Edebiyatımızda İlkler, Türk Edebiyatında İlkler

Edebiyatımızda belli konularda “ilk” olma özelliği bulunan, daha önce örneği bulunmayan eserler, aşağıda sıralanmıştır. Ayrıca dünya edebiyatındaki ilkler de Türk edebiyatındaki ilklerden sonra verilmiştir.
- İlk şiir çevirisini yapan: Şinasi
- İlk makaleyi yazan: Şinasi
- İlk fıkra yazarı: Ahmet Rasim
- İlk siyasetname: Kutadgu Bilig
- İlk yarı gazete: Ceride-i Havadis
- Batılı tekniği uygun ilk roman: Halit Ziya Uşaklıgil/Aşk-ı memnu
- İlk çeviri roman: Yusuf Kamil Paşa/ Fenelon’dan Telemak /1859
- İlk yerli tiyatro eseri: Şinasi / Şair Evlenmesi /1859
- İlk köy romanı: Nabizade Nazım / Karabibik
- İlk psikolojik roman: Mehmet Rauf / Eylül
- İlk realist roman: Recaizade Mahmut Ekrem / Araba Sevdası
- İlk hamse yazarı: Ali Şir Nevai- İlk yerli roman: Şemsettin Sami / Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat
- İlk resmi Türkçe gazete: Takvim-i Vakayi
- İlk tezkire: Ali Şir Nevai /Mecalisün Nefais
- İlk antolojisi: Ziya paşa /Harabat
- İlk atasözleri kitabı: Şinasi /Durub-i Emsal-ı Osmaniye
- İlk tarihi roman: Namık Kemal / Cezmi , A. Mithat / Yeniçeri
- İlk özel gazete: Tercüman-ı Ahval / Şinasi ile Agah Efendi
- İlk pastoral şiir: A.Hamit Tarhan /Sahra
- Noktalama işaretlerini ilk kez kullanan ilk Türk gazeteci: Şinasi
- Aruzla ilk manzum tiyatro eseri yazan: A.Hamit /Eşber veya Sardanapal
- Heceyle yazılan ilk manzum tiyatro eseri: A.Hamit/Nesteren
- İlk bibliyografya: Keşfü’z Zünun /Katip Çelebi
- İlk hatıra kitabı: Babürşah /Babürname
- İlk mizah dergisi: Diyojen /Teodor Kasap
- İlk hikaye kitabı: A: Mithat /Letaif-i Rivayet
- İlk Türkçe yazılan ilk kitap: Kutadgu Bilig
- İlk mensur şiir örneklerini veren: Halit Ziya
- Şiirde ilk defa Türk kelimesini kullanan: Mehmet Emin Yurdakul
- Dünya edebiyatındaki ilk modern roman: Cervantes/Don Kişot
- İlk makale: Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi
- İlk edebi bildiriyi yayımlayan topluluk: Fecr-i Ati
- Mesnevi tarzında yazılmış ilk eser: Kutadgu Bilig
- İlk seyahatname: Mir’atül Memalik / Seydi Ali Reis
- İlk Edebiyat tarihçimiz: Abdulhalim Memduh Efendi
- Batı anlayışındaki ilk edebiyat tarihçimiz: Fuat Köprülü
- Sahnelenen ilk tiyatro: Namık Kemal / Vatan yahut Silistre
- Kafiyeyi şiire serperek klasik nazım şekillerinden farklı ilk örnekleri veren: Tevfik Fikret
- Türkçenin ilk dil bilgisi kitabı: Süleyman paşa / Sarf – ı Türki
- İlk naturalist eserimizin yazarı: Nabızade Nazım / Zehra
- Divan Edebiyatında mahallileşme akımının temsilcisi: Nedim
- Şarkıyı icat eden: Nedim
- İlk tarih ve coğrafya ansiklopedisi: Kamus’ul Alam
- İlk sözlüğümüz: Divan-ı Lügat-it Türk
- İlk Türkçe sözlük: Şemsettin Sami: Kamus-ı Türki
- İlk özdeyiş örneklerini veren: Ali Bey / Lehçet’ül Hakayık
- İlk didaktik şiir örneğimiz ve aruzla yazılan ilk eserimiz: Kutadgu Bilig
- Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin: Orhun Abideleri
- Edebiyatımızda objektif eleştirinin nasıl olacağını ilk açıklayan: R. Mahmut Ekrem
- Edebiyatımızdaki milli dönemin açılmasına öncülük eden: Mehmet Emin Yurdakul
- Konuşma diliyle yazılmış ilk hikayenin yazarı: Ömer Seyfettin
- Edebiyatımızda ilk kafiyesiz şiirini yazan: A. Hamit / Validem
- İlk köy şiiri: Muallim Naci / Köylü Kızların Şarkısı
- İlk alfabemiz: Göktürk Alfabesi
- Tekke şiirinin babası: Ahmet Yesevi
- İlk Türk destanı: Alp Er Tunga Destanı
- Bizde batılı anlamda ilk eleştiriyi yazan: Namık Kemal
- Bizde epik tiyatro türünün kurucusu: Haldun Taner
- İlk kadın romancımız: Fatma Aliye Hanım
- Süslü nesrin ilk temsilcisi: Sinan Paşa
- Dünyanın bilinen ilk destanı: Sümerlerin Gılgamış Destanı
- Dünyanın halen yaşayan, en büyük ve ilk Müslüman Türk Destanı: Kırgızların Manas Destanı
- Edebiyat kelimesini bizde ilk kullanan: Şinasi
- Kurtuluş savaşımızı doğrudan işleyen roman: Ateşten Gömlek
- İlk uyarlama tiyatro eserinin yazarı: A.Vefik paşa
- İlk divan şairi: Hoca Dehhani
- Hikayede gerçek anlamda ilk kez Anadolu’yu işleyen: Refik Halit Karay
- En başarılı psikolojik roman yazarımız: P.Safa / 9.Hariciye koğuşu
- İlk çocuk şiirlerini yazan: Tevfik Fikret / Şermin
- Dilde sadeleşmeyi savunan ilk yayın organı: Genç Kalemler
- Edebiyatımızda noktalama işaretini, ilk kez Şinasi “Şair Evlenmesi” nde kullanmıştır.
