Çavuşçugöl, Ilgın

Çavuşçugöl, Ilgın’ın 17 km. kuzeyinde, Ilgın gölü kenarında Tombaktepe, Kızılbayır, Aldıvermezler ve Gavurdağı arasında düz, verimli bir arazi üzerinde kurulmuş bir kasabadır. Bir önceki nüfus sayımında 500 hânede 2013 nüfusun yaşadığı tespit edilmişken 2008'de açıklanan son nüfus sayımında hane sayısının 380'e, nüfusun ise 1261'e gerilediği görülmüştür. Çavuşçugöl'de nüfusun eksilmesinin sebepleri arasında göç ve son dönemlerde etkisini daha da hissettirmeye başlayan küresel ısınmaya bağlı kuraklık gösterilebilir.

Kuruluşu
Kuruluş tarihi henüz yeterince çalışılmamıştır. Fakat Prof. Dr. Faruk Sümer'in Oğuzlar adlı eserinde kaydettiğine göre yöreye XVII. yüzyılın ilk yarısında Oğuzların Alayuntlu boyununyerleştiği anlaşılmaktadır. Ayrıca bazı özel araştırmalar sonucunda [[1]]ilk kurucularını daha sonra Çavdır ve Mirele Türkmen boylarının izlediği iddia edilmiştir. Turgut'tan gelen ve Davı (Yavı, Yıva) olarak anılan bir kaç ailenin varlığından Turgutoğulları'ndan bazı kimselerin de Çavuşçu'ya yerleştikleri anlaşılmaktadır. BOA 1846 tarihli belgede geçen isimlerden hareketle en azından bir ailenin Acem, bir ailenin Tokatlı, bir ailenin Karaağaçlı (Şarkikaraağaç?) ve nihayet bir ailenin de Tatar olduğu çıkarılabilir.
Çavuşçugöl sakinlerinin menşeini tek bir oymağa bağlamak zor gözükmektedir. Çavuşçu'yu kuran aile, dışarıdan gelenlere büyük bir alicenaplıkla kucak açmış olmalıdır. Nitekim bugün bile dışarıdan gelen aileleri kabullenmede güçlük çekmeyen bir anlayış hakimdir. Hatta bu durum bağlı bulunduğu ilçe (Ilgın) için de söylenebilir. Dolayısıyla Çavuşçugöl'de birkaç, belki birçok Türk oymağının izlerini bulmak mümkündür. Fakat Çavuşçulular etraflarındaki köylerin halkını "Yörük", "Türkmen", "Muhacir", "Göçmen", "Çerkez" olarak tanımlarken kendilerini bütün bu sıfatlardan azade bir şekilde ve mutlak manada "Türk" olarak tanımlarlar.
Kasabanın merkezinde ve doğusunda yer alan Koca Hüyük'le Küçük Hüyük, Sarayaltı, Kurugöl, Tombaktepe Çavuşcugöl’ün eski bir yerleşim birimi olması ihtimalini güçlendirmektedir. Bazı evlerin duvarlarında veya avlularında bulunan mermer sutun başlıkları, küpler, resimli ve yazılı kayalar[2]da bunu ispatlamaktadır. Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Öğretim Üyelerinden Prof.Dr. Hasan BAHAR, Çavuşçugöl civarında bir-iki tümülüs belirlediğini ifade etmektedir. Ne var ki sadece birkaç yüz yıllık tarihi hakkında bilgi bulunabilmiştir. Osmanlı Devri haritalarının incelenmesi belki bir fikir verebilir.
Eski Camii, Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi'nde eş-Şeyh es-Seyyid Abdurrahman Efendi vakfı olarak kayıtlıdır. Camiye yakın olup 30-40 yıl öncesine kadar kör bir kuyu olarak varlığını koruyan Kocakavak Mevkii'ndeki Şıh Kuyusu'nun ve Çavuşçu Çayı'ndan eskiden Maden veya Hüyük olarak anılan mevkiie doğru su taşıyan Şıh Irmağı'nın isimlerinden hareketle söz konusu Şıh (veya Şeyh) ailesinin Çavuşçu'nun kurucuları olduğu sonucuna varılabilir.
