Brokoli

Brokoli

Bazı kaynaklarda, "Sebzeler arasında bir mucize" diye tanımlanan ama ne yazık ki Türkiye'de çok az tüketilen Brokoli, Turpgiller'dendir. Anayurdu bilinmeyen biryıllık otsu bitki brokolinin tarımı, Avrupa'nın güneyinde ve ABD'de yaygın biçimde yapılmaktadır. Ülkemizde brokoli üreticiliği şimdilik çok azdır. Karnabahara benzetilen bitkiye bazı yerlerde İtalyan karnabaharı ya da karnabahar azmanı adları da verilir.

30-50 cm. kadar boylanabilen brokolinin 5-10 cm. kalınlığındaki gövdesi etlidir. Gövdeye uzun birer sapla bağlanan oval biçimli, yeşil ya da gri tonlardaki yapraklarının üzeri mumla kaplıdır. Brokolinin başının (kellesinin) çapı 5-25 cm., ağırlığı 100-400 gr. kadardır. Bu baş kesilirse, yaprak koltuklarından sürgünler hızla gelişir, üzerinde çiçek tomurcukları bulunan etli sürgünler ortaya çıkar. İşte brokoli, bu çiçek taslakları ve çiçek sapları yenilen bir sebzedir.

Brokolinin iki ayrı formu vardır. Biri beyaz karnabahara benzer; baş brokoli ya da karnabahar brokolisi diye adlandırılır. Diğeri, yeşil çiçekli salkımları, Brüksel lahanası gibi gövdede yaprak koltuğundan çıkar. Bu forma da sürgün brokoli denir.

Brokolinin çeşitleri, taşıdığı renklere göre de, beyaz başlı, mor başlı ve yeşil başlı çeşit olarak üçe ayrılır. Çiğ ya da pişirilerek tüketilen brokoli, haşlandığında içerdiği vitaminlerin çoğu kaynayan suya geçeceğinden bu su dökülmeyip değerlendirilmelidir. Kalorisi düşük bir sebze olduğundan diyetlerde yer alan brokoli, dondurularak saklanmaya ve sonradan tüketilmeye çok uygundur.

BESİN DEĞERLERİ

100 gr. çiğ (pişirilmemiş) brokolinin içerdiği besin değerleri şöyle sıralanır: 34 kalori; 2,5 gr. protein; 2,9 gr. karbonhidrat; 0,2 gr. yağ; 0 kolesterol; yüksek oranlarda lif; 76 mgr. fosfor; 100 mgr. kalsiyum; 0,8 mgr. demir; 10 mgr. sodyum; 336 mgr. potasyum; 24 mgr. magnezyum; 0,6 mgr. çinko; 0.10 mgr. B1 vitamini; 0.20 mgr. B2 vitamini; 87 mgr. C vitamini; 1.3 mgr. E vitamini ve küçümsenemeyecek oranda A vitamini kaynağı betakaroten...

SAĞLIĞIMIZA YARARLARI

Yukarıdaki değerlerden görüleceği gibi brokoli, besin olarak en yararlı sebzelerden biridir. Bunun yanı sıra;

o Brokoli bedeni kanser tehlikesine karşı korur: Yapılan son bilimsel araştırmalar, Turpgiller familyasındaki sebzelerin kansere karşı bedeni koruduğu; özellikle brokolinin yenilmesinin, akciğer, kolon (kalınbağırsak) ve prostat kanserlerine yakalanma rizikosunu iyice azalttığını ortaya koymuştur.

o Brokoli, yüksek oranlarda A vitamini kaynağı betakaroten ile C ve E vitaminleri içerir: Kalp hastalıklarına yakalanma, kalp krizi geçirme ve katarakt illetine tutulma gibi rizikoları da en aza indirger.

o Yüksek oranlarda demir ile folik asit içeren brokoli kansızlığı önler. Ayrıca doğum yapacak kadınların, spina bifida (yani omurganın bir yanının açık olması) hastalığına yakalanmış çocuk doğurması rizikosunu en aza indirir.

Bütün bu önemli tıbbi etkilerinden yararlanılmak üzere, brokolinin diyetimize konularak öncelikle yenilmesi öğütlenmektedir.

