Matematik Terimleri Sözlüğü(a-d)
Matematik Terimleri Sözlüğü(a-d)
A
Açı : Başlangıç noktaları aynı olan iki ışının birleşimine açı denir.
Açı ortay : Üçgenin bir açısını ortalayan ışının, köşe ile kenar arasında kalan doğru parçasına açıortay denir. Üçgenin iç açı ortayları iç bölgede bir noktada kesişir.
Ağırlık merkezi : Bir üçgende üç kenarortay bir noktada kesişir. Kesim noktasına ağırlık merkezi denir. Ağırlık merkezi G ile gösterilir.
Alt Küme : A ve B iki küme olmak üzere A nın her elamanı B nin de elemanı oluyorsa A ya B nin alt kümesi denir. B ye de A nın kapsayan kümesi denir. Her küme kendisinin bir alt kümesidir. Boş küme her kümenin bir alt kümesidir.
Alt küme sayısı : Kümenin eleman sayısını n ile gösterirsek alt küme sayısı = 2n dir. Boş kümenin aşt küme sayısı 1 dir.
Asal sayılar : 1 ve kendisinden başka hiçbir sayma sayısı ile bölünemeyen 1 den büyük tam sayılara asal sayılar denir. {2,3,5,7,11,…} kümesinin elemanları birer asal sayıdır. 2 den başka çift asal sayı yoktur.
Asal çarpanlara ayırma : Bir sayıyı asal çarpanlarının çarpımı olarak yazmaya asal çarpanlara ayırma denir. Sayı asal çarpanlarına ayrılırken, en küçük asal sayı olan 2’den başlayarak sırasıyla (2,3,5,7,11,13…) asal sayılarına bölünür. Bölüm 1 oluncaya kadar bölmeye devam edilir.
Aralarında asal sayılar : 1 den başka pozitif ortak böleni olmayan sayma sayılarına aralarında asal sayılar denir. Örnek : 4 ile 9 aralarında asaldır. 7 ile 11 aralarında asaldır.
Ardışık sayılar : Kendisinden önce ve sonra gelen sayılara bir kural ile bağlı olan sayılara ardışık sayılar denir.
Aritmetik ortalama : Verilen sayı dizisindeki terimlerin toplamının, terim sayısına bölünmesiyle elde edilen değerdir. Örnek : -3, 7, 17, 23 sayılarının aritmetik ortalaması = (-3+7+17+23)/4= 11
Asal Çarpanlara Ayırma : Bir sayının en küçük asal sayıdan başlamak üzere sıra ile bölünüp 1 kalıncaya kadar devam eden bölme işlemine asal çarpanlara ayırma denir.
Ayrık küme : Ortak elemanı olmayan kümelere ayrık kümeler denir.
B
Basamak : Bir sayıda rakamların yazıldığı yerlere denir.
Basamak değeri : Rakamların, sayıda bulunduğu basamağa göre gösterdiği değerlere denir. Örnek : 1048 sayısındaki 4 rakamının basamak değeri 40’tır.
Basit kesir : Payı paydasından mutlak değerce küçük olan kesre basit kesir denir. Örnek : 2/-5, -7/9
Bileşik kesir : Payı paydasından mutlak değerce büyük veya eşit olan kesre bileşik kesir denir. Örnek : -15, 9/-4, -9/5
Binom açılımı : (x ± y)n nin x ile y kuvvetlerinin toplamı ve çarpımı şeklinde yazılmasına binom açılımı denir.
Birinci dereceden bir bilinmeyenli denklemler : a, b Î R ve a ¹ 0 olmak üzere; ax + b = 0 eşitliğine birinci dereceden bir bilinmeyenli denklemler denir. Bu eşitlikteki x e bilinmeyen a ve b ye de katsayı adı verilir.
Birinci dereceden iki bilinmeyenli denklemler : a, b,c Î R ve a ¹ 0 , b ¹ 0 olmak üzere; ax + by = c şeklindeki eşitliklere birinci dereceden iki bilinmeyenli denklemler denir.
Birleşim : A ve B kümelerinin elemanlarından oluşan kümeye A ile B nin birleşim kümesi denir ve A È B ile gösterilir.
Boş küme : Elemanı olmayan kümeye boş küme denir. Æ vey {} ile gösterilir.
Bölük : Doğal sayıları daha kolay okumak ve yazmak için sağdan sola doğru üçlü gruplara ayırırız. Bu üçlü gruplara bölük denir. Bölükler en sağındaki basamakların ismini alırlar. Her basamak sağındaki basamağın 10 katına eşittir.
Bütünler açılar : Ölçüleri toplamı 180° olan komşu açılara bütünler açılar denir.
Ç
Çap : Merkezden geçen kirişe çap denir. En büyük kiriş çaptır.
Çember : Bir düzlemde, sabit bir noktadan eşit uzaklıktaki noktaların kümesine çember denir.
Çeşitkenar üçgen : Kenarları farklı uzunlukta olan üçgenlerdir.
