KİMYA DERSİNDE:KiMYaSaL TePKiMeLeR
KİMYA DERSİNDE:KiMYaSaL TePKiMeLeR
KİMYASAL TEPKİMELER
TEPKİME NEDİR ?
________________________________________
Günlük hayatta bazı olay yada olguları daha kısa bir şekilde anlatabilmek için değişik kısaltmalar kullanırız. biz bu kısaltmaları görünce bize ne anlatılmak isteğini hemen anlarız.
Mesela trafik işaretleri buna en iyi örnek verilebilir
Aşağıdaki işaretlere bakıp size neler anlatılmak istendiğini bir düşünün.
Hangi anlama geldiklerini görmek için şeklin üzerine geliniz.
________________________________________
________________________________________
İşte biz kimyacılarda kimyasal olayları daha kısa yollarla anlata bilmek için olaya katılan maddelerin sembollerini kullanırız.
" Bir kimyasal olayın sembollerle ifade edilmiş haline KİMYASAL TEPKİME" denir
MESELA;
KÖMÜR + OKSİJEN GAZI = KARBONDİOKSİT GAZI + ISI
yerine
C(katı) + O2 (gaz) CO2(gaz) + ISI
________________________________________
Tepkimede ok ( ) eşitlik anlamına gelir.
tepkime yazılırken
GİRENLER ÜRÜNLER
şeklinde yazılır
________________________________________
Maddelerin sağ alt köşelerindeki parantez içine ( fiziksel hal) yazılır.
________________________________________
Tepkimedeki ok'un yönü olayın gelişim yönünü ifade eder. Yukarıdaki gibi ok tek yönlü ise bu tepkime TERSİNİR OLMAYAN tepkimedir . Yani geri dönüşüm mümkün değildir.
Eğer Şeklinde çift yönlü ok kullanılmışsa anlatılmak istenen olayın terside mümkündür. Denmek istenmiştir. Yani aynı Ürünlerden de girenler elde edilebilir.
________________________________________
MESELA
H2O(KATI) + ISI H2O(SIVI)
Bu tepkime ne diyor biliyor musunuz?
1 Buzu ısıtırsanız su oluşur. (sağa doğru)
2 Suyu soğutursanız buz oluşur. (sola doğru)
TEPKİME ÇEŞİTLERİ
KİMYASAL TEPKİMELER
YANMA TEPKİMELERİ
Yanma, havanın oksijeniyle maddelerin tepkimeye girmesidir. Yanma sonucunda oksijen atomu -2 değerliğini alır. Yanma olayı Egzotermik ( ısı veren ) bir olaydır.
Bir yerde yanma olayının gerçekleşmesi için;
1- Yanıcı madde olmalı
2- Yakıcı madde ( oksijen ) olmalı
ancak yeterli değil;
3- Yanıcı maddenin tutuşma sıcaklığına kadar ısıtılmış olması gerekir.
Bu üç şart sağlanmassa yanma olayı gerçekleşmez.
Yangını söndürmek için ;
Yanan madde ortamdan uzaklaştırılmalı
Yakıcı madde ortamdan uzaklaştırılmalı.
Yanıcı madde ile yakıcı madde arasındaki teması kesmeli.
Bir nesnenin yangın söndürücü olabilmesi için;
Öz kütlesi havadan ağır olmalı
Tutuşma sıcaklığı çook çok yüksek olmalı
Yanma olayı;
a) Görünür yanma ( alevli )
b) Görünmez yanma ( alevsiz )
olmak üzere ikiye ayrılır.
Açık havada yanma olayı gerçekleşirse havanın hacimce ya da molce’ 1/5 inin oksijen gazı olduğu unutulmamalı
________________________________________
ELEMENTİN YANMASI
Bir element oksijen ile yandığında o elementin oksidi oluşur. Ancak oksitteki element maximum pozitif değerliğini almamışsa kısmi yanma, almışsa tam yanma olayı gerçekleşmiştir.
C + ½ O2 CO + ısı kısmi yanma, görünür
C + O2 CO2 + ısı tam yanma, görünür
2 Al + 3 O2 2 Al2O3 görünmez, tam yanma
2 Fe + 3 O2 3 Fe2O3 görünmez, tam yanma
Kısmi yanma sonucu oluşmuş bir oksit yeniden oksijen ile yanarak tam yanmayı gerçekleştirebilir.
