REHBERLİK

Tanım: Rehberlik; bireyi tanımak, onu kendisine tanıtmak, problemlerini çözmesi, gerçekçi kararlar alması, kapasitelerini geliştirmesi, çevresine dengeli ve sağlıklı bir biçimde uyum sağlaması ve böylece kendini gerçekleştirebilmesi için uzman kişilerce bireye yapılan sistemli, bilimsel ve profesyonel bir yardım sürecidir.
Kaynak: ReformTürk http://www.reformturk.com/seminer-calismalari/54396-siniflara-gore-rehberlik.html#post111220
Amaç: Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin amacı bireyin;
a-Kendini ; fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal yönden tanımasına,
b-Toplumda gelişimi için açık fırsatları, okul içi ve okul dışı eğitim
olanakları, meslekleri, toplumun beklentilerini tanımasına,
c-Türk Milli Eğitiminin yöneltme sistemi içinde, temel eğitimde başlayarak
niteliklerine uygun bir programı seçmesine,
d-Problem çözme gücünü geliştirmesine, doğru kararlar verebilmesine,
çevresi ile olumlu ilişkiler kurabilmesi için gerekli tutum ve becerileri kazanabilmesine ve ruhsal yönden sağlıklı ve topluma yararlı, kendini gerçekleştirmiş bir kişi olarak yetişmesine yardım etmektir.
İLKÖĞRETİMDE REHBERLİK

Zorunlu ve kesintisiz eğitim yasası ilköğretim aşamasında yönlendirme yapılacağını ve bunu sağlıklı bir biçimde gerçekleştirmek içinde öğrencilere rehberlik hizmetleri verileceğini belirtmektedir. Okulun bilgi verme işlevi yanında ve hatta bundan daha da önemli olan kişilik eğitimi işlevini de yerine getirilmesi üzerinde durulmaktadır. Okulun, kendini tanıma ve kendine saygı duyma, başkaları ile iyi ilişkiler kurabilme, kendini etkili bir biçimde ifade edebilme, bağımsız davranabilme, geleceğine ilişkin plan yapabilme ve doğru karar verebilme gibi duyuşsal hedefleri geliştirmeye önem vermesi halinde, çeşitli konu alanlarında kavarama, problem çözme, analiz ve sentez yapabilme gibi bilişsel hedeflere daha güçlü olarak geliştirmeyi başaracağı kuşkusuzdur.
İLKÖĞRETİMDE REHBERLİK ÇALIŞMALARI VE YÖNTEMLERİ

Bir okuldaki rehberlik çalışmalar; Okulun amaçları, imkanları ve ihtiyaçlarının gerek duyduğu alanlarda yoğunlaşabilir. Ancak, rehberlik çalışmalarının bütünlüğü açısından her okulda şu alanlarda rehberlik hizmetleri düzenlenmeli ve yürütülmelidir.
1-Okula ve Çevreye Alıştırma Çalışmaları
2-Öğrenciyi Tanıma Çalışmaları
3-Psikolojik Danışma Çalışmaları
4-Bilgi Toplama, Okula ve Mesleğe Yöneltme Çalışmaları
5-İzleme ve Değerlendirme Çalışmaları

Öğrencilerin yaşlarına göre gelişimsel özellikleri ve ihtiyaçları da farklı olacağı için her öğrenci aynı rehberlik yöntem ve teknikleri uygulanamaz. İlköğretim, 1. Ve 2. Kademe olarak ikiye ayrılmış olsa da rehberlik çalışmaları ve yöntemlerini öğrencilerin bulundukları sınıflarına göre düzenlemek daha sağlıklı olacaktır.

