Küresel Isinma

Küresel Isinma
KÜRESEL ISINMANIN TANIMI VE SEBEPLERİ

İnsanlığın yerleşik yaşama geçişinden bu yana, dünya iklimi neredeyse değişmeyen bir gidiş izliyor; sıcaklıklarda herhangi bir ciddi değişim olmuyor. Bu nedenle bizler de gerek hava sıcaklıklarının gerekse iklim desenlerinin dünya tarihi boyunca hep aynı kaldığını, değişmediğini düşünüyoruz. Ne var ki iklimbilimcilerin bulguları hiç de böyle olmadığını gösteriyor. Gerçekte dünya iklim sistemi, durgun bir yapıda olmaktan çok uzak. Yzlerce milyon yıllık sıcak dönemler, bunların ardından gelen onlarca milyon yıllık soğuk dönemler; soğuk dönemlerin içinde yüz bin yıllık periyodlarda ve yaklaşık on bin yıl süren ılık vahalar ve bunların içinde de onlarca ya da yüzlerce yıl süren görece hafif, soğuklu sıcaklı birçok dönem var. Kısacası dünya zaman zaman değişen sürelerle hem ısınıyor hem de sonra yeniden soğuyor.
Küresel ısınma nedir?
İnsan tarafından atmosfere verilen gazların sera etkisi yaratması sonucunda, dünya yüzeyinde sıcaklığın artmasına küresel ısınma deniyor. İklim sisteminde vazgeçilmez bir yere sahip olan sera gazları, güneş ve yer radyasyonunu tutarak, atmosferin ısınmasında başlıca etkendirler. Sera gazlarının bulunmaması durumunda yeryüzünün sıcaklığının bugüne göre 30 C daha soğuk olacağı hesaplanmıştır. Son yıllarda atmosferde çeşitli insan aktivitelerinden kaynaklanan nedenlerle karbondioksit, metan, ozon ve diazot monoksit gibi gazlardan oluşan sera gazları, yeryüzü sıcaklığında belirgin artmalara sebep oluyor. Sera etkisinin artması, troposferin ısınmasında, stratosferin de soğumasında en önemli etken olarak gösteriliyor

Küresel Isınmanın Sebepleri:

Dünyanın Hareketleri:
1930'lu yıllarda Sırp bilim adamı Milutin Milankoviç, Dünya'nın Güneş çevresindeki elips biçimli yörüngesinin, 95 000 yılda bir basıklaştığını gösterdi. Bu periyod akla hemen, yüz bin yıllık buz çağlarını getiriyor. Yörüngedeki bu değişimin yanı sıra Milankoviç, Dünya'nın ekseninde de 41 000 yıllık periyodu olan doğrusal bir kayma ile 23 000 yıllık periyodu olan dairesel bir sapma daha olduğunu buldu. Günümüz bilim adamları Dünya'nın bu hareketlerini bilmekle birlikte, bunların Dünya'nın değişken iklimiyle olan ilişkisini daha tam olarak kuramadılar.

Yeryüzü Hareketleri:
Kimi iklim bilimciler, kıta kayma hareketlerinin ve dağ oluşumlarının iklim değişimlerinde bir etkisi olabileceğini düşünüyor. Çünkü bu tür hareketler okyanuslardaki akıntı sistemlerini ve atmosferdeki rüzgarları etkiler. Kimi bilim adamları da yanardağ etkinliklerindeki periyodik bir aşırılığın iklim sistemini etkileyebileceğini savunuyorlar. Yanardağ patlamalarıyla atmosfere çok büyük miktarlarda toz yükselir. Bu tozlar, güneş ışınlarının geçişini engelleyen bir tabaka oluşturur ve böylece dünyanın sıcaklığı da düşer. 1991'de Filipinler'deki Pinatubo yanardağının patlaması yüzünden bir yıl boyunca dünyanın ortalama sıcaklığı 1°C kadar düşmüştü. Bunlardan başka Güneş lekeleriyle iklim olayları arasında bir ilişki arayan bilim adamları da var. Gerçekten de Güneş'in manyetik alanındaki değişimler ve Güneş lekeleri, yayılan enerji miktarını etkiler. Bu da doğal olarak Dünya'nın aldığı enerji miktannın değişmesine yol açar.

