Planların hazırlanması

P L A N L A R I N H A Z I R L A N M A S I
1 - YILLIK PLAN :
Bir dersin bir öğretim yılı süresi içerisinde planlanmasıdır. Bu planın standart bir şekli yoktur. Hatta aynı dersin planı farklı yerlerde farklı olmak zorundadır. Çünkü öğrenci özellikleri ve çevre koşulları değişmektedir.
Yıllık plan hazırlanırken, önce bir yıl boyunca okulun açık olduğu günler belirlenir. Sonra sınav vb. nedenlerden ötürü ders yapılmayacak süreler, eldeki süreden çıkarılır. Daha sonra geri kalan zaman, konuların ağırlık derecesine göre, yıl içine dağıtılır. (Burada en önemli konu her üniteye, kaç ders saatinin ayrılacağının kararlaştırılmasıdır.) Burada geçmiş yılların deneyimlerinden yararlanılacağı gibi birkaç branş öğretmenin fikrini almak gibi, farklı yöntemlere de başvurulabilir.
Yıllık plan, ay ve haftalara göre ders konularının dağılımını gösterdiği gibi, her bir konuyla yapılacak faaliyetleri de kalın çizgilerle gösterebilir.
Yıllık ders planı hazırlanırken göz önünde tutulacak esaslar;
Ders planı, ister bir dersin öğretmeni isterse aynı ders öğretmenlerinin ortak çalışmalarıyla hazırlansın, şu noktalar kesinlikle belirlenmelidir.
a. Ders amaçlarının saptanması.
b. Ders konularının ve kullanılacak metot,teknik,araç, gereç, gezi vb. saptanması.
c. Her bir konu yada ünitenin işlenmesine ne kadar zaman ayrılacağının kararlaştırılması.
A. AMAÇLARIN SAPTANMASI:
Eğer eğitim sosyologları gibi okulları, topluma vatandaş yetiştiren fabrikalar olarak kabul edersek, amaçlar yetişecek ürünün sayı ve niteliğini belirleyen hedefler, ölçülerdir. Bu anlamda amaçlar, yetiştirilecek insanların kazanmasının arzuladığımız özelliklerdir. Ve amaçlar eğitimin uzak amaçları, okul amaçları , ders amaçları, konu (ünite)amaçları gibi bir hiyerarşik düzen içinde sıralanırlar. Ancak bunlar birbirleriyle son derece tutarlı olmak zorundadırlar. Böylece öğretmen, yıllık plana aldığı amaçları, öğrencilerin eğitim süreci sonunda kazanmaları gereken değerler olarak düşünmelidir. Yani bu dersi okumakla öğrenci, arzulanan hangi bilgi, beceri, tavır, tutum ve alışkanlıkları kazanacaktır? Bir tek dersin verdiği bilgi kendi
başına çok anlamlı olmayabilir. Bu nedenle öğretmen, öğretim programlarında belirtilen amaçlara uygun "ders amaçları" geliştirmek durumundadır. Bu nedenle öğretmen pek çok yardımcı ders, kitabı, kaynak ve kavuz eserden yararlanır, öğrenci özellikleri ve çevre ihtiyaçlarını göz önünde tutarak, öğrencilerin bu gün ve gelecekte benimseyeceği yada kullanacağı kavramları, becerileri, bilgileri, tavırları, idealleri, değerleri, tutumları ders amaçları olarak belirler.
B. DERS KONULARININ VE METODLARININ SAPTANMASI:
Amaçları çok iyi belirlemiş olmak yetmez. O amaçlara bizleri ulaştıracak olan şeyler okutacağımız ders muhtevalarıdır.(içerik-kapsam) eğer ders muhtevası ile amaçları tutarlı olmazsa hiç bir başarı elde edilemez. Bu nedenle amaçlarına uygun düşen ders konuları, yöntem, araç ve gereçler yıllık plana seçilmeli uygun olmayanlar atılmalıdır.
Ayrıca konuların, yıllık plan içerisinde sıralanışında konuların dizilişinde, kalıcılığa ve transfer güçlerine de dikkat etmek gerekir.
Bir ders içindeki konular iki yolla düzenlenebilir. Ya mantıki bir sıra izlenir yada öğrencinin psikolojik özellikleri göz önünde tutularak sıralama yapılır. Böylece öğrencilerin düzeyleri bireysel farklılıklar, problem çözümü ve öğrenmeye teşvik gibi şeyler sağlanmaya çalıţılır. Diğer taraftan öğretilen ders konusunu, zaman zaman öteki ders konularıyla ilişkilerinin kurularak sıralanması ve anlatılması "öğrenmede transferi" sağlayacaktır.