- Edebiyatımızda ilk çeviri roman, Kamil Paşa’nın yaptığı Telemak’tır.
- Edebiyatımızda ilk roman, Taaşşuk-u Talat-ı Fitnat’tır.
- Edebiyatımızda ilk köy romanı, Nabizade Nazım’ın “Karabibik” adlı eseridir.
- Edebiyatımızdaki ilk realist romancı Recaizade Mahmut Ekrem’dir.
- Edebiyatımızdaki ilk realist roman Araba Sevdası’dır yazarı Recaizade Mahmut Ekrem’dir.
- Edebiyatımızda ilk edebi roman, Namık Kemal’in “İntibah” adlı eseridir.
- Edebiyatımızda ilk psikolojik roman, Eylül’dür (Mehmet Rauf)
- Edebiyatımızda ilk tarihi roman, Namık Kemal’in “Cezmi” adlı eseridir.
- Edebiyatımızda ilk kadın romancı Fatma Aliye’dir.
- Edebiyatımızda ilk makaleyi Şinasi yazmıştır. (Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi)
- İlk tiyatro Şinasi’nin Şair Evlenmesi’dir.
- Edebiyatımızdaki ilk pastoral şiir A.Hamit Tarhan’ın Sahra adlı şiiridir.
- Edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman denemesi Nabizade Nazım’ın Zehra adlı eseridir.
- Edebiyatımızda çoçuklar üzerine yazılmış ilk eserler Nabi’nin Hayriye’si ve Sümbülzade Vehbi’nin Lütfiye’sidir.
- Edebiyatımızdaki ilk eleştirmen Namık Kemal’dir.
- İlk çoçuk yayınımız ise Eftal ve Mümeyyizdir.(1869)
- Türk Edebiyatı’nda bilinen ilk çocuk gazetesi Çocuklar İçin Mümeyyiz’dir.
- Aşık Veysel ilk olarak A.Kutsi Tecer tarafından Türk halkına tanıtılmıştır.
- Hazine-i Evrak ilk edebiyat dergimizdir.
- Türk Edebiyatı’nda iç monolog tarzı yazılmış ilk roman Bir Düğün Gecesi’dir.(A.Ağaoğlu)
- Türk Edebiyatı’nda yayınlanmış ilk öykü kitabı Emin Nihat Tarlan’ın Müsameratname’dir.(1872)
- Türk Edebiyatı’nda mensur şiir yazımı ilk defa Halit Ziya ile başlar.
- Türk Edebiyatı’nda post-modern tarzda eser veren ilk yazarımız Oğuz Atay’dır.(Tutunamayanlar)
- Türk Edebiyatı’nda batıdan yapılan ilk fabl çevirisi Şinasi tarafından yapılmıştır.
- Türk Edebiyatı’nda yazıya geçirilen ilk masallar Billur Köşk Masalları’dır.
- Türk masalları ilk defa yurt dışında 16.Lui döneminde Fransa’da yayınlanmıştır.
- Türk masallarını ilk defa derleyen İ.Kunoş adlı Macar bilim adamıdır.
- Divan Edebiyatı’nın ilk şairi Hoca Dehhani, son şairi ise Şeyh Galip’dir.
- İlk yerli çizgi roman, Türk Kahramanı Köroğlu’dur.(1953)
- Ülkemizde ilk çocuk çizgi roman türü Kara Maske’dir.(1943)
- Dünyada ilk özgün çizgi roman New Fund’dur.(1935)
- Dünyada ilk özgün çizgi macera hikayesi Dick Tracy’dir.(Chester Gould)
- Dünyada ilk kez resimle yazıyı birleştiren, konuşma balonları hazırlayan ressam William Hogarth’tır.(1697-1908)
- Beyanname ile yayın hayatına giren ilk edebiyat topluluğu Fecr-i Ati’dir.