Isınma ve buna bağlı olan iklim değişikliği doğal bir sürecin sonucu iseler, sonuçların etkilerini hafifletecek tedbirler üzerinde düşünmek gerekecekti. Oysa, önceleri dar bir bilimsel çevrede başlayan, daha sonra giderek bilimsel kanıtlarla beslenen olguya göre, özellikle 20. yüzyılda görülen ısınma artışının en önemli sebebi, insan faaliyetleri sonucu üretilen çeşitli gazların, atmosferdeki oranlarının beklenmedik ölçüde artmasıdır. Dolayısıyla, ısınmaya yol açan gazların salım kontrolunun insanın elinde olduğu anlaşılmış ve iklim değişikliğini önleme çabaları, söz konusu gazların çıkış kaynaklarını bulmaya ve denetim altına almaya yönelmiştir.
Bu gazların önemli bir kısmı, yer yüzünden atmosfere doğru yansıyan güneş ışınlarından, özellikle ısıtıcı nitelikteki kızılaltı ışınlarının dışarıya kaçmasını engellemekte, dolayısıyla yüzeye yakın bölgelerin ısınmasına yol açmaktadır. Bu fiziksel olay, seralarda kullanılan plastik veya cam örtülerin seranın içinin ısınması olayına yol açmasına benzediğinden, söz konusu gazlara "sera gazları" adı verilmektedir.
Sera gazlarının türleri, atmosferdeki artış oranları ve kaynakları aşağıda verilmektedir:
Karbon dioksit (CO2) gazı: CO2 gazının atmosferdeki derişimi 1750 yılından günümüze kadar % 31 oranında artmıştır. Günümüzde atmosferdeki CO2 miktarı son 420.000 yılda ve hatta son 20 milyon yılda hiç bu kadar yüksek bir düzeye erişmemişti. Son 20 yıldır, atmosfere salınan insan kaynaklı CO2 gazının yaklaşık dörtte üçü fosil yakıtların yanmasından, geri kalanı da arazi kullanımı değişikliği ve özellikle ormanların yok edilmesinden kaynaklanmıştır. Son yirmi yılda, atmosferdeki CO2 gazının yıllık artışı % 0,4 olmuş, 1990’dan sonra ise yıllık artış % 0,2 ila 0,8 arasında değişmiştir.
Metan (CH4) ve karbon monoksit (CO) gazları: Metanın atmosferdeki miktarı 1750 yılından beri % 151 oranında artmıştır ve hâlâ artmaya devam etmektedir. Son 420 000 yıldır, atmosferdeki bugünkü metan derişimine erişilmemiştir. 1990’lı yıllarda metan gazı derişiminin yıllık artışında belirli bir yavaşlama gözlenmektedir. Metan gazı salımının yaklaşık yarısı, fosil yakıtların kullanımı, büyük baş hayvan yetiştiriciliği, pirinç tarımı, atıkların gömülmesi gibi insan faaliyetlerinden kaynaklanmaktadır. Son zamanlarda, metan gazı artışına bağlı olarak karbon monoksit gazı salımı da tesbit edilmiştir.
Azot oksit (N2O) gazı: Azot oksitin atmosferdeki derişimi 1750 yılından beri % 17 oranında artmıştır ve artmaya devam etmektedir. Şu anki azot oksit derişimine son bin yıldır hiç rastlanmamıştır. Azot oksit salımının yaklaşık üçte biri, tarıma açık topraklar, büyük baş hayvan yemleri ve kimya sanayii gibi insan faaliyetlerinden ileri gelmektedir.
Halokarbon gazları: Hem ozon tabakasını zayıflatan, hem de sera gazı etkisi gösteren halojenli karbon (halokarbon) gazları salımında, Montreal Protokolünün uygulanmaya başlamasıyla, 1995 yılından beri çok az artış veya azalma görülmüştür. Buna karşılık, sanayide söz konusu gazların yerine kullanılan ve sera gazı etkisine sahip diğer halokarbon gazlarında ise artış gözlenmektedir.




İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ

İklim değişikliği ; insanın bitmek bilmez istek ve gereksinimlerinin karşılanması için farklı zamanlarda, farklı mekanlarda, farklı şiddette ama aynı nedenler sonucu ortaya çıkıyor. İklim artık, bir yerde uzun yıllar boyunca aynı karakteristik özelliği gösteren hava durumu anlamına gelmiyor...
Ne yazık ki bu tanım, artık ilk ve orta okulda defalarca ezberletilen kitaplarımızda kaldı...Artık televizyondan hava durumunu daha ilgili takip ediyor, ertesi gün ne gibi bir sürprizle karşılaşacağımızı kestirmeye çalışıyor, “Antakya’da lapa lapa yağan kar” görüntülerine sevinme-şaşırma arası bir ifadeyle kilitleniyor ya da birden gelip kentleri yutmaya çalışan sellere korku içinde bakıyoruz.
İzliyoruz...Siyasi yönetimler tarafından göz ardı edilen, küreselleştikçe ısınan dünyamızı izliyoruz... magazin haberi olmak için yapmayacağı şey kalmayan insancıklara benzeyen “küresel ısınma” tehditine hergün sponsor oluyor, “üzerinde oturduğumuz dalı” kesmeye çalışıyoruz...

İklim Değişikliğinin Seyri Üzerine
Dünya iklimi asırlardan beri bazen ısınma bazen de soğuma devrelerinden geçer.İçinde bulunulan dönemde nispeten soğuma periyoduna girmiş olmalıydı. Ancak sürdürülen bir dizi araştırma ve gözlemler sonucunda, dünya ikliminin soğuk bir döneme değil; aksine tehlike yaratacak ölçüde sıcak bir devreye girmiş olduğu anlaşılmaktadır. 1860 yılından günümüze kadar yapılmış olan gözlem ve kayıtlar ortalama küresel sıcaklığın, 0.5 – 0.8C kadar arttığını göstermiştir.
Sanayi devriminin başlangıcından ve özellikle 20. yy. başıdan itibaren sera gazlarının atmosferdeki bulunma oranlarında sürekli bir artış olduğu bilinmektedir. Bu artış doğal dengenin giderek bozulmasına neden olmaktadır. İklim değişikliğinin ana konusu bu gerçekte düğümlenmektedir. Doğal olarak bulunması gereken düzeyden daha fazla mevcut olan sera gazları ( metan, su buharı, karbondioksit), olması gerekenden daha sıcak bir ortam yaratmakta ve böylece güneş ışınlarıyla ısınan ama içindeki ısıyı dışarıya bırakmayan seralara benzeyen dünyada; doğal denge giderek bozulmaktadır.

1. ETKİLERİ
a)EKOLOJİK SİSTEMLERE ETKİLERİ
2100 Yılına Dair Felaket Senaryosu
Sıcaklık artışının yukarı enlemlerde ve kutup bölgelerinde,dünya ortalamasına oranla 2 katı kadar artması beklenmektedir.Felaketler zincirinin;
- Buzulların erimesi
- Deniz suyu seviyesinin 60cm kadar yükselmesi
- Taşkınlar, kıyı kesimlerde toprak kaybı
- Temiz su kaynaklarının denize karışması ve su sorunu
- Yüksek sıcaklık artışıyla görülen aşırı buharlaşma ve kuraklık sonucu,yangınlar, göl ve ırmak sularında %20’lik azalma
- Bu değişikliklere dayanamayan bitki ve hayvan türlerinin yok olması ya da azalması
- Bazı bölgelerde aşırı ısınma nedeniyle virüs türlerinde değişiklik olması ve salgın hastalıkların gelişmesi
- Oluşacak göç dalgasıyla, yerel ve global ölçekte taşıma kapasitesinin aşılması ve bunun sonucunda sorunların yaygınlaşması şeklinde seyredeceği ileri sürülmektedir.
Doğal peyzaj dokusu:

Doğal peyzaj dokusu; kır ekosistemini içerir ve doğal ekosistem de içinde birçok hayvan,mikroorganizma,bitki barındırır.Çeşitliliğin çok olduğu doğal ekosistemlerin iklim değişikliğine uyumu müdahale edilmiş(çiftlik,planlanmış orman vb.) ekosistemlere oranla daha zordur. Örneğin; iklim kaymaları bazı kuş türlerinin yaşama ortamlarını değiştirmelerine neden olmakta ve bu göçler, uygun ortam bulana dek ,yaşamlarını olumsuz etkilemektedir.
Doğal peyzajın adaptasyonu için; yok olma tehlikesi altındaki türlerin yer değiştirmesi,koridorlara doğru itilmesi ve anahtar ekosistemdeki türlerin arasına girerek yoğunluğunun beslenmesi gerekmektedir. Öte yandan, taşıma kapasitesi kavramı yapılacak planlamalarda çözümler gerektiren bir başka sorundur.

