Marmara Bölgesi'nin Türkiye Ekonomisine Katkilari

MARMARA BÖLGESİ'NİN EKONOMİSİNİ OLUŞTURAN FAKTÖRLER

A:1=Coğrafi Konum B:1=Tarım
2=Yeryüzü Şekilleri 2=Hayvancılık
3=İklim 3=Ormancılık
4=Nüfus 4=Madenler
5=Enerji Kaynakları
6=Endüstri
7=Ulaşım
8=Turizm
9=Ticaret
(A-1)Coğrafi konum
Marmara Bölgesi,Türkiye'nin coğrafi bölgelerinden biri; yaklaşık 62 000 kilometre kare; 13 milyona yakın nüfus(1990). Marmara Denizi çevresinde yer alan Trakya topraklarının tümüyle Anadolu'nun kuzey-batı kesmini kaplayan bölge, doğuda dik yamaçlarla belirlenen Anadolu Platosu,kuzeyde Karadeniz ve Bulgaristan, batıda Yunanistan ve Ege Denizi, güneyde Uludağ ve Kaz Dağı ile sınırlıdır. Bölge doğal ve beşeri özelliklerine göre dört bölüme ayrılır.(Yıldız Dağları,Ergene,Güney Marmara,Çatalca-Kocaeli bölümleri)

(A-2)Yeryüzü Şekilleri
Yüzey şekilleri, doğu-batı doğrultusunda uzanan dağlar ve platolarla kaplı yüksek alanlar, havzalar ve ovalardan oluşan çukur alanlarla kuzeyden güneye doğru birbirini izler.Kuzeyde orta yükseklikteki Yıldız(Istıranca) dağları ve platolarla kaplı Çatalca-Kocaeli yarımadaları yer alır. Bunların güneyinde Ergene Havzası'ndan başlayarak, Marmara çukuru üzerinde Adapazarı ovasına kadar uzanan alçak bir alana geçilir. Bölgenin güneyinde, en yüksek engebeleri oluşturan Uludağ ve Biga Dağları'yla, Samanlı ve Güney Marmara kıyıdağları arasında Biga,Manyas,Ulubat, Bursa ve İnegöl Ovalarından oluşan bir havzalar dizisi sıralanır. burası Türkiye'de depremlerle en çok sarsılan alanlardan biridir,
Bölgenin en önemli akarsuları;doğuda Sakarya, batıda Ergene ve Meriç, güneyde Susurluk'tur.
Anadolu yakası göl bakımından zenginliği ile dikkati çeker(Manyas, Ulubat, İznik, Sapanca). Trakya yakasında yer alan terkos, Büyükçekmece ve Küçükçekmece göllerinden İstanbul anakentinin su gereksinimi sağlanır.
(A-3)İklim
Bölgede üç farklı iklim tipi görülür.Karadeniz kıyılarında ılman iklim, Marmara ve Ege Denizi kıyılarında Akdeniz iklimi, iç kısımlarda karasal iklim görülür.İklim kıyıdan uzaklaştıkça içerilerde sertleşir.Soğuk kuzey rüzgarlarına açık olduğu için Karadeniz kıyıları kışın biraz daha soğuk geçer.Enlemin etkisinden dolayı Akdeniz İklimi biraz bozulur. Yaz kuraklığı daha az kışlar ise daha soğuk, kar yağışı olağandır.
Ergene havzasında, güney Marmara'nın iç kısımlarında istep iklimi özelliği görülür. Yaz sıcak, kış soğuktur.
En çok yağışını kış, en az yağışını yaz mevsiminde alır.
İklimin etkileri
1) Doğal bitki örtüsü iklime bağlı olarak Marmara Denizi kıyılarında maki, yükseklerde geniş ve iğne yapraklı orman, Karadeniz kıyılarında karışık orman, Ergene Havzasında ve içerilerde seyrek ağaçlar, kurakçıl otlar yani stepler görülür.
2)Akarsular en çok suyunu kış ve ilkbaharda taşır.En az suyunu yazın taşır.
3) iklimin farklı ve çok sert olmaması nüfus yoğunluğunu artırır.
4) Üç iklim tipinin varlığı ovalarda verimliliği artırmış, tarım ürünlerini çeşitlendirmiştir.
5)Endüstri bitkilerinin yetişmesine elverişlidir.(ayçiçeği, tütün, şeker pancarı, zeytin, mısır, pirinç, tahıllar, sebze ve meyveler)
6)İklimin etkisi büyükbaş hayvancılığı yayğınlaştımıştır.
7)Bölge orman bakımından zengindir.
(A-4)Nüfus
Marmara Bölgesi 13 000 000 'a yaklaşan nüfusuyla Türkiye toplam nüfusunun yaklaşık %23'ünün kümelendiği bir alandır;kilometre kareye ortalama 200'ü aşan nüfus yoğunluğu (Türkiye ortalamasunun üç katı kadar) ile yurdun en sık nüfuslanmış bölgesidir; kentsel nüfus oranın da en yüksek (% 75) olduğu bölgedir. Kentsel nüfusun yarısından fazlası İstanbul'da toplanmıştır; geriye kalanın çoğuda Bursa ve İzmit gibi hızla gelişen iki büyük kentte toplanmıştır. Bu üç yerleşim yerinin nüfusu bir yandan doğumlar bir yandan da göçlerle sürekli artmaktadır. Bölgenin bazı yerleri, özellikle tarımsal ekonominin başat olduğu Karadeniz kıyıları ile Çatalca, Kocaeli ve Biga yarım adalarının iç kesimleri tenhadır. Buradaki nüfus artışıda Türkiye ortalamasının altındadır.

