Divan Edebiyati özeti

DİVAN EDEBİYATI

Divan edebiyatına “saray edebiyatı, yüksek zümre edebiyatı, klasik Türk edebiyatı” gibi adları yakıştıranlar da olmuştur. Çünkü, divan edebiyatı sanatçılarının hemen hepsi saray çevresinden insanlardır.Medrese eğitiminden geçmişlerdir.Arapçayı hatta Farsçayı anadilleri gibi bilenler çoktur.Bu yüzden Arap ve Fars kültürünü, İran saraylarına has edebiyatı yakından tanıma olanağı bulmuşlardır.Seçkin ve soylu olduklarından kalka uzak düşmüşler; Anadolu insanının zevkini, yaşama biçimini, sorunlarını tanıma olanağı bulamamışlardır.Bu yüzden de hem dil ve anlatım hem de biçim ve içerik yönünden ulusal niteliklerin çok zayıf kaldığı bir edebiyat geleneği ortaya çıkarmışlardır.13. yüzyılda ilk örneklerini vermeye başlayan ve büyük ölçüde İran edebiyatından beslenen bu gelenek, 19. yüzyılın ortalarına kadar varlığını sürdürmüştür.Bu edebiyat Divan edebiyatı denmesinin sebebi ise, yaratılan ürünlerin divan adı verilen eserlerde toplanmasıdır.

Divan Edebiyatının Genel Özellikleri

• Temel amaç sanat için sanat yapmak olduğundan içerikten çok biçime önem veren bir edebiyatgeleneğidir.

• Halka,sıradan insana değil; saray çevresinden seçkin ve aydın insanlara seslenmek amaçlandığından Arapçanın, Farsçanın ve Türkçenin karışımından oluşan ve adına Osmanlıca denilen son derece süslü, sanatlı, zor anlaşılır bir dil ve anlatım egemendir.

• Ustaların örnek alındığı, onlar gibi yazmanın hedeflendiği taklitçi bir edebiyattır.

• Halk edebiyatının aksine, tümüyle yazılı bir edebiyat geleneği olduğundan, şairler şiirlerini saz eşliğinde ve hazırlıksız söyleme zorunda değildirler.

• İçeriğe değil biçime,söyleyiş güzelliğine önem verildiğinden,konu yönünden özgünlük aranamamıştır.Belli konular bütün şairler tarafından ortaklaşa kullanılmıştır.

• Gerek biçim gerekse duyuş, düşünüş ve içerik yönünden Arap ve Fars edebiyatları, özellikle de İran edebiyatı örnek alındığından tam bir ulusal kimlik gösteremez.

• Duyguya, hayale, süse ve sanatlı anlatıma önem verildiğinden somut değil soyut bir edebiyattır.

• Gözleme önem verilmediğinden insan gerçeği ve toplumsal yaşam gerçekçi bir şekilde ele alınmamıştır. Dahası toplum sorunlarına duyarsız kalınmıştır.

• Hep şiir ön plana çıkmış; şiire verilen önem düzyazıdan esirgenmiştir.

• Sanatçıların hemen hepsi, şu ya da bu ölçüde saray tarafından desteklenmiş ve korunmuştur.

• Sanatçıların çoğu medrese eğitiminden geçtiği halde, dini konulardan çok din dışı konular işlenmiştir.



Divan Edebiyatının Şiir Özellikleri

• Temel nazım birimi beyittir

• Bütün şiirler aruz ölçüsüyle yazılmıştır.


• Genellikle tam ya da zengin uyak kullanılmıştır.

• Sanatlı, süslü, Arapça ve Farsça sözcüklerin, tamlamaların çok kullanıldığı ağır bir dil ve anlatım egemendir.

• Şairler şiirlerinin sonunda halk edebiyatında olduğu gibi, kendi adlarını anmışlardır.

• Halk edebiyatında olduğu gibi, divan edebiyatında da şiirlere özel ad verilmemiştir.

• Şairler yazdıkları bütün şiirleri “divan” adlı eserde toplamışlardır.

• Bir şairin hem Türkçe hem Arapça hem de Farsça divanının olması büyüklük işareti olarak görülmüştür.

