Türk-islam astronomi alimleri

TÜRK-İSLAM ALİMLERİ ASTRONOMİ

2. HARİZMİ (780-850) *İlk CEBİR kitabını yazan ve Batı’ya cebiri öğreten bilgin. *Rasathanelerde yaptığı çalışmalar sonunda bir ziyc (yıldızlar kataloğu) hazırladı. Bu ziyc “ZİYC-İ HARİZMİ” adıyla tanındı. *Harizmi Güneş,Ay ve yıldızların yüksekliklerini ve bunlara dayanarak zamanı ölçmede kullanılan usturlab hakkında da iki eser kaleme almıştır. *Bunlar “Kitab’ül Amel’il Usturlab” ve Kitab’ül Amel Biil Usturlab” tır.
3. EBÜ MA’ŞER (785-886) Asıl adı Cafer Bin Muhammed El-Belhi’dir. 785’e doğru Horasan’ın Belh şehrinde doğdu. Ebu Ma’şer’i ilim dünyasına tanıtan keşfi, med ve cezir (gel-git) olayları hususundaki açıklamalarıdır. Bu konudaki ilk ilmi araştırmalar O’na aittir. Enlem derecelerini hesaplama konusundaki açıklamaları, astronomik coğrafyada Avrupa’ya yol göstermiştir.
4. Med Cezir (Gel-Git) ayın, dünyanın etrafında dönmesiyle ilgilidir.
5. MAŞAALLAH (?-815) Usturlabla ilgili ilk eseri veren bilgindir. Astronomi ile ilgili birçok eseri Yohannes Hispalensis ve başkaları tarafından tercüme edilmiş ve daha sonra da neşredilmiştir.
6. İBNİ FİRNAS (?-888) Wright kardeşlerden 1000 sene önce ilk uçağı yapıp uçmayı gerçekleştiren alimdir. Plenataryumu ilk keşfeden bilgin, Güneş ve gezegenleri hareket halinde gösteren bir Planatarium yaptı. İbni Firnas bu cihazla sadece yıldızları değil, bulutları hatta gökte çakan şimşekleri bile inceleyebiliyordu.
7. EBÜ’L VEFA (940-998) Asıl adı Muhammed Bin Muhammed Bin Yahya Bin İsmail Bin El-Abbas El-Bozcani’dir. 10 Haziran 940’da Horasan Bozcan şehrinde doğdu. Eb’l Vefa Avrupa’da Batlamyus’un ay teorisi üzerinde ilk defa araştırma yapan Tycho Brahe’den tam 600 sene önce teorisinin kritiğini yaptı, ona tenkitler yöneltti.
8. İbni Heysem (965-1051) Ayın ışık neşretmediğini, güneşten aldığı ısı ve ışığı yansıttığını kabul etmekteydi. Bunu Kuran’ı Kerim’in ayetlerinden öğrenmiştir. Bir ayette: “Onların içinde ayı bir nur,güneşi de bir meş’ale kılmıştır.” (Nuh:16) Diğer bir ayette de: “Gökte burçlar yaratan ve onların içinde bir kandil (güneş) ve nurlu bir ay yaratan Allah’ın şanı yücedir.” (Furkan:61) diye buyurulmaktaydı.
9. BEYRUNİ (973-1051) Asıl adı Ebu Reyhan Muhammed Bin Ahmed El-Beyruni olan Beyruni büyük bir fen bilginidir. 973’de Kaş’ta doğdu. *Beyruni şehirlerin enlem ve boylamlarını tespit etmiştir. *Maveraünnehir ile Sind’in boylam dairelerindeki hataları düzeltmiştir. *Gazne’de kıbleyi doğru olarak tespit etmekle, müslümanlara yaptığı hizmetlere bir yenisini eklemiştir.
10. MACRİTİ (?-1007) Endülüs astronomi ilmini bağımsız bir mevkiye ulaştırmıştır. En önemli eseri Harizmi’nin Ziyc’i üzerine yaptığı düzeltmeler almaktadır. Macriti, Yezdgrid devrinde yapılmış olan bu astronomik ziycleri ( cetvelleri ) hicri esasa uygun olarak düzenleyip değiştirmiş ve Arin meridyenini Kurtuba’dan başlatmıştır.
11. İBNİ YUNUS (?-1009) Galile’den önce sarkacı bulan astronomdur. Saat kadranını ilk keşfeden bilgin İbni Yunus’tur. 17 yıllık incelemeleri sonunda, yıldızların hareketleri, devirleri, ekliptik meyli,itidal noktalarının gerilemesi ve güneş paralaksı hakkında kendinden öncekilere göre daha doğru bilgiler vermiştir. İbni Yunus burçların eğimini çok ince ölçülerle ölçmüştür.
12.
13. ZERKALİ (1029-1087) Astronomi aletlerini ıslah etmekle, devrinde büyük isim yaptı. Zerkali Toledo adıyla meşhur olan ilk astronomi cetvellerini yaptı. Dünyanın Güneş’e olan uzaklığını hesapladı. Bu mesafeyi güneş yörüngesine dayanan gün dönümleriile gece ve gündüz eşitliğinin presesyonuna intibak ettirebilmek için Toledo2da 402 den fazla rasat yaptı ve sonunda presesyonun vüsatini de aynı tarzda doğru olarak hesapladı.
14. CABİR BİN EFLAH (XII. Yüzyıl) Çubuklu Güneş Saatini yapan bilgindir. Ortaçağın büyük astronom ve matematikçilerindendir. “ Geber Filius Afflae” adıyla şöhret bulan islam bilgini, Endülüs Emevi devleti Sevilla şehrinde doğmuştur. XII. Yüzyılın ortasına doğru vefat etmiş olduğu tahmin edilmektedir.