(B-1)Tarım
a)tahıl
1)Buğday
Bilindiği gibi, buğday, kurak yerlerde halkın geçim kaynağıdır. Marmara Bölgesi'nde Trakya kesimi kurak bir yer olduğundan Türkiye'nin bir kaç yeri gibi oradada buğday ekimi için önemli bir yerdir.(Tekirdağ=800 bin ton ve Edirne=700 bin tonla üretimde başta gelir).
2)Arpa
Arpada buğday bitkisinin özelliklerini taşır. Marmara Bölgesi'nde buğdayın yetiştiği Trakya'nın iç kesimlerinde arpada yetişir.
3)Mısır
Mısır tarımı, Marmara Bölgesi'nde özellikle Güney Marmara bölümünde, Balıkesir İli ve çevresinde yaygındır.
Türkiye mısır üretiminde Marmara Bölgesi'nin önemli bir yeri vardır. Sadece Marmara ve Karadeniz Bölgesi'nin yıllık toplam mısır üretimi, Türkiye toplam üretiminin, % 70 ile % 75'ini bulur.
4)Çeltik
Çeltik üretimi, Marmara Bölgesi'nde en çok Edirne'de görülür. Edirne'nin üretimi Türkiye'nin ortalamasının % 35'ini oluşturur. (en büyük paya sahip il). Çeltik tarımı Bursa, Balıkesir, Çanakkale gibi Güney Marmara Bölümü illerinde de yapılır ama buradaki üretimler, Edirne'nin Türkiye çeltik üretimine kattığı değere ulaşmaz.
5)Yulaf
İstanbul, Kocaeli, Balıkesir, Çanakkale, Kırklareli ve Tekirdağ gibi
Marmara illeri, Türkiye yulaf üretiminin %60-70'ini vermektedir. Yıllık
yulaf üretimleri 10-15 biner tonu aşan iller içerisinde Balıkesir, Kocaeli, İstanbul gibi önemli Marmara illeri de vardır.
b)sebzecilik
Marmara Bölgesi, Türkiye sebze üretiminde birinci bölgedir. Verimli alivyal toprakların ve sebze tarımına çok uygun iklim özelliklerinin bu bölgede olması bu gelişmenin nedenidir.
1)Patates
Başta,Marmara Bölgesi'nin Bursa, Balıkesir, Kocaeli ve Sakarya illeri olmak üzere, patates üretimi bütün bölgelerimizde yapılmaktadır.
2)Soğan ve Sarımsak
Yıllık kuru soğan üretiminin %90 gibi yüksek bir payı, sıra ile Güney Marmara bölümü illeri ile Ege bölümü, Akdeniz kıyı ovaları ve Orta Karadeniz bölümü illerinden sağlanır.
Sarımsak sadece Marmara Bölgesinde değil tüm yurta az üretilir. Çünku tuketimi soğan kadar değildir.
3)Domates
Domates Balkan ülkelerinden sonra yurdumuzda ilk kez Güney Marmara Bölümünde yetiştirilmeye başlanmıştır. Daha sonra diğer bölgelere yayılmaya başlamıştır. Yurdumuzda yetiştirilen domatesin büyük bir bölümü dış ülkelere satılmaktadır. Ve ticarete yönelik domatesler başta Güney Marmara Bölümü olmak üzere diğer bölgelerde de yetiştirilir.
c)endüstri (sanayi) bitkileri tarımı
1) Tütün
Marmara Bölgesi, kaliteli tütün üreten bölgeler arasında, Ege Bölgesi ve Karadeniz Bölgesi'nden sonra 3. sırayı alır. Bölgede üretim daha çok Güney Marmara Bölümü'nde yapılır. Bölge üretimi Türkiye üretiminde, her yıl % 10 ila % 15 lik bir paya sahiptir. Ama Balıkesir ili, bütün bölge üretiminin % 60 ila % 65 ini verir. Bu ili, Bursa ve Çanakkale illeri izler. Balıkesir ilinin Altınova, Ayvalık, Edremit ve Burhaniye tütünleri ile Bursa'nın merkez ilçe ve İnegöl tütünleri, ihraç edilecek kalitede tütünlerdir. Bölgede Kocaeli,Sakarya,Tekirdağ,Kırkl areli ve Edirne'dede tütün tarımı yapılır.Ama bu illerde üretim,pek ekonomik değildir.