Dikkat: Brokoli bedenin iyot emilimini azaltır. Haftada 2-3 kezden fazla brokoli yiyen kişiler, iyotlu besinler ya da iyotlu tuzu almayı ihmal etmemelidir. Özellikle içme suyunun az iyot içerdiği yörelerde, bu önemlidir.

BİTKİSİNİN ÜRETİLMESİ

Brokolinin meyveleri bakla (badıç) biçimindedir. Bir baklada 5-15 adet tohum bulunur. Bitki bu tohumlarla üretilir. Tohumlar ilkbahar sonlarında tavalara ekilir. 4-7 hafta sonra dikime hazır fide haline gelir. Yaz ortalarında 10 cm. kadar boylandıklarında, tarımı yapılacak bahçe ya da tarlalardaki yerine, aralarında 40-50 cm'lik aralıklar bırakılarak açılan çukurlara (ocaklara) şaşırtılırlar.

BİTKİSİNİN YETİŞTİRİLMESİ

İklim isteği: Brokoli, soğuk ılıman iklimli bölgelerin bitkisidir. Yine de, bahçelerde soğuk rüzgârlara açık yerlere fideleri dikilmemeli, güneş gören yerler yeğlenmelidir. Bitki dış ülkelerde, sonbahar ile ilkbahar arasında yetiştirilmektedir. Çünkü, brokolinin yenilen kısımlarını oluşturan yeşil sürgünlerin niteliğinin korunması açısından yaz aylarındaki kurak ve çok sıcak havalar uygun değildir. Sıcak havalarda sürgünler normal gelişme göstermez. Gevşek yapılı olur ve hasattan birkaç saat sonra sürgünlerde pörsüme görülür.

Toprak isteği: Brokoli, hafif bünyeli ve zayıf tipteki toprakları sevmez. Ağır bünyeli ve organik madde yönünden zengin topraklara ekilmelidir. Zayıf tipteki topraklarda yetiştirilmek isteniyorsa, sonbaharda bu toprak kazılır. Yanmış çiftlik gübresi ya da azot, fosfat ve potaslı fenni kompoze gübre bolca verildikten sonra toprağa çok az miktarda sönmüş kireç de karıştırılır. Ancak, brokolinin toprağı kesinlikle çok aşırı oranda gübrelenmemelidir.

Sulama: Brokoli yaz mevsiminde, yağışsız ve kurak havalarda düzenli olarak sulanır; bitkinin kökünün yeterli derecede nemli tutulmasına dikkat edilir.

Gübreleme: Yaz boyunca sulamalar sırasında bitkiye ara sıra biraz azotlu gübre verilmesi bitkinin gelişmesine yardımcı olur.

Toprak işleme: Bitkinin çevresinde gelişen yabani otlardan kurtulmak için, brokolinin toprağı, çok derin kazılmamak koşuluyla arada bir çapalanır. Kışa doğru bitkide boğaz doldurma işlemi yapılır. Yani, bitkinin gövdesine doğru toprak kabartılır ve bitkiye bastırılır. Böylece brokolinin kışı geçirmesine yardımcı olunur.

Çiçek ve yan sürgünlerin seyreltilmesi: Brokoli bitkisinden bol ve iyi nitelikli ürün alınması için zaman zaman zayıf görünüşlü çiçek sürgünleri ile bitkinin gereksiz görülen yan sürgünleri koparılıp atılır.

Hasat (Derim): Brokoli başları, çiçek tomurcukları açmadan önce kesilip hasat edilir. Aksi takdirde, tomurcuklar patlayıp sarı çiçekler açarsa brokoli başları aşırı olgunlaşarak piyasa niteliğini yitirir. Brokoli başları, gövde tabanından tepe noktasına kadar uzaklık 23-25 cm'ye ulaştığında kesilir. Brokoli bitkisinde hasat, 2-3 günde bir olmak üzere dört ile altı kezde yapılıp tamamlanır.

Hastalık ve zararlılarıyla mücadele: Brokoli bitkisine dadanan zararlı ve hastalıklarla, uzmanlara danışılarak ve uygun tarım koruma ilaçları kullanılarak zamanında, eksiksiz ve aksatılmadan mücadele sürdürülür. Ayrıca ürün alınması yaklaştığında brokoliye, güvercin ve diğer bazı kuşlar dadanabilir. Ürünü korumak için böyle durumlarda bitkiye ağ örtülmesi gerekebilir.