Ne yazık ki Eski Cami'nin etrafındaki mezarlar yeni ilçe yolunun açılışı esnasında düzlenmiş, mezar taşları da korunamamıştır. Eski mezarlıkta çevre/ihata duvarında malzeme olarak kullanılan bir kısmı yarısına kadar toprağa gömülü mezar taşları günümüze intikal etmiş olup fotoğraflanması ve üzerlerindeki Osmanlı Devri Alfabesi'yle yazılmış kayıtların Günümüz Alfabesi'ne dönüştürülmesi Çavuşçugöl tarihinin aydınlatılmasına katkı sağlayabilir.
Çavuşçu, Osmanlı Devleti zamanında Ilgın'la birlikte barut imalatında büyük öneme sahip güherçile merkezlerinden birisi olarak hizmet vermiştir. Barut imalatçılarının Çavuşçu'da çalıştıklarına şahit olan görgü tanıkları halen hayattadır. Hayatta olanların anlatımlarından Çavuşçugöl'ün Cumhuriyet'in ilk 50 yılında barut imalatına hizmet etmeyi sürdürdüğü sonucuna varılabilir.

İlk adı yöresel ağızla “Çavışcı” olarak telaffuz edilen “Çavuşçu Köy”dur. Bu isim, köyün 1972’de belediyelik olmasından sonra “Çavuşçugöl” olarak değiştirilmiştir. Belediye, 2008 yılında yasa gereğince nüfusu yetersiz kaldığı için kapatılmıştır.
Rize Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Doç.Dr. H. Ahmet Özdemir tarafından okunan Başbakanlık Osmanlı Arşivi 1846 tarihli bir belgeye göre 2 çobanı ve 25 vergi mükellefi olduğu tespit edilmiştir. Belgede isimleri geçen hane reislerinin isimleri aşağıda listelenmiştir.

Der Karye-i Çavuşcu Tabi Kaza-i Ilgın
Konya Eyaleti dahilinde vaki nefs-i Ilgın Kazası kuralarından Çavuşçu Karyesi'nde sakin ahali-i İslam'ın emlak ve arazi ve temettü'atının mikdarını mübeyyin defteridir. (Konya Eyaleti içinde yer alan Ilgın Kazası köylerinden Çavuşçu Köyü'nde oturan müslüman halkın emlak, arazi ve mal varlığını belirtir defterdir.)

1. Ulema beratına sahip ismi belirtilmemiş hasbi bir Muallim-i Sıbyan [Bundan anlaşıldığına göre o tarihte köyde bir Mekteb-i Sıbyan (İlköğretim Okulu) bulunmaktadır.]
2. Berat-ı Asli sahibi yine ismi belirtilmemiş hasbi bir Hatib.
3. Hacı Ali oğlu Hacı Ömer Efendi.
4. Ebu Bekir oğlu Ebu Bekir Efendi.
5. Cınav Halil oğlu Mehmed.
6. Tatar Süleyman oğlu Hüseyin.
7. Sohta Mustafa oğlu Mustafa.
8. Murat oğlu Mustafa.
9. İbrahim oğlu Hüseyin.
10. Memiş oğlu Ahmed.
11. Cınav Mehmed'in oğlu Ali.
12. İbrahim oğlu Hüseyin.
13. Hacı Yatanoğlu Hacı Süleyman.
14. Hacı Nasuh oğlu Yusuf.
15. Aygırcı oğlu Musa'nın Hacı'nın oğlu Hacı İbrahim.
16. Mustafa oğlu Köse Ahmed.
17. Hüseyin oğlu İbiş.
18. Müteveffa (Ölmüş) Hacı Seyyid'in oğlu Mehmed Emin.
19. Mustafa oğlu Abdurrahman.
20. Hasan Ağa'nın oğlu Deli Mehmed.
21. Çıldır Osman.