2)Pamuk
Pamuk üretimi,sıcaklık koşullarının uygun olması ve verimli alivyal toprakların varlığı nedeniyle Güney Marmara'da da yapılır. Marmara bölgesi, Ege ve Akdeniz bölgelerinden sonra pamuk yetiştirmede 3. sırayı alır. Bu bölgede en iyi üretimi yapan il Balıkesir'dir.(yılda 6-7 bin ton).
3)Şeker pancarı
Şeker pancarı üretilen bölgeler arasına Marmara Bölgesi de girer. 1926'da en çok şeker pancarı Kırklareli ve Uşak'ta üretilmiştir.
d)yağlı tohumlar tarımı (pamukçiğiti ve ayçiçeği)
Pamukçiğiti pamukla beraber, aynı şartlarda yetişir.
Ayçiçeği tarımının en gelişmiş olduğu bölge Marmara Bölgesi'dir. Bu ürünün tarımı ilk kez Trakya'da yapılmıştır.Bölgenin hemen her ilinde tarımı yapılmaktadır. Ama Edirne ve Tekirdağ illeri hem bölgede hem de yurdumuzda, en fazla üretim yapılan iller durumundadır. Örneğin; 1990'da Türkiye ayçiçeği tarım arazisi 720 bin ha. ve ayçiçeği tohumu üretimi de, 860 bin ton kadardı. Ancak ekiliş alanlarının % 40'ı, ve üretimin % 50-55'i bu bu iki ile aitti.
e)meyvecilik
1)Fındık
Fındık, Orta ve Doğu Karadeniz Bölümleri'nden sonra Doğu ve Güney Marmara Bölümleri illerinde yetiştirilir.Marmara Bölgesi'nde fındık bahçeleri ve üretimi Sakarya ili ile temsil edilir. Bölge üretiminin (80 bin tonu biraz aşar) % 90'dan fazlasını bu ilimiz verir. Verimli yıllarda, ilin kuru kabuklu meyve üretimi, 70-75 bin tonu bulur. Bölgede, bu ilden başka;Kocaeli (5 bin tonu aşar), Bilecik (30-35 ton), Bursa (150 tonu bulur), Çanakkale (15-20 ton), Tekirdağ (1,5-3 ton) ve Kırklareli (25-30 ton) illerinde de, az çok fındık bahçelerine rastlanır. İstanbul üretimi de 500 tonu aşar.
2)Zeytin
Marmara Bölgesi, zeytin ağacı sayısı fazlalığı bakımından ikinci sırada gelir. Türkiye zeytin ağacı sayısının % 25'ten fazlasını temsil eder. Bölge zeytin bahçelerinin hemen tamamı, Güney Marmara Bölümü illeri ile kısmen de Doğu Marmara illerinde toplanmıştır. Trakya kesimi illerimizde de, tek tük zeytin ağacına rastlanır.Ama üretimi ekonomik değildir. Güney Marmara Bölümü'nde özellikle Balıkesir ili, Aydın ve İzmir illerinden sonra Türkiye'nin en büyük üçüncü zeytincilik merkezi durumundadır. Özellikle Edremit Körfezine doğru geniş alanlar, zeytin bahçelerine ayrılmıştır. Bölge zeytin ağacı sayısının, % 45'e yakını bu illerdedir.İlin,Bandırma ve Erdek dolayları da, geniş bahçelere sahiptir.Bursa ilinin en geniş zeytin bahçeleri, Gemlik ve Mudanya çevresinde toplanmıştır. Batıda Çanakkale ve doğuda Kocaeli illerine dğru bahçeler, giderek azalır ve seyrekleşir.

