İç anadolu bölgesi

http://www.tegvportal.org/bilisimcim.../icanadolu.jpg
İç Anadolu Bölgesi
KONUMU, SINIRLARI VE KOMŞULARI:
Doğu Anadolu’dan sonra 2. büyük bölgemizdir. Anadolu Yarımadasının ortasında yer alır. G.Doğu Anadolu Bölgesi hariç her bölgeyle komşudur. Alanı 163.057 Km2 dir. Ülkemizin % 20’sini kaplar.
Nüfusu 2000 sayımına göre 11.6 milyondur. Nüfus yoğunluğu Km2′ye 71 kişidir. Bu Türkiye ortalamasının altındadır. (Türkiye ortalaması Km2′ye 71 kişi)
BÖLÜMLERİ:
1.Konya Bölümü
2.Yukarı Sakarya Bölümü
3.Orta Kızılırmak Bölümü
4.Yukarı Kızılırmak Bölümü
YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ:
Dağları: Yer şekilleri sadedir. Engebeli arazi fazla olmadığı için arazi ulaşıma uygundur. Ortalama Yükselti 800-1000 metredir. Bölgenin en yüksek yeri doğu bölümüdür. Kıvrım dağları da bu bölümde yer alır. Akdağlar, Hınzır Dağları, Tecer Dağları, Yıldız Dağları bu kıvrım dağlarıdır. Bölgenin güneyinde volkanik dağlar vardır.Bunlar Erciyes Dağı (3917 m en yüksek yeri), Melendiz, Hasandağı, Karacadağ, Karadağ’dır.
Platoları: Haymana, Cihanbeyli, Obruk, Bozok (Kızılırmak), Yazılıkaya, (Bayat), Uzunyayla platoları vardır.
Ovaları: Konya Ovası (Türkiye’nin en büyük ovası), Ereğli, Aksaray, Sakarya, Eskişehir, Ankara, Kayseri ve Develi Ovaları
Akarsuları: Kızılırmak, Sakarya, Porsuk Çayı, Delice Irmağı.
Gölleri: Bölgenin güneyinde kapalı havzalar vardır. Tuz Gölü (2.Büyük Gölümüz), Akşehir, Eber, Ilgın (Çavuşçu), Tuzla, Seyfe, Mogan, Sultan Sazlığı vardır. Sakarya Nehri üzerinde Sarıyar ve Gökçekaya; Kızılırmak Nehri üzerinde de Hirfanlı ve Kesikköprü baraj gölleri vardır.
İKLİM VE BİTKİ ÖRTÜSÜ:
Bölge dağlarla çevrili olduğu için yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve kar yağışlıdır. Don olayları çok görülür. En az yağış alan bölgedir. Ortalama yağış 400 mm’dir. Bunun en önemli sebebi bölgenin dağlarla çevrili olmasıdır. Doğal bitki örtüsü bozkırdır. Bölgede özellikle doğudaki dağlık alanlarda ormanlara da rastlanır. Orman bakımından % 9 ile 5. sıradadır. Akarsu boylarında kavakçılıkta yapılır.
TARIM VE HAYVANCILIK:
Bölgenin ekonomisi tarıma dayanır. Ekili-dikili alanlar bakımından Marmara Bölgesinden sonra 2. sırada yer alır (% 27). Çalışan nüfusun büyük bölümü tarımda çalışır. Fakat tarımın en önemli sorunu sulama ihtiyacıdır. Bölgede en çok üretilen ürün buğdaydır. Diğer ürünler şekerpancarı ( şeker fabrikaları bölgede fazladır.), Üzüm, Mercimek, Yulaf, Çavdar, Ayçiçeği, Haşhaş, çeşitli meyveler ve sebzelerdir.
Bölgede küçükbaş hayvancılık yaygın olarak yapılır. Ankara çevresinde tiftik keçisi, Sivas ve Konya çevresinde koyun çok yetiştirilir.
YER ALTI ZENGİNLİKLERİ:
Krom: Eskişehir-Mihalıççık, Kayseri ve Sivas. Kayatuzu: Kırşehir, Çankırı, Nevşehir, Yozgat. Linyit: Sivas-Kangal. (Burada bir de termik santralde bulunmaktadır.) Demir: Kayseri-Develi, Sivas-Kangal, Ankara-Haymana. Toryum: Eskişehir-Sivrihisar. Çinko: Konya-Bozkır, Niğde-Bor (Türkiye’de 2. sırada). Lületaşı: Eskişehir (Türkiye’de ve Dünya’da 1.). Volfram: Kırıkkale-Keskin, Niğde (Türkiye’de 2. sırada).
ENDÜSTRİSİ:
Sanayi Yukarı Sakarya Bölümünde gelişmiştir.
Eskişehir: Lokomotif, besin, motor, çimento, inşaat, malzemeleri, şeker, et deri sanayisi vardır.