Deniz ve sahil çevresi:
Sulak alan ve bataklıklar, ekolojik değerlerinden dolayı insanların sürekli müdahalesi ve bunun doğal sonucu oluşan kirlilik nedeniyle; yoğun bir baskı altındadır. Kendi ellerimizle tahrip ettiğimiz,sera gazlarına boğduğumuz yaşam alanlarımız,küresel ısınmanın etkilerine kendini bırakmış beklemektedir. Deniz suyu seviyesinin yükselmesi ile oluşacak taşkınlar,seller sulak alanların ve sahil çevrelerinin beklediği sorunların başındadır.

Orman ve bitki yönetimi:
Ağaç ve bitki türleri küresel ısınmayla gelen değişik koşullara hemen adapte olamazlar.Örneğin; orta çağ ormanları,iklim değişikliği nedeniyle ciddi risk altındadır.Genç ormanlar yerine yenileri konulabildiği halde, yaşlı ormanların kendilerini yenilemesi veya yaşlı orman varlığının korunması kolay değildir.
Küresel ısınmayla gelen sel, kuraklık gibi felaketler bitki varlığını da tehlikeye atacak ,bir çok bitki türü yok olacaktır.

b) SOSYOEKONOMİK ve POLİTİK BOYUTU
• Su sorunu
• Tarım ve orman ürünlerinde önemli azalış.
• Su kaynaklarının azalması sonucu enerji sıkıntısı.
• Turizm ve rekreasyon imkanları
Turizm ve rekreasyon alanlarının sorunlu bölgeler haline gelmesi,bir çok sektörün kapanması olasılığı
• Sorunlara karşı mücadeleci yaklaşım zorluğu
Yerleşimler ve sahil kenarındaki yapılardan kaçmak yerine kent yeniden planlanmalıdır,ya da bina kodlarında değişikliğe gidilmelidir
• İnsan Sağlığı
- Bazı bölgelerde aşırı ısınma nedeniyle virüs türlerinin mutasyona uğraması
o Su kaynaklarının kullanılamaz,onarılamaz hale gelmesi ve kirlenmesi
o Taşkın,sel vb. gibi olaylar sonucu hastalık oluşturan canlıların taşınması
o Besin maddelerindeki azalış
- Oluşabilecek ekonomik kriz vb. sonucu, kendini çaresiz hisseden bireyde gelişecek psikolojik sorunlar küresel ısınmanın insanlığa tehditleridir.
• Göç
Az gelişmiş ülkelerden gelişmiş ülkelere doğru bir göç dalgasının başlaması beklenmektedir.
• Politik Sorunlar
-Az gelişmiş ülkelerin hükümetlerinin politikasızlıkları(ekonomik,siyasal) ve güçsüz alt yapılarıyla halklarını küresel ısınmanın olumsuz etkilerine karşı koruyamamaları,bunun sonucunda ülkelerde krizlerin baş göstermesi
-Ülkeler içindeki bu iç sorunlardan yararlanmak isteyen süper güçlerin rant planları geliştirmeleri beklenmektedir.
2)ÜLKELERDEN VE BÖLGELERDEN ÖRNEKLER
Küresel ısınmanın etkileri, şimdiden Bangladeş,Maldiv Adaları,Pakistan ve Endonezya’da toprak kayıplarıyla kendini göstermektedir.
Küresel ısınma sonucu; Pasifik Okyanusu’nda ,Kiribati Bölgesine ait , Tebua Tarawa ve Abanuea adlı iki adanın okyanus suları altında kaybolduğu bildirilmiştir. Güney Pasifik Bölgesel Çevre Programı Kurumu(SPREP) tarafından yapılan açıklamada, Kiribati ve komşu ada ülkesi Tuvalu'da başka adalar da kaybolmak üzere olduğu belirtilmiştir.Hint okyanusundaki Maldiv adalarında da aşağı yukarı durum aynıdır.