Türkiye zeytin ağacının bölgesel dağılışı
Bölge Ağaç sayısı(milyon) Türkiye % si
Ege 49.6 57.3
Marmara 22.3 25.8
Akdeniz 9.4 10.9
Güneydoğu 4.3 5.0
Diğerleri 0.9 1.0
Toplam 86.5 100.0

3)Turunçgiller
Güney Marmara'da Türkiye'de turunçgil ağaçları sayısının %1,5'i bulunmaktadır. Bahçeler, büyük çoğunluğu ile başta Balıkesir ili olmak üzere, bu il ve Çanakkale ili kıyılarında yoğunlaşmıştır.
4)Şeftali
Bahçe kültürü biçimindeki yetişme bölümlerinden birisi Güney Marmara Bölümüdür. Yurdumuzun, en kaliteli ve pazar değeri en yüksek şeftali meyvesi, eskiden beri Bursa ili bahçelerinde yetişir. Ülkemiz şeftali ağacı sayısı % 25'i bu ilde olup, verimli yıllarda Bursa'nın üretimi 100 tonu aşar.
5)Armut
Üretimi giderek yükselen bir meyvedir. Bahçelerin çoğu Güney Marmara Bölümü'ndedir.

B-2)Hayvancılık
1)Küçükbaş Hayvancılık
Küçükbaş hayvancılıkta, Marmara Bölgesi, İç Anadolu, Doğu ve Güneydoğu Anadolu, İç Batı Anadolu, Karadeniz Bölgesi'nin iç yörelerinden sonra gelir. Bu bölgelerde yoğun koyun yetiştirilir.
Koyunlar, ırk, et, süt ve yapağı gibi nedenler yüzünden soylar halindedir. Marmara ve Ege Bölgeleri'nde daha çok "kıvırcık" soylu koyun yetiştirilir.
2)Büyükbaş Hayvancılık
Karadeniz Bölgesi'nden sonra, sığır yetiştiriçiliği'ninMarmara Bölgesi'nde önem kazandığı göze çarpar.
Sığırın yurdumuzda belirlenen bir cinside, Manda sığırı olup eti, sütü ve derisi için yetiştirilir.Yurdumuzda da Karadeniz Bölgesi'nden sonra Marmara' bu sığır cinsi yaygındır.
3)Kümes Hayvancılığı
Tavuk çiftlikleri, Marmara'da daha çok kalabalık olan İstanbul'un yakın çevresindedir.
4)İpekböcekçiligi
M.Ö 6. yy'da başta Bursa olmak üzere, Güney Marmara Bölümü başlıca doğa yetiştirme bölümüydu. Bugün yurdumuzda en önemli üretim bölgesi,yetiştiriciligin merkezi Bursa olmak üzere, Güney Marmara Bölümü illeridir. Yaklaşık 2000 ton olan Türkiye yıllık yaş koza üretiminin, % 40 ile % 50'si Bursa ilinden olmak üzere, % 80 ila % 90'ı Marmara Bölgesi illerinden sağlanır.
5)Arıcılık
Arıcılığın coğrafi dağılışını beş madde yaparsak Marmara Bölgesi dördüncü sırayı alır. Çünkü arıcılıkta sadece Balıkesir ve Çanakkale'den söz edilebilir.
6)Su Ürünleri Avcılığı
a)deniz balıkçılığı
Hamsi de dahil, yıllık balık üretimimizin %10'u Marmara Denizi'nden sağlanır. Sonbaharda suların soğumasıyla balıklar güneye göçerler. Göçerlerken İstanbul ve Çanakkale Boğazlarından geçerler. Bu nedenle İstanbul Boğazı tam bir balık kapanıdır. Bu balıkçılık Marmara Denizi ve Çanakkale Boğazında da sürdürülür.
b)tatlı su balıkçılığı
Güney Marmara Bölümünde bulunan Manyas, Ulubat ve İznik göllerinde su ürünleri avcılığı yapılır.Ancak yıllık toplam av ürünleri 50'şer 100'er tonu aşmaz.
(B-3)Ormancılık
Marmara bölgesi orman bakımından zengiliği ile Türkiye'de % 18.8'lik bir payla, karadeniz'den (% 26) ve Akdeniz'den (% 21) sonra üçüncü sıraya gelir.
(B-4)Madenler
1)Kromit
Kromit rezervlerimizden Bursa ili yatakları, Elazığ ve Muğla yataklarından sonra üçüncü sırada yer alır. Bu yataklar Orhaneli ilçesi dahilinde yer alır.(rezervleri 1,5 milyon tonu aşar). İşletilirler ve ihraç edilirler.
2)Manganez
manganez Türkiye'de Uşak ilinden sonra İstanbul ilinde (Çatalca ve ayrıca Binkılıç), Kırklareli ilinde (Vize çevresi), Balıkesir ilinde (Dursunbey çevresi) çıkarılır.
3)Kurşun ve Çinko
Kuşun ve çinko, Türkiye de Karadeniz Bölgesinden sonra Marmara Bölgesi'de çıkarılır. başlıca rezervler, Balıkesir ilinin Balya, Çanakkale ilinin Yenice ilçesinde; Bağıkaç ve Handeresi yataklarıdır.