Çevre açı : Köşesi bir çember üzerinde bulunan ve kenarları birer kiriş olan açıya çevre açı denir. Ölçüsü gördüğü yayın ölçüsünün yarısına eşittir.
Çift sayı : n bir tam sayı olmak şartıyla; 2n genel ifadesiyle belirtilen tam sayılardır. Diğer bir ifade ile 2 ile bölündüğünde kalanı 0 olan tam sayılara çift sayı denir. Çift sayılar kümesi : Ç={….,-4,-2,0,2,4,…} şeklinde gösterilir.
Çokgen : Herhangi üçü bir doğru üzerinde bulunmayan noktaların birleştirilmesiyle oluşturulan kapalı şekillere çokgen denir. Çokgenler kenar sayılarına göre adlandırılır. Örnek : 4 kenarlı bir çokgene dörtgen, 6 kenarlı bir çokgene altıgen denir.
Çözümleme : Bir sayı, kendi basamağındaki rakamın basamak değeri ile çarpılıp toplanması ile bulunur. Örnek : a,b,c birer rakam olmak üzere, ab=10a+b {ab iki basamaklı sayı} veya abc=100a+10b+c {abc üç basamaklı bir sayı}
D
Daire : Çember ile, çemberin iç bölgesinin birleşimine daire denir.
Dairenin alanı : Yarıçapın karesinin Pi sayısı ile çarpımına eşittir.
Dairenin çevresi : Pi sayısının (yaklaşık 3,14) iki katının yarıçap ile çarpımına eşittir.
Dairesel (Dönel) Permütasyon : n elemanlı bir kümenin elemanlarının, bir çemberin etrafında birbirine göre farklı dizilişlerinden her birine, dairesel permütasyon denir.
Dakika : 1 saatlik sürenin altmışta birine dakika denir ve “dk” ile gösterilir.
Dar açılı üçgen : Üç açısı da dar açı olan üçgene denir.
Deltoid : Bitişik iki kenarı birbirine eş, diğer bitişik iki kenarı da birbirine eş olan dörtgene denir.
Denk Küme : Eleman sayıları eşit olan kümelere denk kümeler denir. (elemanları birebir eşlenebilir.) Eşit kümeler denktir. Denk kümeler eşit olmayabilir. Denk kümede sadece eleman sayısının eşit olması yeterlidir. Eşit kümede ise kümenin elemanları da eşit olmalıdır.
Denklem : Çözüm kümesi R olmayan R nin bir alt kümesi olan açık önermelere denklem denir.
Deste : Aynı cins on varlıktan oluşan çokluğa denir.
Dik açı : Ölçüsü 90° olan açıdır.
Dikdörtgen : Bir açısı dik açı olan paralel kenara dikdörtgen denir. Karşılıklı kenarlarının uzunlukları eşittir. Karşılıklı kenarları paraleldir. Alanı uzunluğu ile genişliğinin çarpımına eşittir.
Dik koni : Bir dik üçgensel bölgenin, dik kenarlarından biri etrafında 360° döndürülmesiyle oluşan cisme dik koni denir.
Dik prizma : Tabanları birbirine eş herhangi bir çokgen ve yan yüzeyleri taban düzlemlerine dik olan prizmalara dik prizma denir.
Dik üçgen : Bir açısı dik açı olan üçgene denir.
Dik Yamuk : Yan tabanlarından biri tabana dik olan yamuğa denir.
Doğal Sayılar : N ={0, 1, 2, 3, ….} kümesine doğal sayılar kümesi denir.
Doğru : İki yönde sınırsız olarak uzayan noktalar kümesidir. Yalnız boyu vardır. Eni ve yüksekliği yoktur. Başlangıcı ve bitiş noktası yoktur.
Doğru açı : Ölçüsü 180° olan açıdır. Düz açıda denir.
Doğru orantı : Orantılı iki ifadeden biri artarken diğeri de artıyor, bir azalırken diğeri de azalıyorsa bu iki ifade doğru orantılıdır.
Denk kesirler : Aynı çokluğu gösteren kesirlerdir. Örnek : ½ kesri 2/4 ve 3/6 kesirlerine denktir.
Denk Kümeler : Eleman sayıları aynı olan kümelere denk kümeler denir. A kümesinin B kümesine denkliği A º B biçiminde gösterilir. Eşit kümeler aynı zamanda denk kümelerdir. Denk kümeler, eşit kümeler olmayabilir.
Dış açı : Köşesi çemberin dış bölgesinde olan ve kenarları çembere teğet veya çemberi iki noktada kesen doğruların oluşturduğu açıya dış açı denir. Ölçüsü gördüğü yayların ölçüleri farkının yarısıdır.
Doğru parçası : Bir doğru üzerindeki A ve B noktaları ile bunların arasında kalan bütün noktaların kümesine doğru parçası denir.
Düzgün çokgen : Bütün kenarları ve açıları eş olan çokgenlere düzgün çokgenler denir.
Düzgün piramit : Tabanı düzgün çokgen ve yüksekliği taban merkezinden geçen piramitlere düzgün piramit denir.
Düzine : Aynı cins on iki varlıktan oluşan çokluğa denir.
