Şehirliler 'bele' dikkat!
Şehirliler 'bele' dikkat!
Bel fıtığı, 'şehirli' hayat tarzının bir sonucudur. Erkekler otomobil bagajına ağır malzemeler koyarken, kadınlar ise buzdolabındaki sebzeliğe eğilirken ve ütü yaparken dikkatli olmalı...
Bel fıtığı çağımızın hastalıklarından biri olarak bilinse de, oluşumu, insanın evrimine kadar dayanıyor.
Op. Dr. Mehmet Hacıhanefioğlu'na göre insan iki ayağı üzerine kalktığı gün, bel fıtığının oluşması için uygun ortamı hazırladı. Dr. Hacıhanefioğlu, modern yaşamın bel fıtığını artırdığı yönündeki inancı, "Vasıtalara bağımlı olmamız, egzersizi azaltmamız, uzun saatler büroda az hareketli çalışmamız artışa katkıda bulundu" diyerek onaylıyor.
Bel fıtığına ait sıklıkla telaffuz edilen masa başında oturarak çalışma, bilgisayarın başından kalkmama gibi durumlar bilindiğinin aksine bel fıtığına en çok yol açan 'yanlış' davranışlar değil. Erkekler en çok arabalarının bagajına ağır bir şey koyarken ya da alırken, kadınlar ise buzdolabındaki sebzeliğe eğilirken bel fıtığının ortaya çıkmasına neden oluyorlar. Kadınlarda en büyük risklerden biri de ütü yaparken iki ayağının üzerinde sabit durmak. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroşirürji Anabilim Dalı'ndan Op. Dr. Mehmet Hacıhanefioğlu, sorularımızı yanıtladı:
'Kaşarlı tost gibi'
Bel fıtığı nedir?
- Omurgayı meydana getiren kemiklerin arasındaki disklerden bir veya birkaç tanesinin, kendilerini tutan bağı iterek ya da yırtarak omurilik, omuriliği saran zar veya sinirlerin üzerine çıkıp baskı yapmasıdır.
Neden ve nasıl oluşur?
- Bel fıtığının diğer fıtıklardan daha fazla görülmesinin temel nedeni, insan vücudunun en hareketli bölgelerinin başında gelmesidir. Bu hareketi sağlayan bölge çok kısa ve hareketlidir. Aradaki kıkırdağa çok yük biner. Kaşarlı tostu düşünün. Tost makinasında sıkıştırdığınızda kaşar peyniri dışarı kaçar. Bel fıtığında olay budur. Omurgaya binen yük fazlalaştığında veya kıkırdağın üzerindeki yük dağılımı düzensizleştiğinde disk dışarıya kaçar.
Görülme sıklığı nedir?
- İnsanların yüzde 80 - 85'i, en az bir defa ciddi bel ağrısı çeker. Bel fıtığı ise her 100 kişiden ortalama 5'inde görülüyor.
Hangi yaşlarda ortaya çıkar?
- Omurga yaşlanması 30'lu yaşların başında belirti vermeye başlıyor. En çok 30 - 50 yaşları arasında bel ve boyun fıtıkları oluşur.
Bel fıtığına yol açtığı bilinen en çok yapılan hatalı davranışlar neler?
- Bugün erkeklerin birçoğu arabasının bagajından ağır bir şey alıp bagaja bir şeyler koyarken, kadınlar ise buzdolabının sebzeliğine eğilirken tutulup kalır. Bel fıtığını tetikleyen en büyük 2 sebep bunlardır.
Bir yatkınlıktan bahsedilebilir mi?