4)Volframit
Türkiye'de, sadece Uludağ masifi volfram rezervleri, 30 milyon ton dolayında tahmin ediliyor.Ve ayrıca Uludağ'da Etibank'a ait volfram işletme tesisleri vardır. (1979'da faaliyete geçmiştir) Yıllık üretim, metal kapsamı olarak 60-90 ton kadardır.
5)Molibden
En zengin rezervler, Kırıkkale-İkiztepeler ve Keban çevresi rezervleridir.üretim ihraç edilir(20-25 ton kadar).
6)Antimon
Coğrafi dağılışa göre en zengin rezervler Güney Marmara Bölümü'nde Balıkesir ili rezervi ve onu takir eden birkaç rezerv olarak tahmin edilmiştir.
7)Bortuzu
Bortuzu rezervlerinin coğrafi dağılışında birinci sırayı Balıkesir ili alır. Rezervler Bigadiç ve Susurluk çevresinde bulunmaktadır (rezervlerin 20-25 milyon ton olduğu sanılıyor).
8)Mermer
Yurdumuzun en zengin doğal kaynaklarından biride mermer rezervleridir.en kaliteli mermerler Ege ve Marmara Bölgeleri yataklarınden çıkartılır.Kırklareli'nde, Çanakkale'de, Balıkesir'de,Bursa'da, Sakarya'da ve Kocaeli'nde önemli mermer rezervleri vardır.
(B-5)Enerji Kaynakları
1)Petrol
Trakya Doğal Gaz Bölgesi:Bölgede, 1984 yılına dek 153 sondaj yapılmıştır. Ama bu faaliyet sonucunda, sadece Lüleburgaz - Babaeski ve Kırklareli arasındaki bölgede doğal gaz rezervlerine rastlanılmıştır.Başlıca rezervler; Babaeski, Lüleburgaz ve Kırklareli - Deveçatağı çevresinde işletilmektedir. Bu yataklar, Hamitabat Doğal Gaz santraline bağlanmıştır.
2)Jeotermal enerji
Bu günkü bilgilerimize göre, yurdumuzun en zengin doğal buhar bölümlerinden biride Güney Marmara Bölümüdür. Bölümde çok illerde buhar çıkmaktadır.
(B-6)Endüstri
1)Şeker Üretimi
Şeker fabrikalarımızın Marmara Bölgesindeki illere göre dağılış durum ve kuruluş yılları
Adı Üretime açılış yılı
Kırklareli - Alpullu 1926
Adapazarı 1953
Balıkesir - Susurluk 1956
2)Süt ve Süt Ürünleri
Marmara Bölgesi'nin bazı yerlerinde süt ve süt ürünlerine dayalı fabrikalar vardır.Örneğin;Mis Süt (Balıkesir - Gönen), ve Meriç Süt (Edirne). Ayrıca Edirne ve Tekirdağ illerimiz beyaz peynir üretimi ile ün salmıştır.
3)Un ve Unlu Ürünler Endüstrisi
Yurdumuzda ilk un fabrikası, 1885 yılında, İstanbul - Ayvansaray'da kurulmuştur. 1885 yılından bu yana bölgede birçok un fabrikası kurulmuş ve bu fabrikalar her yıl ürütimlerini biraz daha artırmışlardır.
4)Konserve veSalça Üretimi
İlk konserve fabrikası 1920 yılında İstanbul - Kartal'da kurulmuştur. Yurdumuzda (1985 yılı verisidir), 72 adet büyük konserve fabrikası vardır. Yıllık üretim kapasitesi, 125 bin tonu bulur. Fabrikaların, 16 sı Balıkesir, 12 si Bursa ve 10 u da Çanakkale'de idi.
Giderek gelişen bir gıda sanayi dalı da, salça üretimidir. Bu üretimin merkezi Güney Marmara Bölümü illeridir. Özellikle 1960'dan sonra çağdaş fabrikalar kurulmaya başlamış ve bugün yıllık üretim kapasitesi, 120 bin tonu bulmuştur. Bu alanda en büyük gıda şirketleri;Demko, Pınar, Akfa, Tukaş, Tat ve Sedaş gibi şirketlerdir.
5)Bitkisel Yağ Üretimi
Bu gün ülkemizde birkısmı Balıkesir ilinde olmak üzere, yıllık üretim kapasiteleri 10bin ton ve daha fazla olan 26 büyük fabrika vardır (1990). Bunlara, büyük zeytinyağı fabrikaları da dahildir.Örneğin;Trakya Yağ Sanayii, Tar - İş, Aymar, Bafay gibi.
6)Tütün ve İspirtolu İçkiler Endüstrisi
Marmara Bölgesi Tütün ve Sigara Fabrikaları(1990)
Fabrikanın Adı Kuruluş Yılı Kapasitesi(ton/yıl)
İstanbul - Cibali 1887 5950
İstanbul - Maltepe 1970 20046


