Türk edebiyatında ilkler

 Türk Edebiyatı’nın ilk yazılı ürünleri, Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin – Orhun Yazıtları M.Ö. 8.yy
 Orhun Yazıtlarını ilk okuyup çözümleyen – Danimarkalı bilgin Thomsen’dır.
 İlk Mesnevi, İlk didaktik şiir örneğimiz ve aruzla yazılan ilk eserimiz – Yusuf Has Hacip’in yazdığı
Kutadgu Bilig.(11.yy)
 İlk sözlük – Kaşgarlı Mahmut’un Divan-ı Lügat-it Türk’üdür.
 İlk biyografik eser – Ali Şir Nevai’nin – Mecalis’ün Nefais
 Anadolu Türk Edebiyatında ilk biyografik eser – Edirneli Sehi Bey’in – Heşt Behişt’idir.
 Tasavvuf alanında ilk şair – Ahmet Yesevi olur. ( ? - 1166 )
 İlk anı türü örneği – Babür Şah – Babürname’dir.
 İlk gezi türüyle eser – Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’dir.
 İlk fabl örneği – Şeyhi’nin Harname’sidir.
 Divan Edebiyatında mahallileşme akımının temsilcisi ve şarkıyı icat eden: Nedim’dir.
 İlk özdeyiş örneklerini veren: Ali Bey / Lehçet’ül Hakayık
 Tanzimat Edebiyatı sanatçısı olan Şinasi, batılı anlamda ilk fabl örneğini vermiştir.
 İlk roman çevirisi – Fenelon’dan – Telemak ( Yusuf Kamil Paşa)
 İlk roman örneği – Şemsettin Sami – Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat.
 İlk edebi roman – Namık Kemal – İntibah ( Sergüzeşt-i Ali Bey)
 İlk tarihi roman – Namık Kemal – Cezmi ( 1880 )
 İlk köy romanı – Nabizade Nazım – Karabibik ( 1890 )
 İlk realist roman – Recaizade Mahmut Ekrem – Araba Sevdası.
 İlk psikolojik roman – Mehmet Rauf – Eylül’dür.
 İlk modern roman örneklerini –Halit Ziya Uşaklıgil’in – Mai ve Siyah – Aşk-ı Memnu.
 İlk tezli ( bir görüşü savunan ) romanımız – Nabizade Nazım – Zehra.
 İlk öykü örneklerini – Ahmet Mithat Efendi – Letaif-i Rivayat ( Bilinene göre ilk)
 Batılı anlamda ilk öyküye örnek – Saraipaşazade Sezai – Küçük Şeyler.
 İlk tiyatro çevirileri – Ahmet Vefik Paşa – Moliere’den yapmıştır.
 Sahneye konulan ilk tiyatro eseri – Namık Kemal – Vatan Yahut Silistre.
 Şinasi’nin Edebiyata kazandırdığı ilkleri şunlardır:
* İlk batılı anlamda tiyatro “Şair Evlenmesi” (1859)
* Şinasi’nin ilk şiir çevirileri – Racine, Lamartine ve Fenelon’dandır.
* Şinasi’nin ilk ilk fabl çevirileri – Fransız şair La Fontaine’dendir.
* İlk makale örneği – Mukaddime ( Tercüman-ı Ahval’de yayımlandı.)
* Noktalama işaretlerini ilk kullanan kişi Şinasi’dir.
 İlk özel gazate – Tercüman-ı Ahval (1860) Şinasi ve Agâh Efendi tarafından çıkarıldı.
 İlk epik tiyatro örneği – Haldun Taner – Keşanlı Ali Destanı.
 İlk uyaksız şiir – Abdülhak Hamit Tahran yazmıştır.
 Divan şiirinin ilk şairi – Hoca Dehhani’dir.
 İlk pastoral şiir örneklerini – Abdülhak Hamit Tahran–Sahra’da vermiştir.
 İlk resmi gazete – Takvim-i Vakayi (1831)
 İlk yarı resmi gazete – Ceride-i Havadis (1840)
 İlk dergi örneği – Münif Paşa Mecmua-ı Fünun’dur.
 İlk mizah dergisi – Teodar Kasap’ın çıkardığı “Diyojen”.
 İlk antoloji – Harabat (Ziya Paşa)
 İlk günlük ( batılı anlamda ) Direktör Ali Bey “Seyahat Jurnali”
 Yusuf Kamil Paşa’nın yazdığı yer adları bakımından zengin sözlük – “Lehçe-i Osmanî”
 Batı anlayışındaki ilk edebiyat tarihçimiz – Fuat Köprülü
 Kafiyeyi şiire serperek klasik nazım şekillerinden farklı ilk örnekleri veren – Tevfik Fikret
 Edebiyatımızdaki milli dönemin açılmasına öncülük eden – Mehmet Emin Yurdakul
kaynak:http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dos...atndalkler.pdf