1 - Okula ve Çevreye Alıştırma Çalışmaları

Öğrencilere, okulu ve yakın çevreyi tanıtmak gerekir. Okulu ve yakın çevreyi tanıma ve çevreden yararlanma yollarını bilme öğrencilerin başarısını geniş ölçüde etkilemekte ve artırmaktadır. Bu amaçla bütün öğrencilerin; Okulu, okul personelini, eğitim programının özelliklerini, okuldaki imkanları ve bunlarda yararlanma yollarını, öğrencilerle ilgili okul kurallarını ve yönetmelik hükümlerini, verimli çalışma yollarını, eğitsel kolları, çevredeki kuruluşları ve yararlanma yollarını, yerleşme alanlarını vb. konuları açıklamak gerekir. Bu çalışma birinci sınıftan itibaren ve okula yeni gelen tüm öğrencilere yapılmalıdır.

2 - Öğrenciyi Tanıma Çalışmaları
Öğrencileri iyice tanımadan onlara etkili bir rehberlik yapmak mümkün

değildir. Buna göre objektif ve güvenilir tanıma teknikleri ve tanıma yöntemlerinden

yararlanılmalıdır. Öğrencilerin çeşitli yönlerin tanınması ve onların temel gereksinimlerinin ortaya çıkarılması gerekir. Öğrencilerin tanınmasında; Öğrencinin kimliği, ailesi, sağlık ve bedensel gelişimi, okul başarısı, ilgi ve yetenekleri, geleceğe ait planları vb. ayrı ayrı tanıma konusu olarak ele alınmalıdır. Tanıma çalışmalarında, bu amaçla hazırlanmış testler, envanterler, soru listeleri, gözlem formları vb. çeşitli ölçekler kullanılmalı ve bu ölçeklerden elde edilen bilgiler bir arada değerlendirilerek varılan sonuçlar rehberlik dosyalarına işlenmelidir.

Öğrencileri tanıma çalışmalarında sınıflara göre şu yöntem ve teknikler kullanılabilir;

-İlköğretim birinci kademelerine ve özellikle 1.2. ve 3. Sınıflara test,

envanter gibi yazılı metinleri uygulatmak zor olacağı için daha çok onları tanımak için; sınıf öğretmenlerinden bilgi alma, gözlem, yaşına uygun bir şekilde konuşma ve oyun oynayarak bilgi edinme gibi yöntemler kullanılmalıdır.

-4.ve 5. Sınıflara otobiyografi tekniği uygulanarak; Kendisi, ailesi, geleceğe

ait planları, kişilik yapısı ve psikolojik dünyası hakkında bilgi edinilebilir.

-4. Ve 5. Sınıflara Snellen görme testi uygulanarak öğrencilerin görme

problemleri olup olmadığı hakkında bilgi edinilebilir ve önlemler

alınabilir.

-4.5.6.7 ve 8. Sınıflara ‘Kimdir Bu ?’ tekniği uygulanarak, öğrencilerin

içinde bulunduğu sınıf arkadaşları tarafında nasıl tanındığı hakkında bilgi edinilebilir.

-6.7 ve 8. Sınıflara problem tarama envanteri uygulanarak öğrencilerin belli

başlı sorunları ve ihtiyaçları hakkında bilgi sahibi olunabilir.

-6.7. ve 8. Sınıflara devamsızlık nedenleri ve başarısızlık nedenleri testleri

uygulanarak, devamsızlıklarına ve başarısız olmalarına yol açan nedenler belirlenebilir.

-8. Sınıflara Akademik Benlik Kavramı Ölçeği uygulanarak, öğrencilerin

ilgi ve yetenekleri hakkında bilgi sahibi olunabilir. Buna göre hangi tür üst eğitim kurumuna gitmesi gerektiği hakkında yönlendirme yapılabilir.

