LGS - Madde ve Özellikleri Konu Anlatım
LGS - Madde ve Özellikleri Konu Anlatım
MADDENİN İÇ YAPISINA YOLCULUK
Madde dünya üzerinde daima bu üç fiziksel hâlde bulunur KATI – SIVI – GAZ
Katılar: Katılar, belirli şekil ve hacme sahiptir.Örnek : tebeşir,kalem,tahta...
Sıvılar:Sıvılar belirli hacme sahip olmalarına karşın, belirli şekilleri yoktur. Bulundukları kabın şeklini alırlar.Örnek Su ,cıva,alkol,yağ...
Gazlar: Gazlar ise bunların tam aksine ne belirti hacme ne de belirli şekle sahiptir. Gazlar bulundukları kabın hacmini alırlar.Örnek : Hidrojen,oksijen,azot gazları
Öz Kütle:Birim hacimdeki madde miktarıdır. (d) ile gösterilir.
Öz kütle(yoğunluk)=kütle / hacim d = m dir
m=kütle(gram olacak ) V
V=hacim(cm³ olacak)dir
►Fiziksel değişme: Maddelerin şeklinde,boyutunda,görünümünde veya halinde meydana gelen değişmelerdir.Fiziksel değişmeler maddenin özünü değiştirmez.buzun erimesi,elektrik tellerinin yazın genleşmesi,camın parçalanması,yağmurun oluşması.
► Kimyasal değişme: Maddenin yapısını ve özelliklerini değiştiren değişmelere denir.Sütün ekşimesi,kağıdın yanması,demirin paslanması,elmanın çürümesi,suyun bileşenlerine ayrılması,yoğurdun oluşması.
Birden fazla maddenin kimyasal özelliklerini kaybetmeden bir araya getirilmesiyle oluşturulan madde topluluğuna karışımdenir
►Karışımların özellikleri
1) Karışımı oluşturan maddeler kendi özelliklerini kaybetmezler.(Tuz-şeker)
2) Karışımı oluşturan maddelerin miktarları arasında belirli bir oran yoktur.İstenildiği oranda karıştırılabilirler.(1 bardak su 1 kaşık şeker istersek 2 kaşık şeker )
3) Karışımların erime ve kaynama noktaları sabit değildir.( Az tuzlu su çok tuzlu sudan daha çabuk kaynar)
4) Karışımların belirli bir kimyasal formülleri yoktur.( Kum-demir tozu )
5) Karışımlar fiziksel yollarla oluşur ve bileşenlerine fiziksel yollarla ayrılırlar.(1 bardak su ile 1 bardak yağı aynı kaba dökersek karışım olur)
Karışımlar homojen ve heterojen olmak üzere ikiye ayrılırlar.
Tuzlu su,hava,kolonya,24 ayar altın örnektir.Metallerin eritilip karıştırılmasıyla oluşan homojen karışımlara ise alaşım denir.
Bakır+çinko= pirinç Kurşun+kalay= lehim Bakır+kalay=tunç
Altın+bakır=bilezik alaşımı Krom+nikel+karbon+demir=çelik
Bir çözeltide çözünen(tuz gibi) ve çözücü(su gibi) olmak üzere iki madde vardır. Örneğin; şekerli suda şeker çözünen,su çözücüdür.
Bir çözeltide çözücü fazla çözen az ise buna seyreltik çözelti,çözücü az çözünen fazla ise buna da derişik çözelti denir.
► Heterojen karışımlar:Her yerinde aynı özellikleri göstermeyen karışımlara denir. Heterojen karışımlar süspansiyon ve emülsiyon olarak iki özel durumu vardır:
Süspansiyon (katı-sıvı karışımı) :su-kum,su-tebeşir tozu
Emülsiyon(sıvı-sıvı karışımı) :su-zeytin yağı,su-benzin karışımı,süt içindeki yağ damlacıkları da birer emülsiyondur.
Karışımların Ayırma Yöntemleri
2.Mıknatıslanma: Mıknatıstan etkilenen maddeyi etkilenmeyenden ayrılması için kullanılır.Demir tozu talaş gibi.
3.Öz kütle(yoğunluk ): Katı-sıvı,sıvı-sıvı karışımların ayrılması için kullanılır. Zeytinyağı su,su-saman gibi.
4.Çözünürlük: Çözünürlükleri farklı katı maddelerin sıvı içinde ayrılması için kullanılır.Naftalin ve tuz suya atılırsa...
5.Buharlaştırma: Çözünmüş katı,sıvı karışımların ayrılması için kullanılır.Şeker-su...
