İyi İnsan

1. İYİ bir insan kesinlikle “Ben iyiyim” demez, iyi olduğunu iddia etmez.
2. Ben iyiyim diyen bir kimse, bu sözüyle iyi olmadığını ortaya koymuş olur.
3. “Benim çok hatalarım, noksanlarım, kusurlarım, günahlarım, kötülüklerim vardır” demek iyi olmaya doğru bir adım atmaktır.
4. İyi bir insan bir topluluğa, bir cemaate, meselâ içinde on bin kişi bulunan bir camiye girse, kendisini oradaki insanların rütbe itibariyle en sonuncusu, en hakiri olarak görmelidir. “Yahu, benden kötüsü de vardır, sondan birinci değil, ikinci olayım...” derse, iyi olma imtihanını kaybeder.
5. İyi insan kötülüğü iyilikle uzaklaştırmaya, izale etmeye çalışır. Kötülüğe kötülük ile mukabele etmek, iyi insanın işi ve kârı değildir.
6. Fani dünyaya ve ondaki faniliklere yönelik kimse iyi olamaz.
7. İyi insan, iyiliklerin yapılması, kötülüklerin giderilmesi için çalışır, aksiyon planında bir şey yapamazsa, kalbinde bunun niyetine sahip olur. İyiliği desteklemeyen, kötülüğü kösteklemeyen kişi iyi değildir.
8. İyi insan cesaret ve şecaat sahibidir. Korkak, zelil, pısırık, yılgın kişi iyi değildir.
9. İyi kişi zalimleri, fasıkları, gafilleri, münafıkları övmez, onlara yalakalık ve yağcılık yapmaz. Böyle şeyler iyilerin değil, kötülerin sıfatlarıdır.
10. İyi kimse kesinlikle haram yemez, kuru ekmeğe razı olur, harama el uzatmaz. Haram olduğu kesin şekilde bilinen şeylerden başka, şüpheli şeylerden de uzak durur.
11. İyi insan mutlak şekilde doğru ve dürüsttür. Kendisinde eğrilik, yamukluk, şakilik bulunan kimse nasıl iyi olabilir?
12. İnsanlar hukuk önünde, insan olmak bakımından eşittirler ama, iyilerle kötüler kesinlikle eşit değildir.
13. Bir ülkede yaşayan iyiler, kötüler kadar cesur, gözü kara, atılgan, yılmaz olmazlarsa o ülkenin geleceği çok karanlıktır.
14. Bir ülkenin eğitimi, iyi insanlar, iyi vatandaşlar, iyi âmirler, iyi memurlar, iyi komşular, iyi patronlar, iyi çalışanlar, iyi aile reisleri, iyi evlatlar yetiştirmeye yönelik değilse o ülke batmaya mahkûmdur.
15. Ahlâk, fazilet, davranış, görgü bakımından güzel olmayan insanlar iyi değildir.
16. Suratsız, kalp kıran, gönül yıkan insanlar iyi görünseler bile iyi değillerdir.
17.İyi insan zengin de olsa kanaatli ve iktisatlı yaşar; israftan, sefahatten, lüksten, aşırı tüketimden, aşırı konfordan, gösterişten uzak durur. Bunları yapanlar kötü insanlardır.
18. İyi insanlar, yaptıkları ibadet ve hayır hasenatla övünmezler.
19. İyi insan günde beş vakit namazını kıldıktan başka, belli vakitlerde kırk rekât nafile namaz kılsa, yine de övünmez, yine de gururlanıp kibirlenmez.
20. İyi insan kendi ayıp, noksan, günah ve isyanlarına bakmaktan başkalarınınkini göremez.
21. Öfkesine hâkim olamayan kimse iyi bir insan değildir.
22. Parayı, maddeyi, dünyayı sevmek iyiliğin değil, kötülüğün alâmetleridir.
23. İyi insanda benlik olmaz. İyi insan, olamasa bile, hiç olmayı isteyen, hiç olmak için çalışan kimsedir.
24. İyi insan hüzünlüdür, kendi haline, insanlığın ve dünyanın ahvaline üzülür, hüzünlenir. Vur patlasın, çal oynasın, zevk ve sefa ehli iyi görünse de iyi değildir.
25. İyi insan çok konuşmaz, gevezelik, zevzeklik, lafazanlık iyi olmaya engeldir.
26. İnsanların iyi dediği nice kimse gerçekte iyi değildir; kötü dediği birtakım kimseler de iyidir. İyilik veya kötülük insanların keyfine, rey’ine, hevasına, kısa akıllarına kalmış bir şey değildir. Evrensel ve transandantal ölçüleri vardır.
27. İyi insanda fütüvvet ahlâkı bulunur. O, bir gönül eridir.
28. İyi insanlar bilinmeyen hazinelerdir.
29. Kendine iyi diyen, kendini öven, enaniyet sahibi, hodfüruş, benlik konusunda cerbezeli insanlardan uzak durunuz. Onların “iyilikleri” sizi çarpabilir. Bir çarparlarsa kolay kolay iflah olmazsınız.
30. İyilik yapılmaya layık olmayan kimselere, iyilik yaparken dikkatli olunuz, çünkü onlar kendilerine iyilik yapanlara kötülük yaparlar. Böyle kişilere iyilik yapacaksanız, o iyiliğin sizden geldiğini bildirmeyecek şekilde yapınız.
31. İyi insan, var oluşunu en büyük günah olarak kabul eder ve görür.
32. İyi insan dünyada bir yolcu gibi yaşar. Doğar, biraz seyahat eder ve sonra ölüm kapısından başka bir âleme geçer. Dünyaya kazık çakmak isteyenler iyi insan değildirler.
33. İyi insan makam, mevki, riyaset, şan, şöhret peşinde koşmaz. Koşanlar, iyi olmadıkları için koşarlar.
34. İyi olmak için sadece akıl, tahsil, kültür, zekâ yetişmez. Onların önünde ve üzerinde firaset gerekir, rahmanî nur ile yolunun aydınlanması gerekir.
35. Bir insan iyi değilse, kendine iyi demesi kötüdür; iyiyse, kendine iyi demesi yine kötüdür.