22. Molla Mustafa'nın oğlu Hasan.
23. Kör Mehmed'in oğlu Mustafa.
24. Acem Ali oğlu Koca İbiş.
25. Tokatlı Deli Mustafa.
26. Hüseyin oğlu Ali.
27. Receb oğlu Mehmed.
28. Ali oğlu Şeyh Süleyman.
29. Hasan Bey oğlu Mustafa.
30. Mustafa oğlu Yakub.
31. Kara Ali oğlu Ali.
32. Kel Bekir oğlu Hacı Mustafa.
33. İbrahim oğlu Abdurrahman.
34. Yunus oğlu Hasan.
35. Davud oğlu Ali.
36. Acem Ali oğlu Mustafa.
37. Civelek oğlu İsa.
38. Yunus oğlu Hasan.
39. Derviş oğlu Abdurrahman.
40. Halil oğlu Mehmed.
41. İbrahim oğlu Mustafa.
42. Abdurrahman oğlu Musa.
43. Nasuh oğlu Mehmed.
44. Ali oğlu Deli Halil.
45. Bekir oğlu Ömer.
46. Süleyman oğlu Abdullah.
47. Cır Memiş oğlu Osman.
48. Kara Veli oğlu Mustafa.
49. Mehmed oğlu Osman.
50. Süleyman oğlu Molla Süleyman.
51. Osman oğlu Süleyman.
52. Topal Ahmed oğlu İsmail.
53. Satılmış oğlu Hacı Mehmed.
54. Mustafa oğlu Salih.
55. Derviş oğlu Kel Kadir.
56. Kaçar oğlu Halil.
57. Hüseyin oğlu Ali.
58. Sarı oğlu Ömer.
59. Karaağaçlı Süleyman.
60. Davud oğlu Baya Oğlan.
61. Hasan Bey oğlu Mustafa.

Açık Ilıca ve Molla Osman Yaylası
Çavuşçu Gölü'nün güney tarafında ve kasabaya 5 km kadar uzaklıkta güneyden kuzeye doğru uzanan alivyum tabakası ile örtülü bir kırık (fay) üzerinde bulunan, halk tarafından da "Açık Ilıca" olarak adlandırılan sıcak su kaynağı (büyük ve küçük ılıca suyu olarak ikiye ayrılır) sazlıklar arasından Çavuşçu Gölü'ne dökülmektedir. Ilıca'nın su sıcaklığı 30 ºC, de***i ise 10,5 lt/sn.dir.
Chput adındaki Avrupalı tarihçinin eserinde Ilgın kaplıcası ile Açık ılıca suyunun aynı membaya tabii olduğu, ayrıca Çavuşçu Gölü’nün içindeki ada da aynı suyun mevcut olduğu kayıtlıdır.
Açık Ilıca Dağı kenarında halk arasında Açık Ilıca veya Yörükler olarak anılan, Molla Osman adlı bir kimse tarafından (torunları İbicanlar adıyla halen aynı yerleşim biriminde ikamet etmektedir) kurulduğu için resmi kayıtlara Molla Osman Yaylası adıyla tescil edilmiş bir mezraa bulunmaktadır.
Günümüzdeki durumu
Çoğunluğu iki katlı, kerpiç yapılı, çatılı evlerde yaşayan kasaba halkının geçim kaynağı tarım, hayvancılık ve balık avcılığıdır. Kasaba 28/09/1968 tarihinde 3 mahalleye ayrılmıştır: Yeşilyurt, Şenyurt ve Babaküstü.
Çavuşçugöl Su Ürünleri Kooperatifi balıkçılıkla ilgili çalışmaları organize etmektedir. 40.000 dekar arazinin 17.000 dekarında toplulaştırma ve düzleme çalışmaları yapılmıştır. DSİ’nin açtığı 19 adet dalgıç pompa ile de sulu tarım yapılarak şeker pancarı üretilmektedir.