Marmara'daki yıllık üretim kapasitesi en yüksek Bira fabrikaları
İli ve Adı Yıllık Üretim Kapasitesi(bin tl)
İstanbul Tekel Bira Fabrikası 40
İstanbul Efes Bira Fabrikası 25


Marmara Tekel Şarap Fabrikaları ve Üretim Kapasiteleri
İli ve Adı Kuruluş yılı Kapasitesi(bin tl/yıl)
İstanbul - Paşabahçe 1922 2 300
Tekirdağ 1931 7 000
Çanakkale 1962 2 050
Tekirdağ-Şarköy-Uçmakdere1966 800
Tekirdağ - Şarköy 1966 1 500
Bilecik 1971 1 600
Edirne - Uzunköprü 1976 1 000
7)Dokuma, Deri ve Giyim Endüstrisi
Başlıca pamuklu iplik dokuma fabrikaları arasındaki Mensucat Santral (İstanbul ve Edirne),Akip (İstanbul) fabrikaları, alanın en büyük iplik fabrikalarıdır.
Pamuklu kumaş dokuma fabrikalarından; Bozkurt(İstanbul), Kartaltepe (İstanbul) fabrikaları Marmara Bölgesinin başlıca pamuklu kumaş dokuma fabrikalarıdır.Bugün ülkemizde, çoğunluğu İatanbul, Adana ve Bursa gibi illerde olmak üzere, 60 dolayında pamuk ipliği, yün ipliği,pamuklu kumaş ve yünlü kumaş dokuma fabrikaları vardır. Fakat yünlü dokuma endüstrimiz, pamuklu dokuma endüstrimizde olduğu şekilde gelişmiş değildir. Yurdumuzun, ilk yünlü dokuma fabrikası 1843 yılında faaliyete geçen, İzmit - Hereke kumaş fabrikası olup, 1890 da halı dokuma üniteleride eklenmiş; fakat 1905 yılından başlayarak, tamamen bir yünlü kumaş dokuma fabrikası durumuna getirilip, 1934 yılında Sümerbank'a devredilmiştir.Bundan sonra Bursa Merinos Yünlü kumaş fabrikası gibi büyük Sümerbank kuruluşunun faaliyete geçmesi, yünlü dokuma endüstimizin gelişmesinde büyük rol oynamıştır.
Özel sektöre ait başlıca pamuk ve yün ipliği dokuma fabrikaları
Adı ve ili İğ sayısı
Mensucat Santral - İstanbul 100.700
Narin - İstanbul 63.300
Akip - İstanbul 50.000
Edip - İstanbul 50.000
Bisaş - Bursa 90.000

Özel sektöre ait başlıca yünlü ve pamuklu dokuma fabrikaları
Adı ve ili Tezgah sayısı
Narin - İstanbul 560
Bozkurt - İstanbul 625
Mensucat Santral-İstanbul ve Edirne 975
Kartaltepe - İstanbul 545

Doğal ipek ipliği ve ipekli kumaş üretimimizin merkezi eskiden olduğu gibi yine Bursa ilidir. Yapay ipekçilikte en büyük fabrikamız, Gemlik Suni ipek fabrikası adı ile, Bursa - Gemlik'tedir. Adı, Filaş dokumacılığı diye de geçer.
Deri ve deri ürünleri de yurdumuzda gelişmiş bir sanayi dalıdır.İstanbul - Yedikule' deki Sümerbank'a ait fabrikada deri ayakkabı üretilmektedir.

8)Otomotiv Endüstrisi
Türkiye gemi yapım fabrikaları, İzmir - Alaybey tersanesi hariç, bütün tersaneler İstanbul ve çevresindedir.
Tersanelerin dışında Bursa ve İstanbul otomobil fabrikaları, İstanbul'da otobüs-kamyon-kamyonet fabrikaları, yine İstanbul'da traktör fabrikaları ve Sakarya'da demiryolu araç ve gereçleri vardır.
9)Kimya Endüstrisi
Motorlu taşıt araçları lastiği; Yurdumuzda bu endüstri, 1962'de kurulmaya başlamıştır.Bugün bu alanda faaliyet gösteren, beş büyük fabrika vardır.Bunlardan Uniroyel Adapazarı'nda, Petlas Kırşehir'de ve diğer fabrikalarda İzmit'tedir. Fabrikaların bu bölgeye toplanmasının esas nedeni, hammadde sağlama kolaylığıdır. Kauçuk, karbon siyahı ve kortbezi gibi temel hammaddeler önceleri yurt dışından getiriliyordu. Kuruluş bölgesi, bu maddelerin deniz yolu ile getirilmesine çok uygundur. Ancak, 1970'den sonra bölgede, hammadde üreten petrokimya tesisleri kurulmuştur. Bunlar, İzmit - Yarımca petrokimya tesisleri ve yine İzmit - Köseköy kortbezi fabrikası olup, lastik endüstisinin hammadde ihtiyacı büyük ölçüde bu fabrikalardan karşılanır.
Motorlu Araçlar Lastik Fabrikaları ve Üretim Kapasiteleri
Adı İli Üretim kapasiteleri(bin adet)
Good- year Kocaeli-İzmit 1 500
Uniroyal Sakarya-Adapazarı 1 500
Pirelli Kocaeli-İzmit 1 000
Fulda Kocaeli-İzmit 1 000
Lassa Kocaeli-İzmit 5 000