Ankara: Dokuma, besin, tarım araçları, çimento, alkollü içki, mobilya, selüloz, kağıt, karton, deri ve et sanayisi vardır.
Konya: Tarım araçları, besin, motor, çimento, süt ürünleri, inşaat malzemeleri, selüloz, kağıt ve şeker s.
Kayseri: Halıcılık, meyve suyu, pamuklu dokuma, pastırma ve sucuk sanayisi.
Kırıkkale: Silah sanayi, Orta Anadolu Rafinerisi.
Sivas: Besin, Yem, Çimento, demir-çelik, et entegre, demiryolları bakım ve onarım tesisleri vardır.
NÜFUSU VE YERLEŞMESİ:
Nüfusu 2000 sayımına göre 11.6 milyondur. Nüfus yoğunluğu Km2′ye 71 kişidir. Bu Türkiye ortalamasının altındadır. (Türkiye ortalaması Km2′ye 83 kişi). Nüfus artış hızı %o 16′dır (Türkiye ortalaması %o 18.34).
Nüfusun % 69′u kentte yaşar (Türkiye ortalaması % 65). Yukarı Sakarya Bölümü en yoğun nüfuslu alandır. Nüfus genellikle bölgenin çevresindeki dağ eteklerindeki ovalara yoğunlaşmıştır.
Ülkemizin başkenti ve 2.büyük kenti Ankara bölgede yer almaktadır.
TÜRKİYE EKONOMİSİNE KATKISI:
Ekonomisinde tarım hakim faaliyettir. Bölge yurdumuzun tahıl ambarıdır. Yurdumuzda Buğday (%35), Arpa (%45), Şekerpancarı (%40), Baklagiller (%30), Meyvecilik (%20) oranında yapılır. Bölgede Ankara, Eskişehir, Konya, Kayseri, Kırıkkale ve Sivas gibi sanayi kentleri vardır. Türkiye Endüstri üretiminin % 15′i bu bölgemizden sağlanmaktadır. Bölgenin turizm gelirleri de fazladır.
TARİHİ ÖNEMİ:
Sivas Kongresi Sivas kentinde yapılmıştır. Ankara’da da ilk TBMM açılmıştır. Bu tarihten sonra Milli Mücadelenin merkezi olmuştur.
BÖLGENİN GENEL ÖZELLİKLERİ:
Ø En fazla nadasa bırakılan bölgedir.
Ø En büyük kapalı havzamız buradadır (Tuz Gölü)
Ø En tuzlu gölümüz %o ile Tuz Gölüdür.
Ø Lületaşının tek çıkarıldığı yer Eskişehir’dir.
Ø Karstik şekillere en çok rastlanan 2.bölgemizdir. (Sivas, Çankırı)
Ø İklimden dolayı kerpiç en çok kullanılan yapı malzemesidir.
Ø Ulaşımı yeryüzü şekilleri sayesinde çok uygundur.
Ø En az yağış alan bölgemizdir
Ø Ortalama yükseltisi 1000 metredir. En yüksek yeri Erciyes Dağıdır.
Ø Küçükbaş hayvan sayısı en fazla olan bölgedir.
Ø Nüfus bakımından 2. olmasına rağmen alanı büyük olduğu için yoğunluk azdır.
Ø Tek uçak fabrikamız Eskişehir’dedir.
Ø Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanır.
Ø İklimi sert ve karasaldır.
Ø Kentleşme oranı düşük, kırsal yerleşme topludur.
Ø Yaz kuraklığının erken başlaması sebze üretimini olumsuz yönde etkiler.
Ø Bölgede endüstri bitkilerinden şekerpancarı, tahıllardan buğday çok yetiştirilir.
Ø En uzun akarsuyumuz Kızılırmak nehrinin büyük kısmı bölgededir.
……… …………
———————————————————————————————————————–
İç Anadolu Bölgesinin Genel Özellikleri:
1. Etrafı dağlarla çevrili olduğundan en az yağış alan bölgemizdir.
2. Plato ve ovaların en geniş yer kapladığı bölgemizdir.
3. Nadasa bırakılan toprakların en fazla olduğu böl¬gemizdir.
4. Yağışlar en çok ilkbaharda (çoğu konveksiyonel yağış olarak) düşer.
5. Yüzey şekilleri sade ve düz olduğundan ulaşım kolay sağlanır.
6. Küçükbaş hayvancılığın en çok yapıldığı bölgemizdir.
7. Bölgede su boylarında olmak üzere toplu yerleşme hakimdir.
8. Volkanik dağlar çoktur.
9. Bitki örtüsü genellikle bozkırdır. Türkiye ormanlarının % 7,7 sine sahiptir.
10. Buğday, arpa, çavdar, yeşil mercimek, patates,şeker pancarı, nohut üretiminde 1. sıradadır.
Yaptığımız araştırmalar sonucu İç Anadolu Bölgesine ait bazı kültürel özellikler şöyledir;
Şivesi
Yemekleri
Çocuk oyunları
İç Anadolu Bölgesine ait bazı yerel Şive (ağız) örnekleri;
Abaam: Bir tür şaşırma ünlemi
Ağzına bağale bi: Söylediğine bak hele
Ağzını ayırmak: Tembellik etmek, iş görmemek
Alamaç: Ateş
Apsu: Pardon
Avgın: Ark, oluk
Bıldır: Geçen yıl
Biil: Bu yıl
Cacık cucuk konuşma: Boş boş konuşma, saçmalama
Carı: Çabuk, acele
Cencik: Gevşek yumuşak
Cerek: Tavan
Çumuk: Çukur gözlü, derin, oyuklu
Çebiş: Küçük keçi
Çedik: Naylon Ayakkabı
Çıdırgı: Ufak çubuk
Çipli: İnce değnek
Çolpa: Beceriksiz
Çörüşük: Buruşuk
Çüş dedikce bannah üzümüne gitmek: Uyarıldığı halde zarar verecek iş yapmak
Çülkü: Yün çorap
Damtuvallağı: Toprak damları sürmeye sıkılaştırmaya yarayan taş silindir
Darpanamız mı dövülüyor?: İsraf edildiğinde kullanılır
Daylı: Bir tür kınama ünlemi
Deriğün: Pazar günü
Depik: Tekme
Deplek: Darbuka
Deşirmek: Toplamak
Devre: Ters
Deydaha: İşte orada
Dımışkı: Düzenli, tertipli
Dızlağan: Isırgan otu
Dimi: Kadıların giydiği bir tür şalvar
Dirlik vermemek: Yaramazlık yaparak rahat vermeyen çocuklar için kullanılır
Diyen hesap: Misal vermek için kurulan cümlelerin sonunda kullanılır
Dölek: Düzgün, doğru
Dullama: Çok bilmiş, ukalâ
Dutmaz yoğurtların damızlığı: Çok afacan, uyanık
Düğ: Köftelik Bulgur
Ecir etmek: Eziyet etmek
Eftiklenmek: Yerinde duramamak
Eğsikli: Kadın, kız
Eldesti: Küçük testi
Fıllanmak: Bir yerin etrafında dönmek
Filke: Musluk
Fomfos: Bomboş
Fongümek: Kaynamak
Gadalarını alırım: Senin bütün derdin sıkıntın benim olsun
Galan: Artık
Gavur gününden tahada kalmış: Çok bilmiş kişi
Gaydalamak: Usulca kaçmak, tüymek
Gecebe: Vazo
Geçmişlerinin ağzında bulunsun: Yemek üstüne ev sahibine söylenen bir iyi dilek sözü
Gereğanden: Bir işi, bir durumu haketmiş olma
Gevel: Sınır
Gığı: Keçi pisliği
Gıllama: Saçmalama
Gırmızı: Domates
Gırtlakçı: Nevşehirli
Gunülemek: Büyük çocuğun küçüğünü kıskanması
Itağ: Küçük dokuma kilim
İlağan: Leğen
İlahne: Lahana
Kıtır:Yalan
Kavsarası dar: Hoşgörüsü az
Lee: “Değil mi” anlamına gelen bir tür onaylatma ünlemi
Mahana: Bahane
Mahanne: Makarna
Mantıcı: Yemeyi çok seven, çalışmayı sevmeyen
Maşala: Karık
Metel: Masal
Metlemek: Zıplamak, atlamak
Möhlüz: Züğürt, parası olmayan
N(M)etameli: Aksi, uyumsuz, pimpirikli
Nalı mıhı sökülecek eşek aramak: Ucuza mal düşürmeye çalışmak
Nalik: Hamam Terliği
Navrak: Yüz, surat
Nöğrüyon: Ne yapıyorsun?