3-Psikolojik Danışma Çalışmaları
Rehberliğin amaçlarında saptanan davranış değişikliklerinin gerçekleşmesi için
rehberlikte danışma çalışmalarına mutlaka yer ayrılmalıdır.
Danışma; Öğrenci yada öğrencilerle Danışman’ın yüzyüze gelerek çeşitli
problemlere çözüm yolu aramak üzere kurdukları psikolojik bir etkileşim sürecidir. Öğrencilerin kendi kişiliklerini anlamaları ve kabul etmeleri, kendi problemlerine çözüm yolu bulabilmeleri, problemlerini çözmede kendi kendilerine yeter duruma gelebilmeleri, çeşitli seçeneklerden uygun birini seçerek karar verebilmeleri vb. daha çok danışma sürecinden beklenen gelişmelerdir.
-Öğrencileri ve onların sorunlarını tanımak amacıyla uygulanan test, teknik
ve envanterler sonucunda karşılaşılan vak’alar hakkında öğrencilerle görüşülmesi,
-Sınıf öğretmenleri tarafından tespit edilen problemli öğrencilerle
görüşülmesi,
-Gönüllü olarak danışmaya gelen öğrencilerle görüşülmesi.
4-Bilgi Toplama, Okula ve Mesleğe Yöneltme Çalışmaları
Öğrencilerin kendi ilgi ve yetenekleri doğrultusunda bir işe, mesleğe ve bir üst
öğretim kurumuna yöneltilmesi ve yerleştirilmesi rehberliğin çok önemli hizmet alanıdır. Okulun özelliğine göre okuldaki çeşitli programlar, eğitici çalışmalar, kurslar, zorunlu ve seçmeli dersler, iş ve meslekler hakkında toplanan bilgileri sürekli olarak öğrencilere vermek gerekir. Bu amaçla okul içinde yürütülen çeşitli programlar hakkındaki bilgilerle çeşitli kaynaklardan sağlanan bilgilerin (resmi ve özel kuruluşlardan gelen tanıtıcı yazı, genelge, broşür vb.) belirli bir yerde toplanması ve öğrencilere duyurulması sağlanmalıdır.
Bilgi toplama, yöneltme ve yerleştirme ile ilgili rehberlik hizmetlerinin başarılı olabilmesi için diğer rehberlik alanlarındaki hizmetlerin yerine getirilmesi, özellikle öğrencilerin ilgi ve yetenekleri açısından iyi tanınması gerekmektedir.
Bu hizmet ilköğretim 8. Sınıf öğrencilerine yöneliktir. Bu hizmeti yerine getirebilmek için şu yöntemler uygulanabilir:
-Öğrencilerin ilgi ve yeteneklerini belirlemek için yapılan Akademik Benlik
Kavramı Ölçeğinin sonuçlarını değerlendirilmesi ve öğrencilere bildirilmesi.
-Üst öğretim kurumları sınavları hakkında öğrencilere bilgi verilmesi,
-Meslekler, iş, meslek seçimleri ve üst öğretim kurumları hakkında
öğrencilere bilgi verilmesi,
-Çevrede iş imkanlarını araştırılması, bu iş yerlerinde çalışanların geçim
şartları ve iş ortamları hakkında öğrencilerin bilgilendirilmesi,
-Orta öğretim okullarının programlarının tanıtılması amacıyla bulunulan yeri
şartlarına göre okul müdürlerinin ve ya bilgi sahibi uzmanların okula davet edilerek öğrencilerin bilgilendirilmesi,
-Sınavlara hazırlanmada dikkat edilecek hususlar hakkında açıklamalar
yapılması,
-İlköğretimden sonra gidilecek üst öğretim kurumlarına geziler
düzenlenerek okulların tanıtılması,
5-İzleme ve Değerlendirme Çalışmaları
Rehberlikte izleme çalışmaları, okul içinde ve okul dışında olmak üzere iki
yönlü bir çalışma olarak düzenlenmelidir. Rehberlik çalışmaları her yönüyle sürekliliği gerektirir. İzleme sonucunda okul içinde ve okul dışında yapılan yöneltme ve yerleştirme çalışmalarının etkiliği ortaya çıkar.
Rehberlik hizmetleri bir takım çalışmasıdır. Öğrencinin gelişimine hizmet edebilecek herkes ile işbirliği yapmak esastır. Bu çalışmalarda; okul yöneticilerine, öğretmenlere ve velilere düşen görev ve sorumluluklar da vardır. Bu takım içindeki herkes, ortak amacın, öğrencinin gelişimi ve uyumu için işbirliği yapmak olduğunu benimsemesi gereklidir. Unutulmamalıdır ki, gerek duyulduğunda okul dışındaki kişi ve kurumlardan da yardım alınabilir.
Sonuç olarak; Etkili bir öğretim ile etkili bir rehberlik programı birbirini destekler. Her iki etkinlik de öğrencinin gelişimine yönelik olarak birbirini tamamlar. Yani, öğrencinin öğretim etkinliklerinden etkili bir biçimde yararlanabilmesi için rehberlik hizmetleri mutlaka gereklidir.
ÖĞRETMEN VE REHBERLİK