Marmara Yapay Gübre Fabrikaları ve Kapasiteleri
Adı ili Kapasitesi(binton/yıl)
Bağfaş Balıkesir-Bandırma 125
Yarımca İzmit-Yarımca 125
Gemlik Bursa-Gemlik 595

10)Orman Ürünleri Endüstrisi
1936 yılında üretime açılan ilk kağıt fabrikamız, bugün SEKA İzmit Kağıt Fabrikası diye bilinen fabrikadır. Tesis, bir fabrikalar topluluğu olup, 1936'da 1. kağıt fabrikası, 1944'de 2., 1954'de 3. ve 1957'de 4. kağıt fabrikası hizmete girmiştir.Daha önce Sümerbank'a bağlı olan tesis, 1955 yılında kurulan S.E.K.A iktisadi kuruluşuna bağlanmıştır.
Marmara Selüloz ve Kağıt Fabrikaları
Adı ili İşletime Açılış Yılı
İzmit Kocaeli-İzmit 1936
Balıkesir Balıkesir 1981
11)Çimento,Cam ve Seramik Endüstrisi
Yurdumuzda çimento endüstrisi, Cumhuriyet Devri öncesinde kurulmaya başlamıştır. Bu konudaki ilk fabrika; 1910 yılında faaliyete geçen, İzmit-Darıca çimento fabrikasıdır. Bu fabrikayı 1911 yılında kurulan İzmit-Eskihisar çimento fabrikası izlemiştir. Bu iki fabrikanın üretimi yetmeyince, İstanbul - Zeytinburnu ve Kartal çimento fabrikaları kurulmuştur. Daha sonra bu fabrikaları, Kırklareli - Pınarhisar ve Balıkesir çimento fabrikaları izlemiştir.
Gelişmiş bir sanayi dalıda, şişe ve cam endüsrisi üretim alanıdır. Bu konudaki ilk çağdaş fabrikamız, İstanbul Paşabahçe şişe ve cam fabrikası olup, 1936'da üretime geçmiştir.

Marmara Şişe ve Cam Fabrikaları Dağılışı
Adı İli Açılış Yılı
Paşabahçe İstanbul-Paşabahçe 1936
Çayırova Cam İzmit-Çayırova 1961
Topkapı Şişe fab. İstanbul-Topkapı 1968
Teknik cam İstanbul 1968
Çayırova cam elyafı İzmit-Çayırova 1971
Trakya cam Kırklareli-Lüleburgaz 1981
Kırklareli cam Kırklareli-Lüleburgaz 1981

