-
Mayoz Bölünme
Mayoz Bölünme
'Mayoz' ya da Mayoz bölünme, eşeyli üreyen canlıların hücrelerinde görülen bir tür bölünme biçimidir.Mayoz bölünme sonucunda, kromozom sayısı yarıya iner. Diğer bir ifadeyle, mayoz bölünme öncesinde 2n olan kromozom sayısı mayoz bölünme sonrasında n olur.Mayoz bölünme 2 safhada gerçekleşir. Bu safhalar, Mayoz-1 ve Mayoz-2 safhalarıdır.MAYOZ BÖLÜNMENİN EVRELERİ: Mitoz bölünmede olduğu gibi yine başlıca iki büyük evre vardır.A-ÇEKİRDEK BÖLÜNMESİ
B-SİTOPLAZMA BÖLÜNMESİ
Fakat bu iki bölünme arka arkaya ikişer kereolur. Bunlara MAYOZ1 ve MAYOZ2 denir. Mitozda
olduğu gibi bölünme işlemi bitince dinlenme evresi (İNTERFAZ) geçirilir. MAYOZ1 Başlıca 4 büyük basamak halinde gerçekleşir. Mayoz bölünmenin en önemli ve en uzun dönemi profaz1 dir.1-PROFAZ 1: Mitozdaki profaz olaylarının tümü gerçekleşir. Anneden ve babadan gelen kromozomlar (homolog kromozomlar) kromatitleşerek biraraya gelir. İki homolog kromozomun oluşturduğu bu yapıya; tetrat denir. Tetrat sayısı hücre kromozomunun n sayısı kadardır. Tetrat haline gelmiş homolog kromozomlar; birbiri üstüne kıvrılır bu olaya sarılma (sinapsis) denir. Sarılmış homolog kromozomların birbirlerine dokunan uçları arasında parça değişimi olur. Bu olaya Crossing-over denir. Crossing-over rastgele olduğundan tür içi çeşitliliği sağlar. Aynı türün bireylerinde farklı özellikler ortaya çıkar.2-METAFAZ 1: Tetratlar(4lü kromatit)hücrenin ekvator düzleminde dizilirler.3-ANAFAZ1: Tetratlar ikiye bölünerek iki kromatit bir kutba, diğer ikisi diğer kutba çekilir.4-TELOFAZ 1: Kutuplara çekilmiş ikili kromatitler kromatin ipliğe dönüşür. Çekirdek zarı ve çekirdekçik oluşur.SİTOPLAZMA BÖLÜNMESİ: Hayvansal hücrelerde; Çekirdek bölünmesi tamamlandıktan sonra sitoplazma ortadan boğumlanarak ikiye bölünür ve iki ayrı hücre oluşmuş olur.Bitkisel hücrelerde: Oluşmuş olan iki çekirdekli hücrenin ortasında bir orta lamel (ara lamel) oluşur ve hücre duvarına kadar ulaşır. Dolayısıyla birbirine bitişik iki hücre oluşur. sitoplazma bölünmesinin hemen ardından mayoz2 başlar. mayoz 2 Başlıca iki büyük dönemdedir.A-ÇEKİRDEK BÖLÜNMESİB-SİTOPLAZMA BÖLÜNMESİA- ÇEKİRDEK BÖLÜNMESİ : 4 Dönemden oluşur.1- PROFAZ 2: Profaz 1 deki ve profazdaki tüm olaylar gerçekleşir. Tetrat, sinapsis ve crossing-over görülmez.2 -METAFAZ 2: İkili kromatitler hücrenin ekvator düzleminde sıralanırlar.3- ANAFAZ 2: Kromatitler ikiye ayrılarak birer birer zıt kutuplara çekilir.4- TELOFAZ 2: Kutuplara çekilmiş tekli kromatitler (kromozomlar) kromatin iplik haline dönüşür. Etrafında çekirdek zarı ve çekirdekçik oluşur.B -SİTOPLAZMA BÖLÜNMESİ: Hayvansal hücrelerde; Çekirdek bölünmesi tamamlandıktan sonra sitoplazma ortadan boğumlanarak ikiye bölünür ve iki hücreden tekrar iki ayrı hücre oluşmuş olurBitkisel hücrelerde: Oluşmuş olan iki tane iki çekirdekli hücrelerin ortalarında bir orta lamel (ara lamel) oluşur ve hücre duvarlarına kadar ulaşır. Dolayısıyla birbirine bitişik iki hücreden tekrar iki hücre oluşurMayoz bölünme sonucunda n kromozomlu 4 hücre (gamet)oluşur.
http://www.netteyasam.com/images/_uploads/mayoz.gif
-
--->: Mayoz Bölünme
Mayoz I
İnterfaz
Bölünmeye hazırlık evresidir. Mitozdaki interfaza benzemekle birlikte hücrelerin mitozdaki gibi büyüklüklerinin ve hacimlerinin artması gerçekleşmez....