- Cumhuriyet sonrası ilk beyanname yayınlayan edebi topluluk Yedi Meşaleciler’dir.
- Yahya Kemal bütün şiirlerini aruzla yazmıştır, yalnız Ok şiiri hece vezni ile yazmıştır.
- Kutatgu Bilig ilk Türk dünyası ansiklopedisidir.
- İlk yerli çizgi roman Türk Kahramanı Köroğlu’dur.
- Serbest müstezatı aruzla deneyen ilk şairimiz Tevfik Fikret’tir.
- Şiirde noktalama işaretini ilk kez kullanan Servet-i Fünun sanatçısı Tevfik Fikret’tir.
- Divan Edebiyatı’nın Sebk-i Hindi tarzının ilk temsilcisi Naili’dir.
- Edebiyatımızda serbest vezni ilk kez Nazım Hikmet kullanmıştır.(1929)
- Edebiyatımızda anjabmanı ilk kez Tevfik Fikret kullanmıştır.
- İlk Türkçe gazete 1831′de kurulan Takvim-i Vaka’dır.
- İlk Türkçe özel gazete 1860′da kurulan Tercüman-ı Ahval’dır.
- Dünyada bilinen en uzun destan Kırgızlar’ın Manas Destanı’dır.
- En uzun ömürlü edebiyat dergimiz 1933 yılında çıkmaya başlayan Varlık Dergisi’dir.
- Türkiye’de lügat sözlük hakkında yazılan ilk lügat Bir Lügat Bulamadım’dır.(M.Doğan)
- Hayat hikâyesini İngilizce yazan ilk yazarımız Halide Edip Adıvar’dır.
- Türkiye’de kurulan ilk kadın derneği kurucularından biri Halide Edip Adıvar’dır.
- Atatürk’e muhalefet olan ilk kadınlarımızdan biri Halide Edip Adıvar’dır.
- Sürgüne gönderilen ilk kadınlarımızdan biri Halide Edip Adıvar’dır.
- Ülkemizdeki ilk çocuk çizgi roman türü Kara Maske’dir.
- Aruzla yazılan ilk manzum tiyatro eseri Eşber’dir.(A.Hamit Tarhan )
- Heceyle yazılan ilk manzum tiyatro eseri Binnaz’dır.(Y.Ziya Ortaç)
- İlk bibliyoğrafya Keşfiz-Zünun’dur. (K.Çelebi)
- İlk hatıra kitabı Babürname’dir. (Babürşah)
- İlk hamse yazarı Ali Şir Nevai’dir.
- Edebiyatımızdaki ilk antoloji Harabat’tır. (Z.Paşa)
- Edebiyatımızdaki ilk atasözleri kitabı Durub-ı Emsal-i Osmaniye’dir. (Şinasi)
- İlk mizah dergisi Diyojen’dir. (Teodor Kasap)
- Edebiyatımızdaki ilk hikaye kitabı Letafet-i Rivayet’tir. (A.Mithat)
- Basılan ilk küçük hikaye kitabı Küçük Şeyler’dir. (S.Sezai, ilk gerçekçi hikaye)
- Edebiyatımızdaki ilk fıkra yazarı Ahmet Rasim’dir.
- Bilinen ilk Türk yazarı Yollug Tigin’dir.
- İlk siyasetname eseri Kutadgu Bilig’tir.
- İlk mensur şiir yazarı R.Mahmut Ekrem’dir.
- İlk sözlük kitabımız Divan-i Lügatit Türk’tür. (K.Mahmut)
- İlk sosyolog Ziya Gökalp’tir.
- İlk edebi tartışma Ziya Paşa ile Namık Kemal arasında olmuştur.
- Ülkemizdeki ilk Müslüman kadın tiyatrocu Afife Jale’dir.
- Edebiyatımızdaki batı roman tekniklerine uygun ilk
- modern roman Mai ve Siyah’tır. (Halit Ziya)
- Dünyada bilinen en eski destan Gılgamış’tır.
- Dünyadaki ilk kadın romancı Afraben’dir (Afrahat)
- Dünya edebiyatındaki ilk realist roman Madama Bovary’dir.
- Türk Edebiyatı’ndaki ilk deneme yazarı Nurullah Ataç’tır.
- İlk tezkiremiz Mecalis’ün Nefais’tir. (A.Şir Nevai’dir)
- Matbaada basılan ilk kitabımız Vankulu Lügatı’dir.
- Türkler’in kullandığı ilk alfabe Göktürk Alfabesi’dir.
- İlk edebi topluluk Servet-i Fünun’dur.
- İlk divan sahibi sanatçımız Yunus Emre’dir.
- Türk şiirinin en eski lirik şiir örneği Aprın Çar Tigin’dir.
- Nobel edebiyat ödülünü ilk kez İsviçre kazandı.
- Türkçenin ilk gramer kitabını Baskakov yazmıştır.
- Aydınlar arasında heceyi ilk kez deneyen sanatçı M.Emin Yurdakul’dur.
- Şiirde ilk defa Türk kelimesini kullanan sanatçımız M.Emin Yurdakul’dur.