Sultan veled

SULTAN VELED

Anadolu Selçukluları devrinde bugünkü Karaman Lârende adıyla tanınıyordu. Bir gün Lârende'ye sevinçli bir haber ulaşmıştı. Ailesi ile birlikte Horasan'ın Belh şehrinden göçen ve birçok yerleri dolaştıktan sonra Anadolu'ya yönelen Sultan'ül-Ulema Bahaeddin Veled oğlu Mevlâna Celâleddin'le birlikte Lârende'ye geliyorlardı. Haber kısa sürede bütün şehre yayıldı. Lârende Valisi Emir Musa şehrin ileri gelenleri ile birlikte Bahaeddin Veled'i karşılayarak sarayına davet etti.
Hiç bir şehirde hiç kimseye yük olmak istemeyen ve medreseden başka bir yere inmeyen Bahaeddin Veled burada da Emir Musa'nın davetini reddetti. Kendisine uygun bir medrese gösterilmesini rica etti. Emir Musa yıllardır adını duyduğu bu şöhretli konuğa hemen bir medrese yapılmasını emretti. Kısa sürede medreseyi tamamladılar. Bahaeddin Veled ailesiyle birlikte medreseye yerleşti.
Bu sırada Mevlâna genç bir bilgin olarak babasının derslerine devam ediyor gece gündüz okuyor araştırıyordu. Bahaeddin Veled ile birlikte Belh şehrinden göçen ve Karaman'a yerleşen has müritlerinden Şerafeddin Lala'nın Gevher Hatun adında güzellikte eşsiz melek huylu bir kızı vardı. Bahaeddin Veled bu kızı oğlu Mevlâna Celâleddin için istemiş ihtiyar Lala bunu bir mutluluk sayarak hemen kabul etmişti. Mütevazi bir düğünle her ikisinin nikâhları kıyıldı. Bu mutlu evlenmeden bir süre sonra 24 Nisan 1226 da Mevlâna Celâleddin'in bir oğlu dünyaya geldi adını Sultan Veled koydular.
Mevlâna'dan sonra Mevlevîliğin kurucusu tanınmış bilgin ve şair büyük mutasavvıf Sultan Veled'in yaşantısı Karaman'da böyle başlamış iki yıl sonra da Selçuklu Sultanı I. Alâeddin Keykubad'ın daveti üzerine tüm aile başkent Konya'ya gelip yerleşmişti.
Sultan Veled Konya'da büyümüş öğrenimini Konya'da tamamlamıştı. Onun fikir ve eserlerinde Mevlâna'nın etkisi büyüktür. Babasının yakın dostları olan Şems-i Tebrizî Selâhaddin-i Zerkubî Çelebi Hüsameddin gibi tasavvuf bilginlerinin sevgisini kazanan Sultan Veled bu ulu kişilere içtenlikle bağlanmış onlara sonsuz bir saygı beslemiştir.
Öyle ki Mevlâna'nın ölümünden sonra babasının yerine kendisi oturmamış bu makama babasının can dostu Çelebi Hüsameddin'i uygun görmüştü. Çelebi Hüsameddin 1284 yılında ölmüş bu kez Mevlevî topluluğunun ısrarı üzerine Mevlevîlik postuna ancak o zaman oturmuş Mevlevîliğin kurucusu olmuştur.
Sultan Veled ölüm tarihi olan 1312 yılına kadar oğlu Ulu Ârif Çelebi'yle birlikte Mevlâna'nın fikirlerini yayan eserlerini tanıtan bir mürşid olarak Mevlâna’yı temsil etmiştir. Devrin sultanları ve devlet ileri gelenlerince de sayılmış ve sevilmiş Anadolu'da başlayan “Türkçecilik” akımına da uyarak birçok şiirlerini Türkçe yazmıştır. Onun kaside ve gazellerinin bulunduğu Divân'ından ayrı olarak İbtidânâme Rebabnâme İntihânâme ve Maârif adlı dört büyük eseri vardır. Bu eserlerinde Mevlâna'nın üslûbunu fikir ve düşüncelerini bulmak mümkündür.
Sultan Veled'in Türkçe şiirlerinde çağdaşı ve fikirdaşı Yunus Emre'nin akıcılığı coşkunluğu ve berraklığı bulunmamakla birlikte XIII. yüzyıl sonlarında başlayan Anadolu'daki Türkçecilik akımına oldukça önemli katkıları vardır. Türkçe bir şiirinde şöyle seslenir:
Senin yüzün güneşdür yoksa aydır
Canım aldı gözün dahi ne aydır
Benim iki gözüm bil ki canımsın
Beni cansız koyasın sen bu keydür
Gözümden çıkma kim bu yer senindir
Benim gözüm sana yahşi saraydır
Ne oktur bu ne ok kim değdi senden
Benim boynum süngüydü şimdi yaydır.
Sultan Veled'in İbtidâname adlı eserine Sultan Veled Mesnevisi de denir. Veled bu eserinde Mevlâna'yı ve onun dostlarını anlatmakta ve eserinin önsözünde şöyle demektedir:
(Babam yaratılış ve huy bakımından bana en fazla benzeyen sensin sözüyle beni kardeşlerinin müritlerin ve bilginlerin arasından seçmişti. Ona benzemeye çalıştım. Kendisi şiirler söylemiş divânlar meydana getirmişti. Ben de onun gibi bir divan meydana getirdim. Sonra dostlar Mevlâna'ya uyup bir divân tertip ettin Mesnevi yolunda da ona uyman gerektir dediler. Ona benzemek için bu işe başladım.)
Görüldüğü gibi Sultan Veled ömrü boyunca babası Mevlâna Celâleddin-i Rûmî'nin izini izlemiş onun yolundan gitmiş ona benzemek istemiştir.
11 Kasım 1312 Cumartesi gecesi 86 yaşındayken hayata gözlerini kapadığı zaman dostları onu babasının sağ tarafına gömmüşlerdi. Bugün Konya'da Mevlâna'nın Türbesindeki altın işlemeli sanduka hem Mevlâna'yı hem de Sultan Veledi örtmektedir.
Sultan Veled Anadolu'da doğan fikir güneşleri arasında seçkin yerini her çağda korumuş özellikle Mevlâna'nın eserlerini çoğaltan fikirlerini yayan ve Mevlâna hayranlarını Anadolu'da küme küme bir araya getiren bir teşkilâtçı olarak Mevlevî tarihinde büyük önem kazanmıştır.