6.Damıtma: Kaynama noktaları faklı sıvıları birbirinden ayırmak için kullanılır.Saf su elde etmede,petrol ürünleri üretiminde,alkol ve bitkisel yağ üretiminde kullanılan bir yöntemdir.Ham petrol damıtılarak benzin,mazot,gaz yağı ,asfalt,fuel-oil elde edilir.
7.Eleme: Büyüklükleri farklı katı maddelerin ayrılmasında kullanılır.kumu çakıldan ayırmada kullanılır.
Saf maddeler, - Bileşikler ve
- Elementler diye ikiye ayrılır.
Tek cins atomdan yapılmış maddeyeelementdenir. Elementler kendisinden başka maddeye ayrılmazlar. Maddenin tüm özelliklerini gösteren en küçük parça atomdur.
Bileşikler: Farklı cins atomların birleşerek oluşturdukları yeni maddeye bileşik madde denir.Örneğin: 2Hidrojen + Oksijen = Su reaksiyonuna göre iki element birleşmiş bir bileşik madde (su) oluşmuştur. Bileşiklerin bütün özelliğini taşıyan en küçük parçasına molekül denir.
Element molekülü(O2,H2,N2 gibi) ve bileşik molekülü(H2O,NH3 gibi)diye ikiye ayrılır.
Bileşiklerin özellikleri:
1)Bileşiğin özelliği,kendisini oluşturan elementlerin özelliklerine benzemez.
Fe + S FeS
Demir Kükürt Demir sülfür
Mıknatıs çeker Su içinde yüzer Mıknatıs çekmez,su içinde yüzmez
2)Bileşiği oluşturan maddelerin kütleleri arasında belirli bir sabit oran vardır.
Ca + 1/2 O2 Cao
40 g 16 g 56 g
Ca/O =40/16=5/2 dir.
3)Belirli bir erime,kaynama noktaları ve öz kütleleri vardır.
4)Bileşik,kendisini oluşturan elementlerin sembolleriyle gösterilir. Bileşiğin formülü elementlerin sayısını ve cinsini belirler.
5)Bileşikler kimyasal yollarla bileşenlerine ayrılabilirler.
Element ile Bileşik Arasındaki Farklar
1)Element aynı cins atomlardan,bileşik farklı cins atomlardan oluşur.
2)Element,kendinden daha basit maddelere ayrılamaz.Bileşik,kendini oluşturan elementlere ayrılabilir.
3)Elementleri sembollerle,bileşikleri formüllerle gösteririz.
Bileşikler,ısı ve elektrik enerjisi ile kendisini oluşturan maddelere ayrıştırılabilirler.
Bir elementin bütün özelliklerini taşıyan en küçük parçasına atom denir.Atomların içindeki parçacıklara atom altı parçacıklar denir.Atom proton,nötron ve elektron denilen taneciklerden oluşmuştur
Proton (p) :Atomun çekirdeğinde bulunur.(+) Elektrik yüküyle yüklüdür.
Nötron (n) :Atomun çekirdeğinde bulunur.Yüksüzdür.
Elektron (e) :Atom çekirdeğinin etrafında belli yörüngelerde (enerji seviyelerinde)hareket eden taneciklerdir.
(-)Elektrikle yüklüdür.Elektronun kütlesi protonun kütlesinin 1/1840 ‘ı kadardır.
Bir atomdaki proton sayısına atom numarası (Z) denir.
Proton sayısı = Atom numarası
Bir atomdaki proton sayısı ile nötron sayısının toplamına kütle numarası (A) denir.
Proton sayısı + Nötron sayısı = Kütle numarası
İyon : (+) ya da (-) yüklü atom ya da atom gruplarına iyon denir.
Nötr(yüksüz)atom : Elektrik yüküne sahip olmayan atomlara denir.Nötr atomlarda proton sayısı elektron sayısına eşittir.Proton sayısı=Elektron sayısı
· Yüksüz (nötr) bir atom elektron verirse (+) yüklü iyon oluşur.Buna Katyondenir.
· Yüksüz (nötr) bir atom elektron alırsa (-) yüklü iyon oluşur.Buna Anyon denir.
· Bir atom iyon haline geldiğinde kimyasal özellikleri ve elektron sayısı değişir.
· İyon yükü atomun sembolünün sağ üst köşesine yazılır.X+ ,Y-2 gibi.
Örnek : 11Na atomunun elektronlarının yörüngelere dağılımı şöyledir:
11 Na : 2e- 8e- 1e-
11 Na atomu son yörüngesindeki 1 elektronu verirse Na+ iyonu oluşur.
► İZOTOP ATOM : Atom numaraları aynı, nötron sayıları farklı (ya da kütle numaraları farklı) olan atomlara izotop atom denir.