- Küçük yaştan itibaren omurgayı yeterli çalıştırmamak ve günün birinde ondan ani bir şey istemek bel fıtığını kolaylaştırıcı faktörler arasındayer alır. Kırsal kesimde küçük yaştan itibaren bağ bahçeyle uğraşan, otomobile daha az binen kişilerde bel fıtığına rastlanma olasılığı daha azdır. Bu nedenle şehirli, bir gün eğilip buzdolabından bir şey almak için eğilirse, alttaki kıkırdağın üzerine yük çok fazla düşeceğinden fıtık olur. Kolaylaştırıcı ikinci etken, ani ve yanlış açıda yük kaldırmak. Bazen burularak yukarıya uzanmak da -özellikle hanımlar mutfakta yana doğru kıvrılarak raflara uzanırlar- yükü arttırır. Bunların dışında kazalar, ani darbeler zemin hazırlar.
Kürek çekmek sakıncalı
Hangi sporları öneriyorsunuz?
- Yüzme omurga için ideal. Bisiklet de omurgayı çok iyi çalıştırır. Tenis ve yürüyüş yine iyi ama takım sporları ani hareketler gerektirebileceğinden omurga için riskli olabiliyor. Futbol, basketbol gibi sporlarda küçük yaştan itibaren omurganızı eğitmişseniz sorun yok. Bel fıtığı için tek tehlikeli spor, kürek çekmedir. Buluğ çağından itibaren kürek çekiyorsanız sorun yok ama futbol ve basketbolda olduğu gibi 20'li yaşlardan sonra başlarsanız, bağlar yeterince antrene edilmediği için bel fıtığı olma ihtimali yüksek. Evde veya spor salonlarında orta yaştan itibaren kürek yerine bisiklet veya koşu bandı tercih edilmeli.
Ağrısı bacağa vurur
Genelde her bel ağrısı bel fıtığı olarak algılanıyor? Esas kriter nedir?
- Gerçek bel fıtığında ağrı, bacağa vurur, belde olmaz. Eskilerin lumbago dediği olay bel ağrısıdır. Eskilerin siyatik dediği her şey de bel fıtığıdır.
Belirti vermeden bir anda ortaya çıkabilir mi?
- Çeşitli görüntüleme yöntemleriyle özellikle MR'la omurgayı incelediğimizde hiçbir şikâyeti olmayanların bile yüzde 30'unda disklerin yıprandığını hatta yerinden bir miktar çıktığını görebiliyoruz. Dolayısıyla bize bel veya bacak ağrısı şikâyetiyle gelip görüntüleme yöntemlerinde fıtığı görürsek hayatını kısıtlayacı bir durum yoksa kişiyi ameliyat etmiyoruz.
Ne zaman ameliyat?
Doktora ne zaman başvurulmalı?
- Sırt tutulması ve bacak ağrısının yanında, idrarında bir tutukluk veya idrarı geldiğinde hemen yetişmezse kaçma varsa veya ayağında belli hareketlerde güçsüzlük hissediyorsa, bu, bacakta herhangi bir adale grubunda güçsüzlükten kaynaklanır. Ağrıya bağlı değildir. Örneğin, ayağı halıya takılır, merdiven çıkamaz. Vakit kaybetmeden hekime başvurmalı. Bel ve bacak ağrısı olan hasta beyin cerrahına, olmazsa fizik tedavi uzmanına başvurmalı.
En çok merak edilenlerden biri 'Ne zaman cerrahi' sorusu?
- Ameliyatsız tedavi yöntemlerine öncelik verilir. Doğru tedavi yapılırsa, bel fıtıklarının büyük kısmının ameliyata ihtiyacı yoktur. Beyin cerrahına gelen ve bel fıtığı teşhisi konan hastaların yüzde 5'inin ameliyata ihtiyacı vardır. Diğerleri istirahat ve çeşitli tedavi yöntemleriyle iyileşir. Ameliyat edilme kriterleri var. Bacağında kuvvetsizlik, ciddi uyuşuklar, tutukluk veya idrar, büyük abdest kaçırma çıkmış hastalar hemen ameliyat edilir. Sinirin üstünde geri dönülmesi mümkün olmayan bir hasar başlamıştır. Bel fıtığında acil ameliyat çok nadirdir ama bu 3 durum gerektirir.