Profaz I
DNA ipliklerinin kısalıp kalınlaşmaya başlaması ile başlar. Bu evre sınırları kesin olmayan 5 evreye ayrılıp incelenir. Bu evreler;
* Leptoten: Kromozomların mikroskopla seçilebildikleri andan itibaren başlar. İki eş kromatid birbirine sarılı halde bulunur. Ayrıca kromatidler üzerinde kromomer denilen ve koyu boyanan bölgeler fark edilir.
* Zigoten: Biri anneden diğeri babadan gelen ve birbirlerine benzeyen homolog kromozomlar yan yana gelerek eşleşmeye başlarlar Bu eşleşme bir uçtan diğer uca doğru devam eder. Bu evrede her biri iki kromatid taşıyan iki kromozomun yan yana durmasıyla sanki canlı n sayıda kromozom taşıyormuş görülür. Görülen bu yapıya "tetrat" denir.
* Pakiten: Homolog kromozomların eşleşmesi tamamlanır ancak kromozomlar kısalmaya devam eder. Ayrıca bu evrede mitozdan farklı olarak tetratlar arasında genetik madde alışverişi olur. Buna crossing-over denir. Bu olay homolog kromozomların birbiri üzerine çakışan (kiyazma "chiasma") kısmında gerçekleşir.
* Diploten: Kromozomların sentromerleri ayrılmamıştır. Dört kromatid için iki sentromer vardır. Tetrat'taki homolog kromozomlar birbirinden ayrılmaya başlar. Ancak kiyazma bölgelerinde ayrılma olmaz ve kiyazmalar uca doğru kaymaya başlar.
* Diakinez: Kromozomlar son halini alır. Çekirdekçik kaybolur. Çekirdek zarı parçalanır.
Metafaz I
Çekirdek zarının parçalanması sona ermiş, sentrozomlarkutuplara çekilmiş ve iğ iplikçikleri ortaya çıkmıştır. Sentromerleri çift olan tetratlarekvatoral düzlem üzerine dizilir.
Anafaz I
Bu evrede tetratlar ikiye ayrılarak kutuplara giderler. Anne ve babadan gelen kromozomlar rasgele olarak birbirlerinden ayrılırlar (özelliklerimizin bazılarının anadan bazılarının babadan geçmesinin nedeni). Bu evrede kromozom sayısı indirgendiğinden kutuplara taşınan yani oğul hücrelere geçecek olan kromozom sayısı vücut hücrelerinin kromozom sayısının yarısı kadardır.
Telofaz I
Hücrenin iki kutbunda bulunan kromozomlar uzayıp incelmeye başlar. Etraflarında çekirdek zarı oluşur. Sitoplazmanın boğumlanmasıyla da haploid sayıda kromozoma sahip iki yavru hücre oluşur.
Buraya kadar geçen olaylar mayoz-I olarak adlandırılır. Bundan sonra mitozdakinin aksine arada interfaz evresi olmaksızın profaz-II'nin başlamasıyla [mayoz-II] başlar. Mayoz-II mitoz bölünmenin hemen hemen aynısıdır. Hücrelerdeki haploid kromozom sayısı korunarak profaz-II, metafaz-II, anafaz-II ve telofaz-II gerçekleşerek mayoz bölünmenin sonunda n kromozom sayısına sahip 4 yavru hücre meydana gelir.
Hayvansal hücrelerde: Çekirdek bölünmesi tamamlandıktan sonra sitoplazma ortadan boğumlanarak ikiye bölünür ve iki ayrı hücre oluşmuş olur.
Bitkisel hücrelerde: Oluşmuş olan iki çekirdekli hücrenin ortasında bir orta lamel (ara lamel) oluşur ve hücre duvarına kadar ulaşır. Dolayısıyla birbirine bitişik iki hücre oluşur.
Mayoz II
Profaz II
Birinci bölünmenin telofozı ile ikinci bölünmenin arasında bir dinlenme devresi olmadan çekirdek zarı parçalanır. Birinci iğ iplikçiklerinin doğrultusuna dik yeni iğ iplikçikleri oluşur.
Metafaz II
Her oğul hücrenin haploıd (n) kromozomu ekvatoral düzlem üzerinde dizilir. Bu evrede kromozomlar ikili görülür.
Anafaz II
Ekvatoral düzlem üzerinde dizilmiş olan diatlar sentromerlerinin uzunlamasına bölünmesiyle birbirinden ayrılırlar. Her kromatid anafaz kromozomu halinde kutuplara çekilir.
Telofaz II
Kromozomların helezonları açılır, dolayısıyla görünmez olurlar. Çekirdek zarları oluşur sitoplazma bölünür. Böylece bir hücreden 4 tane haploid hücre meydana gelir.
* Sitoplazma bölünmesi
Hayvansal hücrelerde: Çekirdek bölünmesi tamamlandıktan sonra sitoplazma ortadan boğumlanarak ikiye bölünür ve iki ayrı hücre oluşmuş olur....
Bitkisel hücrelerde: Oluşmuş olan iki çekirdekli hücrenin ortasında bir orta lamel (ara lamel) oluşur ve hücre duvarına kadar ulaşır. Dolayısıyla birbirine bitişik iki hücre oluşur.
Mayoz bölünme sonucunda n kromozomlu 4 hücre (gamet)oluşur.