C. KONULARIN SÜRESİNİN SAPTANMASI:
Her konunun sınıfta işlenebilmesi belirli bir zaman gerektirmektedir. Bu zaman tam öğrenme için gerekli olacak biçimde iyi hesap edilmelidir. Aksi taktirde ya zaman harcanması yada çok sıkışık bir çalışma söz konusu olacaktır. Bu konuda bizzat bireysel yaşantılardan yararlanılarak yada diğer branţ
öğretmenlerinin önerilerini alarak süre belirlenebilir. Ancak her şeye rağmen aşı, toplantı, salgın hastalık vb. nedenlerin olabileceği hesaba katılarak, bir yıl içinde (1) hafta kadar süreyi boş tutmakta yarar vardır.
2- ÜNİTE PLANI:
Ünite planı, yıllık planda gösterilen konuların daha ayrıntılı biçimde planlanmasıdır. Böylece neyin öğretileceği, niçin öğretileceği ne gibi faaliyetlere yer verileceği, hangi metot ve tekniklerin kullanılacağı, hangi kaynaklardan yararlanılacağı, hatta izlenilecek ölçme ve değerlendirme biçimleri ilk ve orta okul bölümlerinde de "ünite sistemi" benimsenmiştir. Bu nedenle ünite planı üzerinde biraz ayrıntılı biçimde duralım.
Ünite, önemli eğitim araçlarını gerçekleştirmek için öğretimle ilgili faaliyetlerin, araç ve gereçlerin, birbiriyle ilgili kapsamlı öğrenme konularının düzenlenmesidir. Bu anlamda ünite planı, konu ile öğrenme süreçleri arasında, öğrencilerin bütün
halinde öğrenmesine yardım edecek birliği sağlar.
Bir ünite planı esasta iki bölümden meydana gelir. Bunlar başlık ( dersin adı, ünitenin adı, sınıfı, süre vb. kapsar ) ve muhtevadır. Muhtevada ise genellikle amaçlar, faaliyetler, araç, gereçler ve ders işleme bölümleri bulunur.
Amaçlar: Amaçlar niçin sorusunun cevabını verir. Amaçlar, genel ve özel amaçlar olarak ifade edilir. Genel amaçlar Milli Eğitim amaçları ve okul amaçlarına uygun olarak hazırlanmış genel nitelikteki amaçlarıdır. Ancak özel amaçlar daha çok önem taşıyan ve titizlik isteyen amaçlardır. Bu nedenle dersin, ünitenin ve öğrencilerin amaçlarını kapsar.
Bir ünitenin amaçları hazırlanırken şu noktalar göz önünde tutulmalıdır.
1. Amaçlar, somut davranışlar halinde ifade edilmelidir.(Söke bilme, anlatabilme, tanıyabilme vs. gibi)
2. Ölçülebilir ve operasyonel biçimde tanımlanabilmelidir.
3. İçinde bulunulan şart ve imkanlara da ulaşılabilir olmalıdır.
4. Öğrencilerin ilgi, ihtiyaç ve özellikleriyle, toplumun beklentilerine uygun olmalıdır.
5. Bireysel ayrılıklara yer verecek kadar esneklik taşımalıdır.
6. Bir araya getirildiklerinde anlamlı bir bütün meydana getirecek biçimde tutarlı ve bütüncü olmalıdır.
Faaliyetler: Bu bölümde, öğretme-öğrenme süreci ile ilgili tüm yapılacak işler belirlenir. Burada öğrenme süreci ilkeleri izlenecek metodlar vb. şeyler yer alır.
Örnek olarak, fizik lab. hazırlanma vb. deneylerini karşılaştır, metni okut- ilgili filmi göster- sınıfa soru sor gibi detaya giren şeyler belirlenir.
Araç ve Gereçler: Burada hangi araçların kullanılacağı ve bunların yer, zaman ve sırası belirtilir.
Değerlendirme: Öğretim sürecinin her aşamasında ve sonuçta yapılacak değerlendirme ve özellikleri belirlenir. Yada ünite ünite planlamasını üç aşamada ifade edebiliriz.