Seramik ve Porselen Endüstrisinde Marmara Bölgesi birinci sırayı alır. İş gücü de büyük ölçüde bu bölgede toplanmıştır.
(B-7)Ulaşım
Marmara Bölgesi coğrafi konumu nedeniyle tarihi çağlar boyunca sürekli işlek bir yol olmuştur. Bölge deniz ve karayolları bakımından büyük önem taşır.Asya ve Avrupa kıtaları, bu bölgede boğazlar yoluyla bağlanır. Yine boğazlar Karadeniz'i Ege denizine, Akdeniz'e ve oradan da Atlas Okyanusu'na bağlar.
a)Karayolları Ulaşımı
Batı Avrupa'dan gelerek Balkanlar'dan geçen, uluslararası ulaşımın sağlandığı E-5 karayolu Marmara Bölgesi'ne Edirne'de Kappıkule'den girerek, İstanbul Boğazında bulunan Boğaz köprüsü yoluyla Anadolu yakasına geçer ve buradan da Ortadoğu ülkelerine kadar uzanır. Bu yol, Avrupa'nın Asya'ya bağlandığı en büyük yoldur.
b)Havayolları Ulaşımı
Havayolları bakımından, bölgede İstanbul, uluslararası bir önem taşır. Burada bulunan Atatürk(Yeşilköy) havalimanına dünyanın her tarafından ve buradan da yabancı kentlere seferler yapılır. Bundan başka bölgede Bandırma, Balıkesir ve Çanakkale hava meydenları bulunmaktadır. Atatürk Havalimanı:İstanbul'da Yeşilköy'de olup, 1985 yılına kadar adı,Yeşilköy havalimanı idi. Yurdumuzun ilk askeri ve sivil amaçlı havalimanı olup, 1925 yılından buyana hizmet vermektedir. Zamanla genişletip modernize edilerek bugünkü çağdaş konumunu kazanmıştır.Kapasite özellikleri şunlardır;
a)Saatte 70 uçak iniş-kalkış yapabilir.
b)Aynı anda 30 uçak, apronlara yanaşarak indirme-bindirme yapabilir.
c)Yolcu terminalleri, yılda 15 milyon yolcu ağırlayabilir.
Bu özellikleri ile, yurdumuzun en büyük havalimanı olup, Avrupa'da sayılı büyük havalimanları arasındadır. Uçak trafiği, hızlı bir biçimde artmaktadır.Örneğin; 1960'da toplam 30 bin iniş- kalkış yapılmışken, 1975 de bu sayı 49 bini ve 1990 da 75 bini bulmuştur.Bu seferlerin %60 ila %70'i dış hat seferleridir. İnen- binen yolcu sayısı da hızlı bir şekilde artmaktadır.
c)Demiryolları Ulaşımı
Avrupa'dan gelen demiryolları bölgeden geçerek Orta ve Ön Asya ülkelerine ulaşır. Balkan ülkeleri hattı, 1875 yılında Avusturya tarafından yapılmış ve buna Rumeli hattı adı verilmiştir. Balkanlardan gelen bu demiryolu, İstanbul'da Sirkeci garına kadar ulaşır. Anadolu yakasında bulunan, İstanbul- Haydarpaşa garından itibaren olan demiryolu hattına da Anadolu hattı denilir ve bu demiryolu 1888 de İzmit'e, 1892de de Eskişehir ve Ankara'ya kadar Alman şirketleri tarafından yapılmıştır. Bölgeden geçen demiryolu Edirne'den Kars'a kadar uzanır.Adana ve İzmir'den gelen demiryolları ile Eskişehir'de birleşir.
d)Denizyolları Ulaşımı
Bölgenin en önemli limanları, İstanbul Boğazı ve İzmit Körfezi çevresindedir. Ama bölgede, 25 kadar liman vardır.
Bunlardan, İstanbul Boğazı Limanları arasında en büyükleri, Rumeli yakası kıyılarındaki Eminönü, Tophane ve Anadolu yakası kıyısındaki Haydarpaşa limanıdır. Daha birçok gemi uğrak yeri vardır.Ancak, bu üç büyük limana, Büyük İstanbul Limanı limanı diyebiliriz. Bu limanlar yani büyük İstanbul limanı, yurdumuzun en büyük dış ticaret malları giriş kapısıdır durumundadır.
Bu limanlara giriş-çıkış yapan yıllık gemi sayısı 2500 ila 3000 arasındadır.İndirilen-bindirilen yıllık toplam yük tonajı 3-3.5 milyon tonu bulur.İstanbul limanlarının, yıllık gemi sayısı ve yük grafiğini hafifleten İzmit Körfezi çevresi limanları,İzmit ve yakın çevredeki limanlar ile temsil edilir.Bunların en önemlileri İzmit Limanı ve Derice, Gölcük, Darıca limanları ve diğerleridir. Gölcük başlıca askeri limanımızdır. İzmit ve Derince limanlarına giriş-çıkış yapan yıllık gemi sayısı, 1500 ila 2000 i bulur. İndirilen bindirilen yıllık tonajı ise, bazı yıllar 10-15 milyon tonu bulur. Bazı yıllar da 1.5 ila 3 milyon ton arası değişir.
Marmara Bölgesi'nin diğer önemli limanları arasında başlıcaları; Bandırma limanı(Bağfaş gübre fabrikasına hizmet eder), Gemlik Limanı (Bursa'daki otomobil fabrikaları ve Gemlik ipekli fabrikasına hizmet eder) ve Tekirdağ limanı olarak sıralanabilir. Kuzey Marmara kıyılarının en önemli limanı durumunda olan Tekirdağ limanı, İstanbul limanlarının yükünü hafifleten bir liman olup, yıllık yükleme boşaltma kapasitesi 6000 ton dolayındadır.Çanakkale limanı da Marmara Bölgesi limanlarındandır. Ama hinterlandı dar olduğundan, gelişememiştir. Bununla birlikte çok büyük bir stratejik liman olup, sadece Çanakkale Boğazı'nın değil, İstanbul Boğazı'nın da askeri yöndenbir kiliti durumundadır