Akupunktur yararlı
Fizik tedavinin yeri nedir?
- Fizik tedavi önemli bir tedavi yöntemi. Doğru yapılırsa hasta yararlanır. Yanlış yapılırsa da zarar görür. İlk bir hafta fizik tedaviye başvurmayız. Kısa da olsa bir istirahat dönemi verilir.
Alternatif tedavilerin yeri nedir?
- Akupunkturun kesin yeri var. Ameliyat olmayacak ameliyat gerektirmeyen bel fıtıklarında yararlı olabiliyor.
Halk arasında yaygın uygulaması olan çektirme, balık koyma vs. gibi yöntemlerin zararları neler?
- Vücuda hareketler yaptırarak yerine oturtmak ya da çekmek gibi yöntemler tehlikeli. Bazı fıtıklar büyük zarar görür ve nörolojik hasar meydana gelir. Yarar gördüğünü söyleyen hastalar, fizik tedavi de yapılsa hiçbir şey de yapılmasa zaten zaman içinde düzelecek kişilerdir.
İşte fıtıktan kurtaran önlemler
En etkili önlem, her gün yapılan bilinçli egzersiz.
Vücut ağırlığınızı idealin üzerine çıkarmamaya özen gösterin.
Başınızdan yükseğe uzanmayın.
Mobilya ve ağırlıkları kendinize doğru çekmeyin, mecbursanız itin.
Aşırı bedensel yorgunluklardan kaçının.
Vücudunuzu herhangi bir pozisyonda uzun süre hareketsiz tutmayın.
Yattığınız yer sert olmalı, tercihen vücudunuzun en rahat ettiği gibi uyuyun ama bir yanınıza yatabiliyorsanız daha uygun olur.
Otomobil kullanırken koltuğunuz direksiyona mümkün olduğunca yakın olsun.
Otomobilde bel desteği varsa kullanın, yoksa ince bir yastıkçık koyun.
Gün içinde herhangi bir yerde otururken dizlerinizin kalçanızdan daha yüksek olmasına özen gösterin. Bunu sağlayabilmenin en kolay yolu oturduğunuz yerde ayaklarınızı bir sehpanın veya taburenin üzerine kaldırmanızdır. Bu destek yoksa ayak ayak üstüne atın. Ayaklarınızı dümdüz ileri uzatarak oturmayın.
Ayağa kalkarken belinizi bükmeyin. Oturduğunuz yerin kenarına gelip gerekirse ellerinizle yandan destek alıp dik bir şekilde kalkın.
Ayakta durmanın en doğru şekli, bir ayağınızı sağlamca yere basarken diğerinin hafif bir yükselti üzerine konulmasıdır. Asla öne hafif eğilmiş şekilde durmayın.
İdeali, mümkün olduğunca hafif şeyleri kaldırmanız. Yerden bir şey kaldırırken kalça ve dizlerinizi büküp, yani çömelip almaya gayret edin. Omurganızı eğmeyin.
Ayakkabınızı bağlarken çömelin veya ayağınızı bir basamak veya yükseltiye koyun.
Sandalyede dik oturun. Televizyon karşısında ise kaykılarak oturmak hem bel hem de boyun fıtığını davet eder.
Masa, bilgisayar başında çalışmak zorunda olanlar saatte bir 3 - 5 dakika dolaşıp, vücudunu serbestçe hareket ettirmeli.
Ütü yaparken uygulayın
Kadınların omurga sağlığını koruyabilmesi için ütü yaparken çok önemli bir kural var; hiçbir zaman iki ayağı aynı seviyede olmamalı. Mutlaka bir ayaklarının altına 15 - 20 santimetrelik kutu gibi bir destek koyup sırayla ayaklarını onun üzerinde dinlendirmeli. Bunu yapan kişi omurga sağlığı korumuş olur. Ayakta duran meslek grubuna giren kişiler de aynı yöntemi uygulamalı. Büroda otururken ayağı yere basmamak da çok sakıncalı.