• İnsan yerleşimi olan 200 adanın üçte birinde kumsallar, dalgalara
kapılıp yokolmaya devam etmektedir. .
Yerleşim bölgesi olan adalarda da sıkıntılar başlamıştır.Bu yıl Kiribati, Tuvalu ve Marshall adalarının büyük sel felaketleriyle karşılaştığı bildirilmiştir. Mendirekler,köprüler yıkıldı, yollar,evler,ekili alanlar harabolmuş, bunun yanında Tuvalu’da yükselen deniz suyunun toprağı zehirlediği görülmüştür. Marshall adaları çevresindeki mercanadaları yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır.Majuro mercan adasında, 2. Dünya savaşından kalma mezarların sular altında kaldığı ve yüksek duvarlarla korunan havaalanının da bir çok kere sel felaketine uğradığı bilinmektedir.
• Dünyadaki her on buzuldan birine ev sahipliği yapan Peru’da, küresel ısınmanın etkileri belirgin olarak gözlenmektedir.Peru buzullarının dörtte biri yok olmuştur.Özellikle; Rio Santa bölgesinde nehir suyunun yetersizliği nedeniyle, enerji sorununun ortaya çıktığı bunun yanında tarlaları sulamak için su taşındığı bildirilmiştir.
• Alaska’da araştırma yapan bilimadamları küresel ısınma yüzünden bölgede yeni bitki oluşumları ve tundralar görüldüğünü bildirmişlerdir Havadan çekilen fotoğraflara göre, yeşil alan oranı son 50 yılda iki katı arttı. Uzmanlar kuzeyde çoğalan yeşilliğin,
tropik bölgelerin de çölleşmesi anlamına geldiğini söylemektedirler.
• Afrika’daki Klimanjaro dağlarını örten buzullar erimektedir.
Bilimadamlarına Göre...
• Japonya plajları ve endüstrisi de ,deniz suyu seviyesinin yükselmesiyle, sel riski altındadır.
• Almanya , Hollanda ,Ukrayna kıyılarındaki deltalar ile KuzeyAfrika’daki Nil Deltası sel ve erozyon tehlikesi altındaki yerlerdir.
• Yerleşim ve sanayinin hızla deniz seviyesine kaydığı, Batı ve Orta Afrika’nın alçak seviyeli Angola,Kamerun,Nijerya,Senegal gibi ülkeleri kıyı sel ve erozyonu tehditi altındadır.
• Fransa: Aşırı sıcak nedeniyle pek çok nükleer enerji santralı,
soğutma sistemi için gerekli suyun kıtlığı nedeniyle yaz boyunca
devreden çıkarılacaktır.Belli bölgelerde somon balığı popülasyonu yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalacaktır.
• İngiltere: Kış aylarında ılık havaların ardından şiddetli yağmur ve seller gelmesi; her üç yılda bir yaz aylarında kuraklık yaşanması beklenmektedir. Tarımda , üzüm ve soya fasulyesi gibi yeni ürünlere yönelinecektir.
• İtalya:Kuzey bölgelerde şiddetli seller , güney bölgelerde ise kuraklık görülecektir
• Yunanistan: Sıcak ve bunaltıcı yaz aylarının turizme darbe vurması,
su sıkıntısı yaşanması, orman yangınlarında artış görülmesi beklenen sonuçlardır.
• Akdeniz: Deniz seviyesi yarım metre yükselecek, kuşların yaşam alanı tahrip olacaktır.
• Alpler:Yüksek yerlerdeki bitkiler ölecek, buzullar ve buz tutmuş göller eriyerek bazı zirvelerin çökmesine yol açacaktır.Pek çok bölgede kayak yapmak imkansız hale gelecektir.

