Alyuvar

Alyuvar

İnsan alyuvarlarıEritrosit, kanda en fazla bulunan hücre tipidir ve omurgalı hayvanlarda akciğer veya solungaçlardan vücut dokularına oksijen taşımasının başlıca aracıdır. Alyuvar veya kırmızı kan hücreleri olarak da bilinen eritrosit sözcüğü Yunanca erythros (kırmızı) ve kytos (oyuk) kelimelerinden türemiştir. Eritrosite sahip çoğu canlıda oksijen taşımakta kullanılan molekül hemoglobinken bazı canlılarda (yumuşakçalar gibi) bakır ihtiva eden hemosiyanin bulunur.

Kırmızı kan hücreleri, eritrositler, ilk kez 1658 yılında Jan Swammerdam tarafından tanımlanmıştı. Bu işi için basit bir erken dönem mikroskobu kullanmıştır.

Omurgalı hayvanlarda eritrositler [değiştir]Eritrositler büyük oranda hemoglobin ihtiva ederler. Hemoglobin moleküllerine akciğerler veya solungaçlarda oksijen bağlanır. Böylece içinde oksijen bağlı hemoglobin taşıyan eritrosit vücuttaki dokulara oksijeni ulaştırabilir. Hemoglobin ayrıca karbon dioksitin de bir kısmını taşır. (İnsanlarda oksijenin %2'si ve karbon dioksitin çoğu kan plazmasında çözünmüş olarak taşınır.) Benzer bir protein olan miyoglobin ise kaslarda oksijen depolamaya yarar.

Eritrositlerin rengi hemoglobindeki hem grubundan gelir. Tek bir eritrosit saman rengindedir, fakat bir aradayken eğer hemoglobine oksijen bağlıysa parlak kırmızı renkte, eğer hemoglobine oksijen bağlı değilse mavimsi-mor renkte gözükürler.


Memelilerde eritrositler [değiştir]Memeli eritrositleri bikonkav disk (iki tarafından basık daire) şeklindedir. Eritrositlerin yapım yeri yassı kemiklerin iliğidir. Kemik iliğinden ayrıldıktan sonra memeli immatür (tam gelişmemiş) eritrositleri çekirdeğe sahiptir (bölünme yetenekleri vardır) ve hemoglobin içermezler. Fakat gelişme süresinde eritrosit çekirdeği kaybeder ve hemoglobin içerir. Gelişme sona erdiğinde eritrosit çekirdeğin yanı sıra tüm organellerini kaybetmiştir. Çekirdekleri olmadığı için DNA da ihtiva etmeyen eritrositler bölünemezler (Omurgalı hayvanların nerdeyse tümünün eritrositleri çekirdeklidir). Mitokondrilere de sahip olmayan memeli eritrositleri, fermantasyon (mayalanma) yaparak, glikozun glikolize edilmesiyle (glikozu glikolitik fermentlerle parçalama) enerji üretirler. Bu reaksiyon sonucunda laktik asit oluşur. İki taraftan basık yassı şekilleri (bikonkav disk) ve hiçbir organele sahip olmamaları oksijen taşınması konusunda onları etkin ve avantajlı kılar. Hiçbir organele sahip olmadıkları ve bölünemedikleri için memeli eritrositleri uzun bir süre yaşayabilirler. Ortalama yaşam süreleri 120 gündür.


İnsan eritrositleri [değiştir]Ortalama bir insan eritrositinin çapı 6-8 µm'dir. Tek bir insan eritrositi yaklaşık 270 milyon hemoglobin molekülüne sahiptir, her bir hemoglobin molekülü dört hem grubuna sahiptir. Oksijeni bağlayan hem grubudur, her hem grubu bir oksijen molekülü bağlar, yani her hemoglobin molekülü dört adet oksijen molekülü bağlayabilir. Dört tane oksijen molekülü bağlayan hemoglobin tamamen doymuştur ve oksihemoglobin olarak adlandırılır. Oksihemoglobin parlak kırmızı renktedir. Oksihemoglobin bağladığı 4 oksijen molekülünden bir veya daha fazlası kaybederse, deoksihemoglobin olarak adlandırılır. Deoksihemoglobin koyu kırmızı renktedir. Venöz kanda (toplardamalardaki kan) daha fazla deoksihemoglobin bulunur, bu nedenle venöz kan arteryel kandan (atardamarlardaki kan) daha koyu renktedir.

Eritrositlerin hücre zarı her bireyde değişen özel proteinler içerir. Bu proteinler sayesinde insan kanları, ABO diye adlandırılan kan gruplarına ayrılır.