• Her konu, yalnızca o konuya özgü nazım şekliyle işlenmiştir. Sözgelimi aşk, şarap, sevgilinin güzellikleri, eğlence alemi anlatılacaksa gazel; ünlü bir kişi övülecekse kaside; ünlü bir aşk hikayesi işlenecekse mesnevi nazım biçimi kullanılmıştır.

• Divan şairleri de halk edebiyatı şairleri gibi, kimi kalıplaşmış söz ve benzetmeleri (mazmun) ortaklaşa kullanmışlardır. Ancak divan şiirinin mazmunlarının halk şiirinin mazmunları gibi somut ve yaşama dönük olmadıkları unutulmamalıdır.

• Divan şiirinde şiiri oluşturan beyitler arasında konu birliği aranmamıştır.Beyit bütünlüğüne önem verildiğinden, başlanan bir sözün bir beyitte tamamlanmasına özen gösterilmiştir.

• Türk şairlerinin yaratıp divan edebiyatına kazandırdıkları şarkı ve tuyuğ dışındaki bütün nazım biçimleri Arap-Fars şiirinden alınmıştır: gazel, kaside, mesnevi, müstezat, kıta, murabba, rübai, terkib-i bend, terci-i bend….

• Divan şiirinin temel nazım türleri ise şunlardır: naat, münacat, tevhit, mersiye, methiye, hicviye…









DİVAN EDEBİYATI TEMSİLCİLERİ

13.YÜZYIL

HOCA DEHHANİ
• Divan şiirinin bilinen ilk temsilcisidir.
• Din dışı konularda da şiir yazmıştır.
• 3.Aladdin Keykubat’ın emriyle Farsça bir Selçuklu Şehnamesi hazırlamıştır.
MEVLANA CELALEDDİN RUMİ
• Şems-i Tebrizi’den tasavvuf eğitimi almıştır.
• Ona göre insanı olgunlaştıracak ve Allah’a götürecek şey sevgidir.
• Hayatını “Hamdım, piştim, yandım” sözleri ile özetler.
• Eserleri:Mesnevi, Divan-ı Kebir,Fihi Ma Fih, Mektubat.
SULTAN VELED
• Mevlana’nın oğludur.
• İbtidaname,Rebabname,İntihaname adlı eserleri vardır.
ŞEYYAD HAMZA
• Yusuf u Züleyha adlı bir mesnevisi vardır.
14.YÜZYIL

GÜLŞEHRİ
• Onun döneminde Kırşehir’e Gülşehri denirdi.
• Feridüddin Attar’ın Mantıku’t-Tayr(Kuş Dili)adlı eserini Türkçeye çevirmiştir.
AŞIK PAŞA
• Bütün eserlerini Türkçeyle yazmıştır.
• Türk dilinin gelişmesine büyük katkısı olmuştur.
• Garipname adlı bir mesnevisi en ünlü eseridir.
KADI BURHANETTİN
• Şiirlerini Azeri lehçesiyle yazmıştır.
• Divan şairleri arasında gazel ve özellikle tuyuğlarıyla tanınmıştır.
AHMEDİ
• İskendername ve Cemşid ü Hurşid adlı mesnevileriyle Divanı vardır.
• İskendername’nin içinde manzum bir Osmanlı tarihi bulunmaktadır.
15.YÜZYIL

ŞEYHİ
• Göz hekimliğinde uzmanlaşmıştır.
• Çelebi Mehmet’i iyileştirmiştir.
• Hem dini hem de din dışı konularda eserler vermiştir.
• Eserleri:Divan, Harname, Hüsrev ü Şirin
AHMET PAŞA
• Döneminde üstad olarak bilinmiştir.
• Gazel,şarkı ve murabbalarıyla ünlüdür.
SÜLEYMAN ÇELEBİ
• Hz. Muhammet’in hayatını anlattığı Vesiletü’n Necat adlı mesnevisi vardır.Halk arasında Mevlit olarak bilinir.