Rehberlik bireyin sağlıklı bir biçimde gelişebilmesi, istenilen davranış ve uyumu gösterebilmesi için, gerekli olan yorum, planlama ve karar verebilmesine yarayacak bilgi, beceri kazanabilmesi yolunda yapılan metotlu ve profesyonelce yardımları kapsamaktadır. Rehberlik eğitimle eşanlamlı olmamakla birlikte, eğitimin ayrılmaz bir parçasıdır. Bu nedenle Çağdaş eğitim, rehberliği kendi bünyesi içinde düşünmek zorundadır ve ekip çalışmasını gerekli kılmaktadır.
Değeli meslektaşlarım; sağlıklı bir toplum yetiştirmek istiyorsak, öğrencilerimizi tanımakla işe başlamalıyız, tanımak basit gibi gelmekte ise de oldukça zor ve çaba sarf edilmeyi gerektiren bir iştir.
Ancak bu zorunlu ve zor olarak gördüğünüz olayı kolayca başarabileceğinize önce kendimizin inanması gerekmektedir. Bu konuda harcayacağınız çabayla, kendi gençlik, çocukluk yıllarınızda düştüğünüz sıkıntılı ve bunalımlı dönemi kendi öğrencileriniz kolayca ve az hasarla atlatabilsinler, yarının mutlu geleceğine güvenle bakan dengeli bir toplum yaratmanın gururunu yaşayın. Kısacası bu dönemin belirgin özelliği olarak gencin kendi kendisi ile barışık ve uyum içinde olmadığı, kendisiyle barışık olmayan bireyin ise başkaları ile hiç barışık olamayacağı düşünülürse; bize düşen görevin ne denli önemli olduğunu anlayabiliriz, tek amacımız gençleri kendisi ve çevresiyle barışık tutabilmektir.
Tüm bu ve buna benzer özellikleri öğretmen olarak bilmekteyiz, ancak bilmek kadar uygulamak ta ayrı bir çaba ve özveri istemektedir, işte rehberlik ve ona bağlılık burada başlamaktadır.
Bu ve buna benzer nedenlerden dolayı;
Öğretmenlerimizin derse ilk girdiği zaman hemen dersin konusuna başlamamalı, kendisini sınıfa dostça takdim edip, öğrencilerinde öğretmenlerini ve arkadaşlarını tanımalarına zaman ayırmalıdır.
Öğrencilere okutacağınız dersin genel sınırları, özellikleri, ileri ki hayatta nasıl kullanılabileceği hakkında bilgi veriniz.
Öğrencilere dersinize nasıl çalışacakları hususunda yardım ediniz, dersinizle ilgili olarak karşılaştıkları güçlüklerde onlara rehberlik yapınız, kütüphaneden nasıl yararlanacaklarını öğretiniz.
Dersinizi mümkün oldukça bireyselleştiriniz, her öğrenciden aynı başarıyı beklemeyiniz.
Öğrenciye yardım hususunda okul idaresi, rehberlik servisi ve diğer öğretmenlerle işbirliği yapınız.
Öğrencilerinizin okuma, oyun ve boş zaman ilgilerini belirlemeye çalışınız.
Öğrencilerinizde gözlediğiniz davranışların niçin ve nasıllarını araştırınız.
Bir problem karşısında önce öğrencinin durumu nasıl gördüğünü ve bu durum için ne gibi çözüm düşündüğünü kendi ağzından dinledikten sonra lüzumlu aydınlatmalara geçebilirsiniz.
Sınıfınızda demokratik bir hava yaratınız, grup çalışmalarına önem vererek öğrencilerde “Bir gruba ait olma duygusu” yaratınız, her öğrencinin bir faaliyete katılmasına yardımcı olunuz.
Öğrencilerinize dersinizde başarısızlıktan ziyade başarı zevkini tattırınız, onların başarısızlıklarından daha çok başarılı yönlerini dile getiriniz.
Öğrencilerinizde görülecek bedensel ve psikolojik olumsuzluklara karşı uyanık bulununuz.
Her fırsatta velilerle görüşerek çocuğun gelişmesinde onların işbirliğini sağlayınız. Onları çocuğun gelişmesinden haberli kılınız.
Her öğrenci ile her dönem hiç değilse bir defa mülakat yapınız; dersinizde karşılaştığı güçlükleri hoşlandığı konuları, ilgileri vb. durumları sorunuz ve rehberlikte bulununuz.