Ünitenin Planlanması:
1. Giriş Aşaması: Bu aşamada, öğrencilerin amaçlara ilgisi çekilmeye, ünite hakkında genel bilgi verilmeye,daha önceki konu ve ünitelerle ilişki kurulmaya çalışılır.
2. İşleniş Aşaması: Öğrencilerin, amaçlara varabilmek için katılacağı çalışmalar planın bu aşamasında yer alır.
3. Değerlendirme Aşaması: Her konu işlendiğinde ve asıl ünitenin bitiminde yapılabilir. Amaçlara ne oranda varıldığının belirlenebilmesi için zorunludur. Çeşitli testlerle yapılacağı gibi, öğrencilerin davranışları, eserleri yazılar vs. gözlenerek te yapılabilir. Değerlendirmede genellikle sınıf tartışmalarına katılma, yazılı çalışmalar, üniteyle ilgili test soruları ve ortaya konan kompozisyonlar esas alınır.
3. GÜNLÜK PLAN :
Günlük plan, bir ders ya da ünitenin bir günde öğretilecek bölümünü gösterir. Bir dersin yıllık planı ya da ünite planlaması günlük faaliyetlerde çok fazla ise yaramaz. Bu nedenle en ayrıntılı biçimde öğretmenin bir günde neler yapılacağı günlük
planlarda gösterilir. Bir günlük planın başlıca aşamaları şunlardır:
1. Konunun seçimi ve sıralanışı: Burada konular dersin amaçlarına ulaşılacak biçimde sınırlı ve net biçimde, gösterilmelidir. Burada önemli olan aç gözlü davranmadan, sınırlı, bir yada iki konunun özetini almaktır.
2. Amaçların saptanması: Her ders saati, ilgili dersin alanıyla ilgili belirli bilgi ve becerilerin kazanılacağı sürelerdir. Bu nedenle her 45 dakikada o dersin amacı olarak öğrencinin ne gibi şeyler kazanacağını belirtmek gerekir. Amacı saptamak, yani öğretmenin ne gibi sonuçlarla tamamlanacağını karşılaştırmak öğretmenin temel görevlerindendir.
3. Hazırlık ve derse giriş: Derse başlarken ilk iş, öğrencileri o günkü öğrenim konusuna hazırlamaktır. Bu nedenle öğretmenin, bu aşamada ders için açıklayıcı ve hazırlayıcı (bir anlamda dersin reklamını yapan) nitelikte bir giriş konuşması yapması gerekir. Bu konuşma öğrenciye, konu hakkında tanıtıcı bilgi vereceği gibi, onda ayrıca ilgi de yaratacaktır.
4. Dersin iţleniţi: Bilmek öđretmeye yetmediđi için, sadece dinlemekte öğrenmeye yetmez. Bu nedenle öğrencilerin öğrenme konusunu bizzat aşamaları gerekir. Eğer dersin işlenmesi, dikkatlice planlanmaz ve öğrenci öğretim faaliyetlerine katılırsa istenilen sonuçlara ulaşılamaz. Böylece öğretmen, öğretilecek konuya en uygun eğitim ortamını ve faaliyetleri seçmek ve belirlemek durumundadır. Bu konuda öğretmen planladığı faaliyetler için kendi kendine şu soruları sormalıdır:
- İstenilen amaca götürücü müdür?
- Yeterli ve ekonomik midir?
- Öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarına uygun mudur?
- Yeterli zaman var mıdır?
- Bireysel farklılıklar göz önüne alınmış mıdır?
- Sınıf ve çevre koşullarına uygun mudur?
Faaliyetlerin seçimi kadar, bunların nasıl yürütüleceği de önemli bir konudur.
5. Değerlendirme: Burada varılacak hedefler çerçevesinde tüm çabalara ilişkin bir muhasebenin yapılması esastır. Yani hedeflere ne kadar varılmıştır, neden ve hangi noktalarda başarısız olmuştur gibi konular cevaplandırılmaya çalışılır.
6. Zaman Planlaması: Bu konuda önemli olan, ders işlenme süresini, ders saatlerine uydurabilmektir. Bu nedenle bir ders saati içinde yapılacak tüm işler tahmini zaman süreleriyle hesaplanır. Verilecek örneklerin sayısı, ders sonundaki özetlemeler geçmiş ve gelecek dersle kurulan bağlar bu konuda gerekli esneklik imkanları olarak kullanılabilir.