CO + ½ O2 CO2
N2O + 2 O2 N2O5
2 FeO + ½ O2 Fe2O3
Tam yanma sonucu oluşan oksitler artık bir daha yanmazlar
CO2 + O2 Yanmaz
N2O5 + O2 Yanmaz
Fe2O3 + O2 Yanmaz
Birer element olan soy gazlar yanmazlar.
________________________________________
METALLERİN YANMASI
Bir metal oksijen ile yandığında o metalin oksidi oluşur. Metal oksitler genellikle baz özelliği gösterir. Metallerin oksijenle tepkimesine PASLANMA ‘da denir.
Anfoter metallerin oksitleri anfoter özellik gösterir.
2 Al + 3 O2 2 A2O3 anfoter oksit
Mg + ½ O2 MgO bazik oksit
2 Na + ½ O2 Na2O bazik oksit
AMETALLERİN YANMASI
Bir ametal yandığında ametalin oksidi oluşur. Oluşan ametal oksit nötr ya da asit özellik gösterir.
2 C + O2 2 CO nötr kısmi yanma
C + O2 CO2 asidik tam yanma
2 N2 + O2 2N2O nötr kısmi yanma
N2 + O2 2NO nötr kısmi yanma
N2 + 5/2 O2 N2O5 asidik tam yanma
2 S + 3O2 2SO2 asidik tam yanma
________________________________________
BİLEŞİĞİN YANMASI
Bir bileşik yandığında bileşikteki her bir elementin oksidi oluşur.
Bileşiğin yanma tepkimesini şöyle sembolize edebiliriz
CH4 + 2 O2 CO2 + 2 H2O
Al4C3 + 6 O2 2 Al2O3 + 3 CO2
Mg3N2 + 4 O2 3 MgO + N2O5
2 NH3 + 4 O2 N2O5 + 3 H2O
________________________________________
KARIŞIMLARIN YANMASI
Karışımlar saf maddelerin Fiziksel yollarla bir araya gelmesinden oluşmuşlardır. Bu nedenle karışımdaki maddelerin her biri tek başına yanar.
ÖRNEK:
Al + Mg alaşımında maddelerin mol sayları eşit ve toplam 0.6 moldür. Bu karışım tam oksitlenmesi için kaç gram O2 gazı gerekir? ( O = 16 )
ÇÖZÜM:
Mol sayıları eşit olduğuna göre 0,6 molü iki eşit parçaya bölebiliriz.
Bu oldan sonra yanma tepkimelerini yazarsak;
2 Al + 3 O2 2 Al2O3
0,3 mol 0,45 mol
2 Mg + O2 2 MgO
0,3 mol 0,15 mol
Görüldüğü gibi harcanan toplam O2 gazı ( 0,45 + 0,15 ) = 0,60 mol
O2 gazının kütlesini bulacak olursak;
m = n . MA ise
m = 0,60 . 16
m = 9,6 gram
KİMYASAL TEPKİMELER
AKTİF METALLERİN ASİTLE TEPKİMESİ
________________________________________
Aktif bir metal asit ile tepkimeye girdiğinde asidin hidrojeniyle metal yer değiştirerek metalin tuzu ve hidrojen gazı oluşur.
Na + HCl NaCl + 1/2 H2
Mg + H2SO4 MgSO4 + H2
Dikkat edilirse oluşan H2 'nin katsayısı tepkimeye giren metalin değerliğinin yarısı kadardır.
________________________________________
Bir miktar potasyum (K) yeterince H2SO4 ile etkileşence oluşan H2 gazı N.K.'da 22,4 L hacim kaplıyor. Kullanılan potasyum kaç gramdır? ( K = 39 )
Önce olayın tepkimesini yazalım...
2K + H2SO4 K2SO4 + H2
2 mol
m = n.MA
m = 2.39
m = 78 g
ANFOTER METALLERİN ASİT VE BAZLARLA TEPKİMESİ
________________________________________
ASİTLERLE TEPKİMESİ
Anfoter metal asit ile tepkimeye gererse aktif metal gibi davranır. Yani metlin tuzu oluşurken yan ürün olarak ta H2 gazı açığa çıkar.
Al + 3 HCl AlCl3 + 3/2 H2
Zn + H2SO4 ZnSO4 + H2
BAZLARLA TEPKİMESİ
Anfoter metaller bazlarla tepkimeye girerse çift katyonlu tuz dediğimiz bileşikler oluşur ve yan ürün olarak yine hidrojen gazı açığa çıkar. (Bu tepkimelerin yazılmasına dikkat edelim)
Zn + 2 NaOH Na2ZnO2 + H2
Al + 3 KOH K3AlO3 + H2
