Beyin fonksiyonlarının yüksek düzeyde ve hızlı olarak gelişmesinden ortaya çıkan, toplumun % 5’inde rastlanan üstün yetenek ve hüner özelliğidir.
Kabiliyet alanları: Üstün kabiliyetin ortaya çıktığı ve değişik yöntemlerle ölçülebildiği altı alan vardır.
1. Yüksek zeka
2. Mekanik hüner
3. Yaratıcılık
4. Sanatsal yetenek
5. Fiziksel yetenek
6. Liderlik kabiliyeti
Üstün kabiliyetli çocukların karakteristik özellikleri dört ana grupta incelenmektedir:
a) Düşünme boyutu
b) Duygusal boyutu
c) Fiziksel ve fizikötesi boyutu
d) Sosyal boyutu
Üstün yeteneklilerin farklı düşünme özellikleri;
1- Son derece çok sayıda bilgi sahibi olma ve bunları unutmama.
2- İleri düzeyde anlayış kabiliyeti,
3- Alışılmadık seviyede farklı konularda ilgi ve merak, çok soru sorma
4- Lisan kullanımında, kelime hazinesi ve dil yeteneğinde üstünlük
5- Hızlı düşünme, çabuk sonuca ulaşma, hızlı ilerleme
6- Esnek ve farklı düşünme
7- Geniş çaplı bir sentez kabiliyeti
8- Garip, alışılmadık ve farklı ilişkileri görebilme kabiliyeti
9- Orjinal fikirler ve gözlemler üretebilme
10- Genelleme yapma, sonuçları hissetme, soyut düşünme ve alternatifler üretme konusunda erken ve hızlı gelişme.
11- İnatçı, kararlı, hedefe dönük ve hatta bazen maceracı davranışlar
12- Disiplinli, bağımsız ve çoğu zaman isyankar davranışlar
13- Çabuk sıkılma, yapacak bir şeyler arama, boş duramama
14- Kompleks, karmaşık şeyleri tercih etme; tartışmalardan zevk alma
15- İlgi bekleme, onure edilmekten hoşlanma; çok konuşma
16- Yerinde duramama, aşırı hareket
Üstün zekalı öğrencilerin duygusal yönden farklılıkları;
1- Başkalarına karşı son derece duyarlılık, sizin ne düşündüğünüzü çabuk hissetmesi.
2- Tuhaf bir mizah anlayışı.(bu bazen başkalarını kırabilir veya rahatsız edebilir)
3- Farklı olduğunu kendi hissettiği gibi başkalarına da hissettirmeye çalışma.
4- Küçük yaşta beliren bir idealizm
5- Hissi derinlik, duygusallik.
6- Mükemmelcilik, (dolayısıyla kendini ve başkalarını beğenmeme)
7- Belli derslerde olaganüstü bir başarı gösterme.
8- Bilinmeyen konulara ilgi duyma.
9- Yüksek bir konsantrasyon kabiliyeti, ciddiyet.
10- Başkalarının ne diyeceğine pek aldırış etmeme.
11- Tutku ile bağlandığı bir konuyu her yerde gündeme getirme.
Üstün zekalı öğrencilerin fiziksel ve fizik ötesi duyuları açısından farklılıkları
1- Duyularda aşırı hassasiyet (renkler, sesler, kokular vs. üzerinde)
2- Fiziksel ve entellektüel gelişmede farklı bir ilerleme hızı
3- Başarılı olamadıkları fiziksel aktivitelerde yer almayı istememe, yarışmacı fiziksel aktivitelerden kaçınma.
4- Güzel sanatlardan birinde gösterilen yüksek kabiliyet (belli bir eğitim almasa bile)
5- Fizik ötesi olayları düşünme konusunda yaşıtlarına göre daha önceden ilgilenme, felsefi tavırlar, garip düşünceler.
6- Şaşırtan ifadeler, güzel ve edebi sözler
7- Girişimcilik ve mücadele gerektiren konularda üretkenlik.
8- İş dünyasında derinlik ve bunun getireceği yalnızlık
9- Teorik ve estetik değerlere önem verme.
10- Aşk, şevk, istek ve içten gelen gayretin yüksek düzeyde oluşu.
11- Sık sık düşüncelere dalma, hayal gücünün kuvvetli oluşu.
Üstün zekalıların sosyal açıdan farklı özellikleri
1- Kendi istekler
2- Sosyal problemlere güzel ve doğru çözümler önerme ve kişilik konusunda erken gelişme.
3- Liderlik, grup kurma, ekip oluşturma ve yönlendirme
4- Sosyal problemleri doğru teşhis edebilme ve anlayabilme
5- Toplumun adalet, güzellik, doğruluk gibi yüksek ihtiyaçları ile ilgilenme.
6- Yüksek ahlaki özelliklere sahip olma
7- Yüksek düzeyde bir adalet duygusu
8- Kendine güven, kararlılık
9- Kendinden büyüklerle arkadaşlığı tercih etme.
Yukarıda belli gruplar halinde incelenen özelliklerin tamamı her üstün zekalı çocukta görülmeyebilir. Kabul edilen görüşe göre üstün zekalı çocuklar bu 4 alandan birinde yada birkaçında çok üstün bir performans sergileyebilmektedirler. Sahip oldukları üstün özellikleri, iyi bir çevrede güçlü bir eğitimde değerlendirebilenler, yillar sonra toplumun karşısına birer dahi olarak çikabilmektedir.