Üç köy boğası bulunan kasabada 600 büyükbaş süt inekçiliği, 400 kadar büyükbaş et üretimi amaçlı besicilik yapılmakta ve 500 kadar da küçükbaş hayvan bulunmaktadır. 100 traktör, 2 kamyon, belediyenin 3 otobüsü, 6 saman ve balya makinesi ve 300 telefon abonesi vardır.
Okuma oranı yüksek olan kasabada, birinci kademesi 5 derslikli, iki lojmanlı ve iki öğretmenli ilköğretim okulunun ikinci kademesi, kasabanın doğu kısmındaki 4 derslikli ayrı bir binada olup 6 öğretmeni bulunmaktadır.
İki câmii, üç din görevlisi ve iki câmi lojmanı vardır. Zaman zaman işler hale gelse de bir türlü düzenli çalıştılamamış, şu anda herhangi bir personeli olmayan bir Sağlık Ocağı mevcuttur.
Tarım Kredi Kooperatifi 3, Sulama Kooperatifi 1, PTT 1, MEDAŞ 1 ve Çiftçi Malları Koruma Başkanlığı 1 personelle hizmet vermektedir. Belediyeye ait Halk Kütüphanesi, fırın, kasap vb. 12 adet dükkân vardır. Ayrıca kasabada 2 demir doğrama atölyesi, 1 selektör binası, 1 petrol istasyonu ve 1 un değirmeni bulunmaktadır. Toprak Mahsulleri Ofis binası, tren istasyonu, pancar kantarı ve belediye çocuk parkı da vardır. Ne yazık ki TMO, TCDD istasyonu ve pancar kantarı artık faal değildir. Çarşamba günleri kasaba pazarı kurulur.
Doç. Dr. H. Ahmet ÖZDEMİR, Dr. Alaaddin TEKİN, Mühendis Muttalip GÖKTAŞ,Polis Memuru Hasan DUMAN, Avukat Semra ŞAHİN, Selâhattin ŞAHİN, 30 civarında öğretmen ve 25’e yakın da emniyet görevlisi köyün yetiştirdiği kişilerden bazılarıdır. Kasabanın beşte ikisi (2/5) İzmir/Gümüşpala’da yaşamaktadır.
Enerji Bakanlığı tarafından Kurugöl mevkiinde 2.700 kalorili kömürden, akışkan yataklı bir termik santralin kurulması için yurdışı yatırım ortaklığına gidilmişse de yatırım ne yazık ki gerçekleştirilememiştir. Kasabanın Şarampoltepe mevkiinde yeni bir kömür yatağı bulunmuş, Ciner Grubu'na ihale edilmiş fakat henüz işletmeye açılmamıştır. Ömer Şen, Mustafa Metin ve Ahmet Kadıcı’nın Belediye Başkanlıkları döneminde yürüttüğü erozyona karşı ağaçlandırma çalışmalarının başarıya ulaşması belki kasabayı Türkiye'nin en az yağış alan yerlerinden birisi olmaktan çıkarır. Özellikle Dr. Vefa TANIR'ın Bakanlığı döneminde Ilgın Çavuşçugöl arasında ağaçlandırma çalışmalarına hız verilmiştir. Ağaçlandırma çalışmaları, kasaba içindeki yollarda ve Çavuşçugöl civarında devam ettirilmektedir. Kanalizasyon çalışmaları, kilitli taş döşemesi, kaldırımlar, çevre düzenlemesi, mahalle yollarının asfaltlanması ve kantar yapımı çalışmaları devam etmektedir. Dumanlar,Kelhacılar,Hocalar, Kamalar,Kürtler,Mavuşlar,Calalar, Cüceler köyde bulunan bazı aile adlarıdır