10.sınıf 2.dönem 1.yazılıya hazırlık soruları

GAZEL

Açıl bağun gül ü nesrini ol ruhsarı görsünler

Salın serv ü sanavber şive-i reftarı görsünler

Kapunda hasıl itdi bu devasuz derdi hep gönlüm

Ne derde mübtela oldı dil-i bimarı görsünler


Açıldı dağlar sinemde çak itdüm giribanum

Muhabbet gülşeninde açılan gülnarı görsünler

Ten-i zarumda pehlum üstühanı sayılur bir bir

Beni seyr itmeyen ahbab musikarı görsünler


Güzeller Mihriban olmaz dimek yanlışdur ey Baki

Olur vallahi billahi heman yalvarı görsünler
Günümüz Türkçesiyle

1. Bağın gülü sen yüzünü aç da nesrini, o yanağı görsünler; salın servi ve fıstık çamı o yürüyüş tarzını görsünler.

2. Gönlüm bu devasız derdi hep senin kapında kazandı; hasta gönlüm nasıl bir onulmaz derde tutulduğunu görsünler.

3. Göğsümde yaralar açıldı, yakamı parçaladım; sevginin gül bahçesinde açılan nar çiçeğini görsünler

4. Zayıf bedenimdeki kaburga kemikleri bir bir sayılabilir; beni görmemiş olan dostlar aynen bana benzeyen musikarı görsünler.

5. Ey Baki! Güzeller acımaz, şefkat göstermez demek yanlıştır; vallahi billahi gösterirler hele biraz yalvarı görsünler.


1- Aşağıdaki bölümleri yukarıdaki şiire göre doldurunuz. (20)

a) Birim değeri:

b) Birim sayısı:

c) Makta beyti:

d) Matla beyti:

e) Mahlas beyti:

f) Beltü’l-gazel:


g) Şiirin teması:


h) Birimlerde anlatılanlar:



2- Divan Edebiyatı nazım şekillerinden “gazel”in özelliklerini yazınız. (10)



3- Divan Edebiyatı nazım şekillerinden “kaside” ile ilgili olarak aşağıdaki sözcükler hakkında kısa bilgi veriniz. (10)

Nesib:


Girizgah:

Methiye:

Fahriye:

Dua:

4- Fuzuli’nin “Su Kasidesi”nden alınan aşağıdaki beyti açıklayınız. (14)

“Dest busı arzusıyla ger ölsem dostlar

Kuze eylen topragum sunun anunla yara su”

(dest: el bus: öpmek ger: eğer kuze: desti)




5- Aşağıdaki nazım şekillerinden hangisi beyitlerle yazılır? (10)

a) Tuyuğ b) Rubai c) Şarkı d) Murabba e) Kaside



6- Aşağıdakilerden hangisi şarkının özelliklerinden biri değildir? (10)

a) Dini tasavvufi konularda yazılır

b) Divan şiirine Tür şairler tarafından kazandırılmıştır

c) Bestelenmek için yazılırlar

d) Genellikle 2-5 bent arasında yazılır

e) Şarkının en güzel örneklerini Nedim vermiştir.



7- Aşağıda verilen bilgilerin karşısına bilgiler doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız. (8)

· Divan şiirinde dil, süslü ve sanatlıdır ( )

· Divan şiirinde Arapça ve Farsça sözcük ve tamlamalar kullanılmamıştır ( )

· Divan şiirinde söz sanatlarına fazlaca yer verilmiştir ( )

· Divan şiirinde genellikle hece ölçüsü kullanılmıştır ( )



8- Aşağıdaki noktalı yerlere uygun sözcükleri yazınız. (8)

· Gazelin son beytine …………………………denir.

· Şairin mahlasının bulunduğu beyte ……………………………denir.

· Gazelin en güzel beytine………………………………….denir.

· Divan şiirindeki kalıplaşmış ifadelere ……………………denir.



9- “Eslaf kapıldıkça güzelden güzele

Fer vermiş o neşveyle gazelden gazele

Sönmez seher-i haşre kadar şi’r-i kadim

Bir meş’aledir devredilir elden ele.