15. Cabir Bin Eflah’ın günümüzde kullanılan bir azimud dairesi.
16. NASIRÜDDİN TÜSİ (1201-1274) Muhteşem bir rasathane kurdu. Astronomi cetvellerini hazırladı. Batlamyus teorisinin tenkitlerini yaptı. Bu teoriye göre, güneş, dünyanın etrafında dönüyordu. Aslında ise dünya güneşin etrafında dönmekteydi. Tüsi bu tenkitleriyle Copernic’e de öncülük yapmış oldu.
17. Merağa rasathanesinde bir astronomi dersi.
18. KAZVİNİ (1203-1283) ORTA ÇAĞIN HERODOT’U, MÜSLÜMANLARIN PLİNİUS’U OLARAK ANILIR En önemli eseri Acaibü’l Mahlukat ve Garaibü’l Mevcüdat’ tır. Eserde Ay Güneş ve yıldızlar gibi gök cisimleri anlatılmakta, daha sonrada gök sakinleri meleklerden söz edilmektedir Yeryüzünün altı günde yaratılması açıklanmakta, bunun azar azar ilerleme manasına geldiği, yoksa henüz güneş yaratılmadan gün ve zaman tasavvurunun mümkün olmayacağı ifade edilmektedir.
19. KEMALEDDİN FARİSİ (?-1320) Geliştirdiği bir aletle duvar üzerindeki bulutları, bulutların hareketini, hatta bir kuşun uçuşunu dahi seyredebilmiştir. Bütün görüntülerin ters olarak yansıdığını müşahede etmiştir. Cam küre üzerinde yaptığı deneyler içerisinde yağmur damlalarında ışığın kırılması ve takip ettiği yolu müşahede etti
20. Kemaleddin Farisi’nin geliştirdiği bir şekil.
21. BURSALI KADIZADE RUMİ (1337-1430) Osmanlıların İlk Astronomu Kadızade Rumi, I V . Yüzyılın başlarında matematiği astronomiye en güzel şekilde uygulayan bir bilgindir. Gerekli olan fizik kurallarını astronomiye ilk uygulayan da O’dur. Semerkant Rasathanesi’nde matematik ve astronomi dersleri okutan Kadızade, Uluğ Bey ve Ali Kuşçu gibi büyük bilginler uetiştirdi.
22. Kadızade Rumi’nin çalışmalarının önemli bir kısmını yaptığı Semerkant’tan bir görünüm.
23. ULUĞ BEY (1394-1449) *Hem hükümdar hem de çağının en büyük astronomu Uluğ Bey’i dünyaya tanıtan, astronomi dalındaki bilgisi, bu konuda verdiği eserler olmuştur. En ünlü eseri: Semerkant’ta yaptırdığı büyük rasathanesidir. *Uluğ Bey bir Ziyc (yıldız kataloğu) hazırlamıştır. Bu ziyc önceki ziyclerin eksiklerini tamamlıyor, yanlışlarını düzeltiyor, yıldızların hareketlerini daha mükemmel gösteriyordu.
24. Rasathanede zatü’l halak denilen astronomik aletle rasat yapan astronomlar.
25. GIYASÜDDİN CEMŞİD (?-1429) Ondalık kesirler hakkında ilk eserler veren matematikçi,Maveraünnehir bölgesinde bulunan K’aş şehrinde dünyaya geldi. Semerkant Rasathanesi’nin kurulmasında büyük hizmetleri olmuştur. Rasathanenin ilk müdürü de O’dur.
26. ALİ KUŞÇU (?-1474) Ali Kuşçu’nun astronomiyle ilgili en mühim eseri ULUĞ BEY ZİYCİ ŞERHİ’dir. Eser zamanın en yüksek matematik ve astronomi bilgilerini ihtiva etmektedir. Ayrıca eserde astronomi için gerekli olan fiziki bilgilere de yer verilmiştir. Kitabın iki aslı bulunmaktadır. Bunlardan birisi İstanbul Rasathanesi Kütüphanesi’nde diğeri ise Ragıp Paşa Kütüphanesi’nde kayıtlıdır. Yaşadığı yüzyılın BATLAMYUS'u olarak vasıflandırılan büyük bilgin.
27. Fethiye adlı eserin son sayfası
28. TAKİYÜDDİN ER-RASIT (1521-1585) İstanbul Rasathanesini kuran bilgin. Osmanlılardaki ilk rasathanedir. Zamanı ölçmede büyük başarı göstermiştir. Rasat aletlerine saniye taksimatını koyan ilk ilim adamıdır. Dört sene içerisinde yaptığı rasatlarla Güneş cetvellerini tamamlamıştır. İstanbul Rasathanesi onun planları üzerine yapılmış, rasathanede bizzat kendi icadı olan aletlerle dakik rasatlarda bulunmuştur.
29. ERZURUMLU İBRAHİM HAKKI (1703-1780) *İbrahim Hakkı dünyanın hızını ifade etmek için şu ifadeleri kullanmıştır: *“Erişkin bir at bir ayağını kaydırıp indirinceye kadar dünya üç bin Fersah yol alır.” *Marifetname’sinde Ay ve Güneş tutulmasını tamamen geometrik olarak izah eder. *İbrahim Hakkı Erzurum’da saat 12:00 iken, diğer şehirlerde saatin kaç olacağını tesbit etti ve 100 şehir için fark cetvelleri hazırladı. -Büyük Türk İlim Adamı ve Mütefekkiri-
30.
31. PROF. DR. BEHRAM KURŞUNOĞLU (1922-?) “ Genelleştirilmiş İzafiyet Teorisi” adıyla yeni bir teori ortaya atan ilim adamımızdır. Bu teoride Kainatın yaratılışıyla ilgili teorisini izah etmektedir.