ALİ ŞİR NEVAİ
• Edebiyatımızda ilk hamse sahibi sanatçıdır.
• Eserlerini Çağatayca söylemiştir.
• Muhakemetü’l Lugateyn adlı eserinde Türkçeyle Farsçayı karşılaştırmıştır.
• Mecalisü’n Nefais edebiyatımızdaki ilk şairler tezkiresisidir.
• Mizanü’l Evzan adlı eserinde ölçü ve nazım şekilleriyle ilgili bilgiler verir.
• Bunların dışında Farsça ve Türkçe Divanı vardır.
NECATİ
• Divan şairi olmasına rağmen eserlerinde halk deyişlerine çokça yer vermiştir.
• Gazel,kaside ve mesnevileriyle ün yapmıştır.
16.YÜZYIL

FUZULİ
• Türkçe şiirlerini Azeri lehçesiyle söylemiştir.
• Edebiyatımızın en büyük lirik şairlerindendir.
• Daha çok beşeri aşktan ilahi aşka geçişi ve aşk acısından duyduğu mutluluğu anlatmıştır.
• Türkçe,Arapça ve Farsça Divanlarının dışında;Leyla vü Mecnun,Sakiname,Beng ü Bade,Şah u Geda adlı mesnevileri ve Şikayetname adlı mektup türündeki eserleri meşhurdur.
BAKİ
• Din dışı konularda şiir söylemiştir ve daha çok felsefi konuları işlemiştir.
• Devrinde Sultanü’ş-Şuara(Şairler Sultanı)olarak anılmıştır.
• En ünlü eseri Kanuni Mersiyesi’dir.
BAĞDATLI RUHİ
• Tek eseri olan Divanındaki Terkib-i Bend’iyle ünlüdür.
17.YÜZYIL

NEF’İ
• Divan edebiyatında kasideleriyle ünlü bir şairdir.
• Övgülerinde ve hicivlerinde çok abartılıdır.
• Vezir Bayram Paşa,kendisi hakkında yazdığı hicviye nedeniyle şairi öldürtmüştür.
• Türkçe ve Farsça Divanı ile Siham-ı Kaza adlı eserleri vardır.
NABİ
• Divan edebiyatının en büyük didaktik şairidir.
• Hikemi Şiir anlayışını başlatmıştır.
• Divanı, Hayriye ve Hayrabat adlı mesnevileri ve Tuhfetü’l-Harameyn adlı bir gezi kitabı vardır.
NAİLİ
• Nail-i Kadim olarak tanınır.
• Sebk-i Hindi akımının temsilcisidir.
ŞEYHÜLİSLAM YAHYA
• Baki’nin ölümünden sonra en büyük gazel şairi olarak tanınır.
18.YÜZYIL

NEDİM
• Lale Devrinin zevk ve eğlence alemini yansıtmıştır.
• Hep din dışı konularla ilgilenmiştir.
• Mahallileşme Akımı’nı başlatmıştır.
• Hece ölçüsüyle bir türkü de yazmıştır.
• Şarkı biçiminin ilk örneklerini vermiştir.
• Bir Divanı vardır.
ŞEYH GALİP
• Divan edebiyatının son büyük şairidir.
• Sebk-i Hindi etkisinde yeni tarz şiirler ortaya koymuştur.
• Bir Divanı ile Hüsn ü Aşk adlı bir mesnevisi vardır.
• Hüsn ü Aşk’ı Nabi’nin Hayrabat mesnevisinden daha güzelini yazabileceği iddiasıyla kaleme almıştır.

DİVAN NESRİNİN ÖNEMLİ TEMSİLCİLERİ

SİNAN PAŞA
15. yüzyıl nesir yazarlarındandır.Süslü nesrim ilk temsilcisidir.
Eserleri:Tazarruname,Marifetname
MERCİMEK AHMET
15.yüzyıl sanatçılarındandır.Kabusname adlı bir öğüt kitabı vardır.
EVLİYA ÇELEBİ
16.yüzyılda sade nesirleriyle tanınır.10 ciltlik Seyahatnamesi çok ünlüdür.
KATİP ÇELEBİ
Eserleri:
Keşfü’z-Zünun:Bibliyografya
Cihannüma:Coğrafi bilgiler içerir.
Fezleke:Ansiklopedik bilgiler içerir.
Mizanü’l Hak:Dini ve sosyal konular içerir.
NAİMA
Osmanlı tarihinde ilk resmi vakanüvistir.
Naima Tarihi adlı eseri vardır.