Otöğün: Öteki gün
Ödü sıdmak: Korkmak, çekinmek
Örneği azmak: Sevimsizleşmek, çirkinleşmek,
Öz: Sebze ekilen bahçe, küçük tarla
Parpılamak: Azarlamak, paylamak
Penape: Küçük testi
Seklem: Uzun dokuma çuval
Tosmalamak: Emeklemek
Yöna: Huysuz
Yağlık: Mendil
Yaynıktırmak: Kandırmak
Zeraadar: Küçücük, zerre kadar
Zerdeli: Kayısı
Zıngımak: Zıplamak, gürültü yapmak
İç Anadolu Bölgesine ait bazı yerel yemek örnekleri;
Ankara Köfte
HUNNAK
Kayseri Köftesi
Desti Kebabı (Yozgat)
NOHUTLU YAHNİ (KONYA)
Sulaç (Karaman)
Ankara Tavası
Madımak (Yozgat)
Çiğ Börek (Eskişehir)
Nevzine (Kayseri)
Keşkek
Bulgurlu, Pazılı Soğuk Çorba (Sivas)
Yozgat Böreği
Çubuk Turşusu
Beypazarı Sarması
Kandil Makarnası (Nevşehir)
Yağlama (Kayseri)
Pastırmalı Börek (Kayseri)
Tepsi Mantısı (Kayseri)
Börek Çorbası (Kayseri)
Yoğurtlaç (Kayseri)
Gabaklaş (Ankara)
İrmik Helvası (Konya)
Patlıcan Orta (Konya)
Düğün Pilavı (Konya)
Etli Ekmek (Konya)
Kıkırdak Çorbası (Konya)
ERCİYES SALATASI
Toyga Çorbası (Konya)
Arabaşı (Yozgat)
İç Anadolu Bölgesine ait bazı yerel oyun örnekleri;
ÇELİK ÇOMAK :
Bu oyun iki grup arasında oynanır. Gruplar en az ikişer kişiden oluşur. Oyunda biri 30 cm. diğeri ise 70 cm.lik iki sopa bulunur. Düz bir yere çizgi biçiminde küçük bir çukur açılır. Çukurdan 20 adım geride bir çizgi çizilir. Oyunda ebe yoktur. Oyuna ilk önce hangi grubun başlamasını belirlemek için seçim yapılır. Seçimi kazanan grup oyuna başlamak için hazırdır. Karşı gruptan bir kişi elindeki uzun sopayı önceden açılan çukurun üzerine yatay olarak koyar. Oyuna ilk başlayan kişi önceden çizilen çizgiden elindeki küçük sopayı çukur üzerindeki sopaya atar. Vurur ise oyuna başlar. Elindeki büyük sopa ile küçük sopayı havaya kaldırır ve vurur. Küçük sopanın düştüğü yere kadar oyunu kaybeden gurubun oyuncuları sekerek gider. Oyun bu şekilde devam eder.
DOKUZ KİREMİT :
Oyun en az 6 kişi ile oynanır. Oyun aracı olarak 9 adet düz kiremit parçası ve top ile oynanır. Oyuncular kendi aralarında iki gruba ayrılır. Kız- oğlan karışık oynanabilir. Her grup kendi arasında bir ebe seçer. Oyuna başlamak için gruplar arasında seçim yapılır. Seçimi kaybeden grubun ebesi 9 adet kiremidi üst üste dizer. Oynama hakkını kazanan grubun bir elemanı topu eline alır ve kayalara doğru üç defa atar. Kayalar yıkılırsa taşların başını bekleyen ebe topu kapar. Bu sırada oyuna başlayan grubun oyuncuları yıkılan taşları üst üste koymaya çalışır. Ebe ise koydurmamak için ona topla vurur. Topla vurulan kişi oyundan çıkar. Eğer oyuna başlayan grup yıkılan taşları üst üste koymadan vurulursa ebelik onlara geçer. Oyun bu şekilde devam eder.
TIMBIRTIP :
Oyunculardan biri yüzünü duvara döner.Arkada 5-10 veya 15 kişi vardır. Kız-erkek karışık oynanır. Yüzünü duvara dönen kişi “tımbırtıp “dediği anda arkaya döner. Birisinin hareket halinde olduğunu görürse o kişi cezalandırmaya ayrılır. Oyun içinde iki veya üç kişi kalana kadar devam edilir. O son üç kişi diğerlerini cezalandırır. Cezalandırmak için üstlerinde bulunan kıymetli eşyalarını saklar. Bulana kadar yerin yakınlık uzaklık mesafesine göre alkış tutulur.
KAPANKALE :
Kalabalık gruplarla oynanır. İki kişi ebe olur, karşı karşıya durulup el ele tutuşularak kale yapılır. Diğerleri tek sıra olup;
Kapan kale kalbimde
Biz size geldik on birde
Geldiyseniz geldiniz
Bizleri memnun ettiniz
Bir sıçan İki sıçan Üçüncüsünde kapan
Bu oyuna benzeyen fakat şarkısı değişik “aç kapıyı bezirgan başı” vardır. Oyunun şarkısı;
Aç kapıyı bezirgan başı bezirgan başı
Kapı hakkı ne verirse ne verirse
Birinci sıçan İkinci sıçan Üçüncüsünde kapan
Denilip o an gelmekte olan kişi kapana kısılır. Ebelerin isimleri vardır Sırayla kapana kısanlara bu isimler sorulur. Hangisini bildiyse onun arkasına sıralanır. Oyun bitince iki grup kuvvet çekişmesi yaparlar. Kazanan grup şampiyon olur, diğerlerine çürük elma denir