Vatandaşlık Hakları

Vatandaşlik Haklari

Vatandaşlık hakları anayasamızda “Temel Haklar ve Ödevler” kısmında düzenlenmiştir. Bu başlık altında ilk olarak , “Kişinin Hakları ve Ödevleri” bölümünde,bireyin doğuştan sahip olduğu,dokunulmaz ve vazge- çilmez hakları sıralanmaktadır. Bu haklar,bireyi topluma ve devlete karşı koruyan haklardır. Bunlardan farklı olarak bireyin toplumdan ve devletten ba- zı şeyler ve belli tutumlar istemesini mümkün kılan haklar vardır. Bu yüzden bunlara “isteme hakları” denir .İşte bu haklar anayasamızda “Sosyal ve Ekono- mik Haklar ve Ödevler” adı altında düzenlenmiştir. Birde bireyin siyasal yaşama katılımını sağlamaya yönelik haklar vardır. Bunlara “siyasal haklar” denir. Anayasamızda “Siyasal Haklar ve Ödevler” bölümünde,bu haklardan söz edilmektedir.
Türkiye Cumhuriyeti,Anayasamıza göre,bir “sosyal devlettir. Sosyal devlet,genellikle,vatandaşların refah durumlarıyla ilgili olan,onlara asgari bir yaşam düzeyi sağlamakla görevli devlet olarak tanımlanır. Kuşkusuz,bir devletin sosyal devlet olma derecesi,anayasadaki “sosyal ve ekonomik hakları” gerçekleştirme gücüne bağlıdır. Fakat vatandaşların refah durumlarıyla ilgilenen ve bunları anayasada güvence altına alan bir devlet,salt bu niteliğin- den dolayı, sosyal devlet olma özelliğini kazanamaz. “Demokratik devlet” ile sosyal devlet birbirine sıkı sıkıya bağlı olgulardır. Demokratik devlet ,güçsüz- lerin güçlerini,devlet yapısı ve siyasal kararlar üzerinde hissettirmeleriyle gerçek anlamda kurulabilir. Bunun için devlet sistemi içinde çalışanların yeri ve ağırlığının olması ve anayasal güvenceye kavuşturulması gerekir. Ancak bu şekilde,sosyal devlet,vatandaşlarına”lütuf” dağıtan bir “sadaka devlet” olmaktan çıkar.Bu amaçla çalışma yaşamına ilişkin hükümler de sosyal ve ekonomik haklar içinde yer almaktadır.Siyasal hakların,demokratik bir devlet anlayışı ve uygulaması için vazgeçilmez olduğunu zaten biliyoruz. Şimdi, sosyal ve ekonomik haklar ile siyasal hakları anayasamızda düzenlenenbiçimiyle daha ayrıntılı olarak görebiliriz.
1.Sosyal Haklar
Ailenin Korunması:Anayasaya göre, aile “toplumun temeli”dir.Bu nedenle devlet,ailenin huzur ve refahını, özellikle anneyle çocukların korunmasını sağ- layacak önlemler alır ve gerekli örgütleri kurar.Aynı zamanda,aile planlaması- nın,yani istenen zamanda ve sayıda çocuk sahibi olunmasının öğretilmesi ve yaşama geçirilmesi konusunda da devlete görev düşmektedir.
Eğitim ve Öğrenim devlet,vatandaların eğitim ve öğrenimlerini sağlamak zorundadır.Ülkemizde sekiz yıllık eğitim bütün vatandaşlar için zorunludur. Devlet,vatandaşları arasında hiçbir ayrım gözetmeksizin,herkesin çağdaş eğitim koşulları içinde ve parasız olarak temel eğitim koşulları içinde parasız olarak temel eğitim almasını sağlamakla yükümlüdür.Devlet, ayrıca, maddi olanakları yetmeyen öğrenciler için burslar sağlar ve gerekli yardımları yapar. Özel eğitime ihtiyacı olanlar için gerekli önlemleri alır.
Çevre Sağlık ve Konut Hakkı devlet,vatandaşlarının sağlıklarına zarar vermeyecek, temiz ve dengeli bir çevrede yaşamalarını sağlamak için gereken çabayı gösterir. Devletin vatandaşlarına karşı görevlerinden biri de,onların sağ- lık koşullarıyla ilgilenmek,hastaneler açmak,salgın hastalıkları önlemek,