1. GİRİŞ
Yayınım çalışmalarında, atmosfer iki belirgin bölge olarak düşünülebilir: 100 km.'den 1000 km. yüksekliğe kadar elektrik yüklü iyonesfer ve yeryüzünden 100 km. yüksekliğe kadar elektriksel olarak nötr atmosfer (jeodezideki yaygın adı: tro-posfer)dir. Mikrodalga frekansındaki elektromagnetik sinyaller için atmosfer, yeryüzündeki veya yakınındaki bir durakla (istasyon noktası) bir uydu arasındaki elektromagnetik olarak ölçülen uzaklığın bir doğru parçası olan geometrik uzaklıktan sapmasına neden olur. Bu sapma iki şekilde gerçekleşir:
Kaynak: ReformTürk http://www.reformturk.com/lise-biyoloji-dersi/22777-gps-e-atmosferin-etkileri.html#post43263
a-Sinyal yolu eğriliği b-Yayınım gecikmesi En önemli etki, iyonosferik ve troposferik olarak ikiye ayrılabilen yayınım gecikmesidir. Her türlü hava koşulunda ölçmeye olanak tanıyan ve her geçen gün önemi hızla artan uydu jeodezisinde yol gecikmesini saptamaya yönelik uygun yöntem ve modellere gereksinim vardır. Şimdi bu yukarıda sunulan sapmaları irdeleyelim.
2. Sinyal Yolu Eğriliği
Fermat ilkesine göre bir elektromagnetik sinyal, elektromagnetik olarak en kısa ("en hızlı") yol boyunca seyahat eder. Bu da her zaman geometrik olarak en kısa yol demek değildir. Atmosfer bir vakum (boşluk) olmadığından, elektromagnetik sinyal bir eğri yol boyunca hareket eder. Eğri yol ile doğru yol arasındaki fark, başucu (/cıııt) doğrultusunda tam olarak sıfırdan yatayda bir kaç metreye kadar ulaşmaktadır (Hopfield, 1977). 10<» nin üzerindeki eğim açıları için eğrilik terimi her zaman 2 cm. den daha küçüktür (Berrada Baby v.d., 1988). Kouba (1979) atmosferdeki sinyal yolu eğriliğini hesaba katan bir ampirik model sunmuştur:
Burada, b[E] sinyal yolu eğriliğinden kaynaklanan yol uzunluğu fazlalığı, E ise uydunun eğim (yükseklik) açısıdır.
Tablo l'de çeşitli eğim açıları için 'b(E)' değerleri sunulmuştur. Uygulamada 15-20°° eğim açısının altında yapılan uydu gözlemleri nadiren kullanılır, çünkü bu tür eğim açıları için iyonosferik ve troposferik etkileri modellemek zordur. Sinyal yolu eğriliğini değerlendirmeye tabi tutma gereği böylelikle ortadan kalkmış oluyor. 15-20°° eğim açılarının üzerinde eğrilikten kayanaklanan düzeltme değerlerinin aldığı değerler Tablo l 'den kolaylıkla görülebilir.
E O b[E] (m)
0 3.200
5 0.075
10 0.019
15 0.009
20 0.005
30 0.002
40 0.001
50 0.001
60 0.001
70 0.001
Tablo I :Sinyal yolu eğriliğinden kaynaklanan düzeltmeler