Mevlana'da ve mevlevilikte musiki anlayışı

http://img119.imageshack.us/img119/3940/mmbh0.jpg



Hz. Mevlana, mükemmel tahsilinin yanı sıra, musikiyle de uğraşmıştı. Rebap çaldığı nakledilir. Mesnevisinde ayrı bir mevkii verdiği sazlıktan koparılan ney, asıl vatanından ayrılan ruhun sembolüdür. Bununla, rabbine kavuşmanın hasretini çeken insan-ı kâmili remzediyordu.


Belli başlı her tarikatte değişik usullerle icra olunan “ayin”, Mevlevilikte sema denilen ve insanı gerçek varlığa ulaştıran bir cezbe halinde tezahür eder.

Son devrin büyük musiki üstatlarından Zekai Dede, yeni bir ayin bestelemeye karar verip güfte ve makam seçmesini Yenikapı dergahı şeyhi Osman Selahattin dede’den rica edince, şeyh efendi “orasını Hz. Pir’e soralım” diyerek Mevlana ‘dan “tefe’ül”e işaret etmiş ve Divan-ı Kebir açıldığında, karşılarına “ey çenk! İsfahan perdesi arzumdur” mısrası ile başlayan gazeli çıkmış, bunun üzerine Zekai dede, ayini İsfahan makamından bestelemiştir.

Mevlana’nın ilahi bir vecd hali olan sema için ney ve kudümü kâfi bulduğu, onun “ney kuru, değnekler kuru, kudümün üstüne gerilmiş deri kuru… o halde bu Allah sedası nerden geliyor?” mealindeki sözlerinden anlaşılır. Ancak sanat gayretinin galip geldiği son devirlerde tambur, kanun, keman gibi sazlar da ayinlere ilave olmuş, rebap istenilen her sesi çıkarabilecek bünyeye sahip olmadığından yerini zamanla kemençeye bırakmıştır.

[IMG]http://img119.imageshack.us/img119/7427/25698960oa9.jpg[/IMG]

Mevlana’nın da müşahede ettiği gibi, hiçbir sanat insanın ruhuna musiki kadar doğrudan doğruya ve içten kavrayacak şekilde nüfuz edemez. Bundan dolayıdır ki musiki son derece manevi bir temizlenme, ferahlama ve yücelme vasıtasıdır. Ruhu, kendisine bulaşan kir ve pastan temizlediği gibi ona diken olan arızları da tedavi eder. Musikinin tedavi edici kudretini bilen ecdadımız onu akıl hastanelerinde kullanmış, hangi makamın hangi rahatsızlığa iyi geldiğini tespit edecek kadar bu sahada derinleşmiştir.

Gerçek, musiki insana behimi hisleri duyurmak şöyle dursun, Sonsuz Varlık’ı sezdirir. İşte Mevlevi dergâhlarında icra olunan böyle bir musiki, insanın ruhuna hürriyet vadeden, hislerdeki bu süblimasyon neticesinde onu Yüce Varlık’a ulaştırır.