İDEAL ÖĞRETMENİN NİTELİKLERİ

Her şeyden önce öğretmen mesleğini sevmeli ve kendi sahasında söz sahibi olmalıdır.
İlk intiba çok önemlidir. Ders yılına nasıl başlanırsa öyle devam edilir, bu yüzden sınıf içerisindeki hal ve davranışlarımızı çok iyi ayarlamamız gerekir.
Öğrencilerin "Bu dersi neden görüyoruz? ", "Bize ne faydası var? " sorularına cevap verilmeli ve konular günlük hayattan örnekler verilerek somutlaştırılmalı.
Dersi anlatırken kısa ve öz konuşmalı, öğrencilerin anlamadığı yerleri farklı kelimeler kullanarak sabırla tekrar etmeli
Öğrencilerin sıkıldıklarını ve ya dikkatlerinin dağıldığını gözlerinden anlayabilmeli, böyle anlarda fıkralar ve ya kısa anekdotlarla derse ara vererek dersin ağır havasını dağıtmalı
Ders boyunca bütün öğrencilerin mümkünse derse aktif olarak katılımlarını sağlamalı. Bunun için konuyla ilgili düşündürücü sorular hazırlanmalı.
Öğrenciler sorulan bir soruya yanlış cevap verdiğinde kesinlikle sınıf içerisinde onu küçük düşürecek tavırlar sergilememeli.
Öğretmen sınıfta her öğrenciye eşit davranmalıdır. (Herkesi eşit sevin demiyorum,mutlaka diğerlerinden daha çok sevdiğiniz öğrenciler olacaktır fakat bunu belli etmeyin. )
Öğrencilerin 6. hissi olduğunu asla unutmayın. Sizin yorgun tedirgin, ve ya sinirli olduğunuz hemen anlarlar.
Öğrencilerinizden ne istediğinizi açıkça ifade edin, sınıf kuralları belirleyin ve bunlara uymalarını sağlayın.
Öğrencilerinizle iletişim kurabilmek için isimlerini bilmeniz şarttır. İlkönce isimlerini öğrenin ve onlara isimleriyle hitap edin.
Her öğrenci için bir dosya tutun. Bu dosyada telefonu, aile bilgileri, sevdiği şeyler, zayıf ve güçlü olduğu yönler, dersteki tutumu ve başarısı bulunsun.

Ailelerle görüşmekten çekinmeyin. Zaman buldukça onları arayın. Hiç okula gelmeyen ve sizlerle görüşmeyen velilerin ilgisiz olduklarını düşünmeyin ve onlarla irtibata geçin.

Öğrencilerinizle "öğretmen tonu" diyebileceğimiz o otoriter ses tonuyla konuşmayın. Ses tonunuz onlara değer verdiğinizi göstersin, onlara yukardan baktığınızı değil.
Sınıftaki sessiz öğrenciyi görmemezlikten gelmeyin,onlara görevler verin ve derse katılmalarını sağlayın, vakit buldukça onlarla konuşun.
Sınıfınızda bir takım ruhu oluşturmaya çalışın.
Ders anlatırken öğrencilerinizin gözlerinin içine bakın ve anlayışlı, sabırlı olun.