* İzotop atomların kimyasal özellikleri aynı, fiziksel özellikleri farklıdır.
• İzotop iyonlarda elektron sayıları farklı ise kimyasal özellikleri de farklıdır.
Örnek
Element
Elektron
sayısı
Nötron sayısı
K+2
18
21
L+3
13
12
M-2
12
13
N
20
22
Tabloda verilen K, L, M ve N harfleriyle gösterilen elementlerden hangileri birbirinin izotopudur. (1992 - FL)
A. L-M B. K-N
C. K-M D. L-N
Yanıt:B
Elementlerin kimyasal özelliklerine göre gruplar ve periyotlar halinde dizildiği tabloya “Periyodik cetvel veya periyodik tablo denir.
Periyodik cetvel atom numaralarına göre hazırlanmıştır. Düşey sütunlara grup,yatay sütunlara periyot denir.
Atomların en dış kabuğundaki elektron sayısına “ değerlik elektronu “ denir.
Değerlik elektronu 3 ve daha az olan elementler metal,4 ve daha büyük olanlar ametal, 8 olanlar ise soy gazdır.
Tabiatta atomlar sürekli olarak karalı halde bulunmak isterler. Bunu da elektron alarak veya elektron vererek sağlarlar. Hidrojen dış enerji kabuğunu 2elektrona tamamlamak ister bu kurala DUBLET kuralı denir. Diğer atomlar ise dış enerji seviyelerindeki elektron sayılarını 8’e tamamlamak ister bu kurala da OKTET kuralı denir.
Element
Sembolü
PERİYOTLARDA SOLDAN SAĞA GİDİLDİKÇE
GRUPLARDA YUKARIDAN AŞAĞIYA İNİLDİKÇE
Hidrojen
H
• Atom numarası artar.
• Kütle numarası artar.
• Kütle numarası artar.
• Elektron verme eğilimi azalır.
• Elektron verme eğilimi artar.
• Metalik özellik azalır.
• Metalik özellik artar.
* Ametalik özellik artar.
• Ametalik özellik azalır.
• Değerlik elektron sayısı artar.
• Değerlik elektron sayısı değişmez.
Kalay
Sn
Kurşun
Pb
Demir
Fe
Sodyum -
Na
Kükürt
S
Metallerin özellikleri
- Yüzeyleri parlaktır. Işığı yansıtırlar.
- Isı ve elektriği iyi iletirler.
- Esnektirler. Tel ve levha haline gelebilirler.
- Oda koşullarında (25 °C sıcaklık ve 1 atm basınç) katı halde bulunurlar. (Cıva sıvı haldedir)
- Ametallerle iyonik yapılı bileşikler oluştururlar.
- Kendi aralarında bileşik oluşturmazlar. Ancak alaşım oluştururlar. (Cu+Zn=pirinç, Pb+Sn=lehim, Cu+Sn=tunç(bronz), Cr+Ni+Fe=paslanmaz çelik, Au+Cu=düşük kaliteli altın)
- Erime ve kaynama noktaları yüksektir.
- Son yörüngelerinde 1,2,3 elektron bulundururlar. Elektron vererek reaksiyonlara girdiklerinden bileşiklerinde (+) değerlik kazanırlar.
- Tek atomlu molekül halinde bulunurlar.
- Canlıların yapısında çok az bulunurlar.
- Yüzeyleri mattır. Işığı kırar veya geçirirler.
- Isı ve elektriği iletmezler. (Grafit hariç)
- Kırılgandırlar. Tel ve levha haline gelemezler.
- Oda koşullarında katı, sıvı ve gaz halinde bulunurlar.
- Metallerle iyonik yapılı bileşikler oluştururlar.
- Kendi aralarında kovalent yapılı bileşikler oluştururlar.
- Erime ve kaynama noktaları düşüktür.
- Son yörüngelerinde 4,5,6,7 elektron bulundururlar. Elektron alarak veya ortaklaşa kullanarak reaksiyonlara girdiklerinden (+) ve (-) değerlik alabilirler.
- İki atomlu molekül halinde bulunurlar.
- Canlıların yapısında çok miktarda bulunur
- Saydamdırlar. Işığı geçirirler.
- Isı ve elektriği iletmezler.
- Oda koşullarında gaz halinde bulunurlar.
- Reaksiyona girmezler. Dolayısıyla bileşik oluşturmazlar.
- Erime ve kaynama noktaları oldukça düşüktür.
- Son yörüngelerinde 8 elektron bulundururlar. Kararlı yapıya sahiptirler.(He 2 elektronludur)Tek atomlu molekül halinde bulunurlar.