(Yahya Kemal BEYATLI)

Bu parçanın nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir? (10)

a) Murabba b) Şarkı c) Rubai d) Tuyuğ e) Musammat



10.SINIFLAR TÜRK EDEBİYATI DERSİ 2.DÖNEM 1.YAZILI SINAVI CEVAP ANAHTARI


GAZEL

Açıl bağun gül ü nesrini ol ruhsarı görsünler

Salın serv ü sanavber şive-i reftarı görsünler



Kapunda hasıl itdi bu devasuz derdi hep gönlüm

Ne derde mübtela oldı dil-i bimarı görsünler



Açıldı dağlar sinemde çak itdüm giribanum

Muhabbet gülşeninde açılan gülnarı görsünler



Ten-i zarumda pehlum üstühanı sayılur bir bir

Beni seyr itmeyen ahbab musikarı görsünler



Güzeller Mihriban olmaz dimek yanlışdur ey Baki

Olur vallahi billahi heman yalvarı görsünler
Günümüz Türkçesiyle

1. Bağın gülü sen yüzünü aç da nesrini, o yanağı görsünler; salın servi ve fıstık çamı o yürüyüş tarzını görsünler.

2. Gönlüm bu devasız derdi hep senin kapında kazandı; hasta gönlüm nasıl bir onulmaz derde tutulduğunu görsünler.

3. Göğsümde yaralar açıldı, yakamı parçaladım; sevginin gül bahçesinde açılan nar çiçeğini görsünler

4. Zayıf bedenimdeki kaburga kemikleri bir bir sayılabilir; beni görmemiş olan dostlar aynen bana benzeyen musikarı görsünler.

5. Ey Baki! Güzeller acımaz, şefkat göstermez demek yanlıştır; vallahi billahi gösterirler hele biraz yalvarı görsünler.



Aşağıdaki bölümleri yukarıdaki şiire göre doldurunuz. (20)
a) Birim değeri: Beyit (1 puan)

b) Birim sayısı: 5 beyit (1 puan)

c) Makta beyti: Son beyit (1 puan)

d) Matla beyti: İlk beyit (1 puan)

e) Mahlas beyti: Son beyit (1 puan)

f) Beltü’l-gazel: 4.beyit (1 puan)

g) Şiirin teması: Aşk, aşk acısı (4 puan)

h) Birimlerde anlatılanlar: 1. beyitte şair, sevdiği kadına sesleniyor. Sevgilisini çiçek bahçesinde bir güle benzetiyor. Sevgilisinin yüzünün çok güzel olduğunu, ve yüzünü açması halinde herkesin bu güzelliği göreceğini söylüyor. Ayrıca sevdiği kadının servi gibi uzun boylu olduğunu ve salınarak yürüdüğünü belirtiyor. (2 puan)

2. beyitte şair, sevdiği kadına; “dermanı olmayan aşk derdine senin kapında yakalandım, seni çok sevdim,” diyor. Ayrıca yaralı gönlümün nasıl dermansız bir derde tutulduğunu herkes görsün, diyerek sevdiği kadına sitemde bulunuyor. (2puan)

3. beyitte şair, sevdiği kadına: “senin aşkından göğsümde yaralar açıldı, mecnuna döndüm, bütün alem sevginin insanı ne hale düşürdüğünü görsün.”demektedir. (2puan)

4. beyitte şair, “aşkımın ıstırabından kaburga kemiklerim sayılacak kadar zayıfladım, beni görmeyen dostlarım tıpkı benim gibi olan musikarı görsünler” demektedir. (2 puan)

5. beyitte şair, kendine seslenmekte, kendini teskin etmeye çalışmaktadır. Kendi kendine umutsuzluğa kapılmaması gerektiğini, biraz daha yalvarırsam acımasız sevgilisinin kendine sefkat göstereceğini söylüyor. (2 puan)

Divan Edebiyatı nazım şekillerinden “gazel”in özelliklerini yazınız. (10)
-Beyitlerle yazılır, (1 puan)

-Her beyit kendi arasında anlamlandırılır, (1 puan)

-Söz sanatları çokça kullanılır, (1 puan)

