bizimle gelecek?(Şaşma)

---Ufaklık, kalemi vermem de vermem,diyor.(İnat)

---Ailesiyle kavga etti de evi terk etti.(Sebep)

---Dışarı çık da göreyim.



*Ama, fakat anlamında kullanılır.



---Pansiyona kaydını yaptı da yerleşmedi.

---Bize gelmiş de fazla kalmamış.”



Uyarı:Türkçede biri bağlaç diğeri hal eki olan iki çeşit “de” vardır. “De”yi cümleden çıkardığımızda cümlenin yapısı bozulursa ektir bitişik yazılır, bozulmazsa bağlaçtır ayrı yazılır.



---Bakkalda sebze de satılıyormuş.

---Ayşe de okulda kalmış.



“AMA” , “FAKAT” BAĞLACI



*Karşıt anlamlı iki cümleyi birbirine bağlar.



---Sınava çok iyi hazırlandı ama üniversiteyi kazanamadı.

---Her sabah spor yapıyor ama zayıflayamıyordu.



*Koşul, pekiştirme anlamı katar.



---Dışarı çıkabilirsin ama eve erken döneceksin.

---Seninle sinemaya gelirim ama işim olmazsa.

---Bu kitabı sana alacağım ama okuyacaksın.

---Dışarıda soğuk ama çok soğuk bir hava var.

---Büyük ama çok büyük bir bahçesi vardı.



“ANCAK” ,“YALNIZ” BAĞLACI



*Ama, fakat anlamında kullanılıyorsa bağlaç,

* Bir tek,sadece anlamında kullanılıyorsa edat,

* Önündeki ismi niteliyorsa sıfat,

* Fiili niteliyorsa zarftır.



---Geziye yalnız bizim sınıf katıldı. (edat)

---Bu adam evde yalnız yaşıyor. (zarf)

---Yalnız insanlar hayata karamsar bakarlar. (sıfat)

---Onunla konuşurum yalnız fikrim yine de değişmez.(bağ)

---Bu işin üstesinden ancak sen gelirsin. (edat)

---Yoğun trafikte işe ancak yetişebildim. (zarf)

---Bütün gün evde yalnızdım. (adaşmış sıfat)

---Filmi seyredebilirsin ancak yarın erken kalkmalısın.(b.)



“Kİ” BAĞLACI



*Özneyi pekiştirir.



---Ben ki yedi iklimin padişahıyım.

---Sen ki Fransa eyaletinin valisisin.



*Neden-sonuç vardır.



---Günü kötü geçmiş ki çok kızgın görünüyor.

---Sana değer veriyorum ki seninle konuşuyorum.



*Kuşku,yakınma,şaşma,amaç-sonuç, tahmin



---Beni tanımıyorsun ki…(Yakınma)

---Kafamı bir kaldırdım ki onu karşımda gördüm.(Şaşma,)

---Arabayı o çizmiş olabilir mi ki?(Kuşku)

---Sana iş buldum ki kimseye muhtaç olmayasın.(A-S)

---Geç saatlere kadar çalışmış olmalı ki sabah uyanamamış. (tahmin)





“HEM…HEM” BAĞLACI



Karşılaştırılan iki unsurun hepsi anlamını vermektedir.Eş görevli sözcükleri bağlar.



---Hem arabayı hem evi üzerine alacakmış.(Nesne)

---Hem ucuz hem kaliteli ayakkabı satıyor.(Sıfat)

---Hem çalışıyor hem üniversite okuyor.(Cümle)



NE…NE BAĞLACI



Cümleyi anlamca olumsuz yapar.Karşılaştırılan iki unsurun hiçbiri anlamını verir.

*Sallanmaz o kalkışta ne bir mendil ne bir kol.(Özne)

*Adam kızını ne arıyor ne soruyor. (yüklem)

*Ne kızı veriyor ne dünürü küstürüyor. (cümle)

*Bu konu ne seni ne beni ilgilendirir. (nesneyi)



NOT: İki karşıt sıfatı birbirine bağlarsa “ikisinin arası, ortası” anlamı verir.



· Kız ne zayıf ne şişman biriydi.

· Konuşan adam ne uzun ne kısaydı.


ya… ya bağlacı:



Karşılaştırılan unsurlardan birini ifade etmek için kullanılır.



· Ya bu deveyi güdeceksin ya bu diyardan gideceksin. (cümleleri)

· Aynayı ya Ayşe ya Özlem kırmıştır. (özne)

· Ya salonun ya mutfağın penceresi kırıldı. (tamlayan)

· Takıma ya beni ya onu alacaksın (nesneyi)



DİĞER BAĞLAÇLAR


---Ogün okula gelemedim çünkü çok hastaydım. (sebep)

---Bu maçı kazanacağız hatta şampiyon

olacağız.(pekiştirme)

---Mademki söz verdin, sözünü tutacaksın.

---Bu mağazada elbiseler çok güzel üstelik çok ucuz.

---Sanki dağları sen yarattın.

---Meğer bütün evi o dağıtmış.

---Eğer kardeşine uğrarsan selamımı söyle.

---Çok geç kaldılar; yoksa kaza yaptılar.

---Ders çalışmıyor; üstelik yaramazlık yapıyor.

---Önce bunlardan yani çok iyi bildiğiniz sorulardan

başlayın.

---Bizde yahut sizde çalışabiliriz.

---İster yazarsın ister yazmazsın.