Türkiye’ye Dair...
Türkiye için geliştirilmiş iklim modellerine göre; beklenen en önemli sorun “su” sorunudur.Akdeniz ikliminin uzun süreli kuraklığına ek olarak, kış aylarında yağış miktarında azalmalar beklenmekte,aşırı kuraklıkların;
- 3 yanı denizlerle çevrili,ortalama engebenin 1.100m olduğu Türkiye ‘de çok sayıda alt iklim tipleri oluşmuş böylece sebze,meyve ve tarım ürünlerinde biyolojik çeşitlilik gözlenmiştir. CO2 konsantrasyonunun artması, güneş ışınlarının çok kullanılması ve yavaş terlemeyle bazı bitkilerde tarım ürünü miktarı artmasına rağmen,tarım ve orman ürünlerinde önemli azalışa,
o Su kaynaklarının azalması sonucu enerji sıkıntısına ,
- Kıyı kesimlerden iç kısımlara doğru nüfus hareketine neden olması beklenmektedir.
Son yıllarda Türkiye ormanlarında artış gösteren ağaç kurumaları ve zararlı böcek salgınlarının asıl nedeninin kuraklık olduğu ileri sürülmektedir.


ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

A) TEKNİK ÇÖZÜMLER

İnsanoğlu yüzyıllardan beri doğaya hakim olma ve yönetme isteğiyle doğayı kendi çıkarları doğrultusunda düşüncesizce tahrip etmektedir. Bu tahrip; devlet çıkarları, sistemsel çıkarlar ve sermaye çıkarları sebebiyle inanılmaz boyutlara ulaşmaktadır. İşte bu tahribat, sonucunda her problemde oldugu gibi sistemler kendilerini bu sorunlardan arındırabilmek için çözümler üretmek zorundadırlar.
Küresel ısınma çözümleri iki ana başlıkta toplanmaktadır:
• Enerji
• İnsan Populasyonu

• ENERJİ:

Teknoloji çağında olan dünyada çevre sorunlarının sebeplerinin en başında enerji üretimi sonucunda oluşan kirlilik yer alıyor. Ve bu konu ülkelerin kalkınma planlarının merkezini olusturuyor. Enerji üretiminde, çevre kirliliğinin önlenmesi için çalışmalar 3 temel üzerinde:
a) Endüstriel enerji yönetimi
b) Alternatif yakıt
c) Yenilenebilir enerji kaynakları

A) Endüstriyel enerji yönetimi:

Enerjinin büyük oranda tüketildiği ana mekanlardan birisi ve en önemlisi endüstriyel alanlardır. Buradaki enerji problemlerinin önlenmesi icin;
- Enerji kaybının önlenmesi
- Geridönüşümün geliştirilip kullanımının arttırılması
- Üretilen mallarda kullanılan enerjinin azaltılması
- Daha az enerji kullanarak daha çok güç üretilmesi
gereklidir.

B) Alternatif yakıt:

Dünya üzerinde yaşayan insan sayısını düşününce kullanılan yakıt miktari ciddi sorunlara neden oluyor. Doğaya dost yakıtlar kullanmak da küresel ısınma probleminin çözümlerinin başında geliyor.
- Biyokütleden elde edilen methanol: gasolinle çalışan araçları methanolle çalışan araçlara çevirerek
- Fosil olmayan yakıttan hidrojen: fosil olmayan yakıt kullanan generatörler kullanarak (hidrojenle çalışan araçlar)
- Solar enerji: taşıma araçlarında
- LPG: Araçlarda LPG kullanımı

C) Yenilenebilir enerji kaynakları:

Devletlerin en stratejik problemi enerji kaynaklarıdır. Yıllardan beride sadece devletlerin enerji kaynaklarına hakim olma çabaları sonucunda milyonlarca insan hayatını kaybetmiştir. Enerji günümüzde bir güç göstergesidir ve bu guc gostergeside petrolle tanımlanmaktadır. İşte bu noktada sera etkisinin temeline baktığımızda ve dünya üzerinde enerji üretimin en büyük kaynağının petrol olduğu göz önüne alınınca sera etkisinin en büyük sebeplerinden birisinin de petrolden üretilen enerjinin olduğu anlaşılmaktadır. Teknolojik ve ekonomik yönden gelişmiş ülkeler de bu konu üzerinden çalışmalarını sürdürmektedirler. Ve yenilenebilir, doğaya dost enerji üretimi yolunu aramaktadırlar, bu konuda ciddi bir ilerleme söz konusudur. Yenilenebilir, doğaya dost enerji kaynakları;
- hidroelektrik
- jeotermal
- biyokütle
- solar
- rüzgar