-Kafiye örgüsü “aa,ba,ca …” şeklindedir, (1 puan)

-5-9 beyit arasında yazılır, (1 puan)

-İlk beytine matla, (1 puan)

-Son beytine makta, (1 puan)

-En güzel beytine beyt’ül-gazel, (1 puan)

-Şairin mahlasını kullandığı beyte mahlas beyti denir (1 puan)

-Genellikle beşeri ve ilahi aşk, doğa sevgisi, ilkbaharın coşkusu vb. konularda yazılır. (1puan)

Divan Edebiyatı nazım şekillerinden “kaside” ile ilgili olarak aşağıdaki sözcükler hakkında kısa bilgi veriniz. (10)
Nesib: Kasidenin ilk bölümüdür. 15-20 beyit civarındadır. Aşıkane duygular içerir. (2puan)

Girizgah: Kasidenin ikinci bölümüdür. Genellikle tek beyitten oluşur ve burada şair medhiyeye (övgüye) geçeceğini bildirir. Girizgah konuya uygun ve nükteli olmalıdır. (2puan)

Methiye: Kasidenin üçüncü bölümüdür. Bu bölümde asıl konu anlatılır. Beyit sayısı konuya ve şaire göre değişen methiye bölümü kasidenin en sanatlı beyitlerini içerir. (2puan)

Fahriye: Kasidenin dördüncü bölümüdür. Şair bu bölümde de kendisini över. (2 puan)

Dua: Kasidenin son bölümüdür. Bu bölümde önceki beyitlerde övgüsü yapılan kişi için dua edilir. (2 puan)

4. Fuzuli’nin “Su Kasidesi”nden alınan aşağıdaki beyti açıklayınız. (14)

“Dest busı arzusıyla ger ölsem dostlar

Kuze eylen topragum sunun anunla yara su”

(dest: el bus: öpmek ger: eğer kuze: desti)

Şair bu beyitte; “eğer sevdiğim kadının elini öpmek arzusuyla (öpmeden) ölürsem, toprağımdan desti yapın ve bu destiyle sevdiğim kadına su verin. Yaşarken elini öpemedim, hiç olmazsa toprağım elini öpsün.”demektedir. (14 puan)



Aşağıdaki nazım şekillerinden hangisi beyitlerle yazılır? (10)
a) Tuyuğ b) Rubai c) Şarkı d) Murabba e) Kaside (10 puan)



Aşağıdakilerden hangisi şarkının özelliklerinden biri değildir? (10)
Dini tasavvufi konularda yazılır (10 puan)
Divan şiirine Tür şairler tarafından kazandırılmıştır
Bestelenmek için yazılırlar
Genellikle 2-5 bent arasında yazılır
Şarkının en güzel örneklerini Nedim vermiştir.


Aşağıda verilen bilgilerin karşısına bilgiler doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız. (8)
-Divan şiirinde dil, süslü ve sanatlıdır ( D ) (2 puan)

-Divan şiirinde Arapça ve Farsça sözcük ve tamlamalar kullanılmamıştır ( Y ) (2 puan)

-Divan şiirinde söz sanatlarına fazlaca yer verilmiştir ( D ) (2 puan)

-Divan şiirinde genellikle hece ölçüsü kullanılmıştır ( Y ) (2 puan)



Aşağıdaki noktalı yerlere uygun sözcükleri yazınız. (8)
-Gazelin son beytine …makta…………denir. (2 puan)

-Şairin mahlasının bulunduğu beyte …mahlas beyti……denir. (2 puan)

-Gazelin en güzel beytine…beytü’l-gazel…….denir. (2 puan)

-Divan şiirindeki kalıplaşmış ifadelere …imge (mazmun) ……denir. (2 puan)



“Eslaf kapıldıkça güzelden güzele
Fer vermiş o neşveyle gazelden gazele

Sönmez seher-i haşre kadar şi’r-i kadim

Bir meş’aledir devredilir elden ele.

(Yahya Kemal BEYATLI)

Bu parçanın nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir? (10)

a) Murabba b) Şarkı c) Rubai d) Tuyuğ e) Musammat (10 puan)
__________________