Stoklar - 1 muhasebe kayıt örnekleri

İşletmelerin en önemli varlıklarından biride stoklardır.Tanımına baktığımızda; işletmenin; Satmak Üretimde kullanmak, tüketmek amacıyla almış olduğu İLK MADDE MALZEME- YARI MAMUL- MAMUL-TİCARİ MAL gibi varlıklar stokları oluşturur.Tekdüzen hesap planında 15 'li grubun açılımı şu şekildedir.



150-İlk madde malzeme

151-Yarı mamuller -üretim

152-Mamüller

-------------------------------------

153-Ticari mallar

157-Diğer stoklar

158-Stok değer düşüklüğü karşılığı(-)

159-Verilen sipariş avansları



Görüldüğü gibi bu hesaplardan 150-151- ve 152 hesaplar üretim işletmelerine yönelik hesaplardır,bu hesapları maliyet muhasebesi konuları geldiğinde sizlere aktaracağım,bu anlatımda sadece ticari işletmeleri temel alacağım.

DEĞERLEME:Öncelikle stokların Maliyet bedeli ile değerlemeye tabi tutulması gerekecektir.VUK'un 262.maddesine göre Maliyet bedeli:Bir iktisadi kıymetin elde edilmesi veyahut değerinin arttırılmasıyla ilgili yapılan ödemelerle bunlara bağlı her türlü giderlerin toplamı olarak tanımlanmıştır.örneğin fatura bedeli+nakliye ve hambaliye gideri+gümrük vergisi+taşıma sırasındaki sigorta gideri+sadece bu mal için alınan kredinin faiz ve komisyon gideri maliyet bedelini oluşturacaktır.depolama giderleri ve işletme için kullanılan krediler maliyet bedelinin dışındadır.Ayrıca değeri düşen malların değerlemesi ise Emsal bedeli ile olacaktır.Yani değer düşüklüğü yangın,deprem,su basması vs. veya bozulma,çürüme kırılma,çatlama vs gibi durumlar sonucu olmalıdır.Bu tür malların emsal bedeli 'ortalama satış fiatı veta taktir esasına göre olmalıdır.

Sevgili arkadaşlar; Stoklarda bulunan mal hareketlerini izlemede iki türlü kayıt yönteminden bahsederiz.Bunlardan birincisi Aralıklı envanter yöntemi,diğeri ise devamlı envanter yöntemidir diğer bir ifade ile sürekli yada aralıksız envanter de denir.Aralıklı envanter yöntemini uygulayan işletmelere ürün çeşidi çok ve küçük olan gıda sektörünü örnek gösterebiliriz.Devamlı envanter yöntemini uygulayan işletmelere ise ürün çeşidi büyük ve rahatlıkla sayılabilen beyaz eşya sektörünü gösterebiliriz.



1-ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİBirden fazla hesaplı aralıklı envanter yöntemi,stok hareketlerinin izlenmesinde istatistiki hesaplar yöntemi,tecrübi yöntem,aralıklı sayım yöntemi gibi isimlerle de ifade edilebilir.) Bu yöntemde işletmede bulunan mal mevcudu ancak SAYIM VE DEĞERLEME (envanter çıkarma) ile belirlenecek bir yöntemdir.Dolayısıyla kar veya zarar ancak mal mevcudu ortaya çıktıktan sonra hesaplanabilecektir.Öncelikle sayım ve değerleme yada envanter çıkarma ne demektir onu tanımlayalım.Envanter çıkarmak:Saymak-tartmak-ölçmek ve değerlemek suretiyle bilanço günündeki varlıkları ve borçları kesin bir şekilde taktir ve tespit etme işlemidir.Dolayısıyla burada dönem sonu geldiğinde ilk yapacağımız iş stokları tespit etmeliyiz ve bir defaya mahsus STMM kaydı yapmalıyız.Bunu biraz açalım.Sevgili Arkadaşlar öncelikle 153-Ticari mallar hesabının borç bakiyesini bulmalıyız yani Dönem başı mal mevcudu +Dönem içi alışlar+Alış giderlerinden,Alıştan iadeler ve alış iskontoları çıkartıldığında 153-Ticari mallar hesabını borç bakiyesi bulunacaktır.(dikkat)Bulunan bu bakiyeden Dönem sonu stok çıkartıldığında Satılan ticari malın maliyeti bulunacaktır.Net satışlardan da STMM çıkartıldığında kar yada zarara ulaşabiliriz.Bu arada ENVANTER kelimesinin ne anlama geldiğini belirtmeden geçmeyelim. Envanter kelimesi,Alacak ve borçların dökümünü gösteren liste olarak tanımlanır yeda stokların miktar ve değerlerini ifade eden kelimedir.

Ticari Mallar Hesabının Borç Bakiyesi=(DBMM+D.İÇİ ALIŞLAR+ALIŞ GİDERLERİ)-(ALIŞTAN İADELER+ALIŞ İSKONTOLARI)

TMHBB-D.SONU STOK=STMM(621)



NET SATIŞLAR-STMM=KAR/ZARAR bulunacaktır.LÜTFEN İFADELERİ İYİ İNCELEYİNİZ

Aralıklı envanter yönteminde STMM kaydı dönem sonunda BİR defa yapılır(dikkat)
------------------------------/-------------------------------------

621-STMM

153-TİCARİ MALLAR

----------------------------------------------------------------------

Arkadaşlarım stokların anlaşılabilmesi için 153-Ticari malların işleyişi üzerinde durmak gerekecektir,staja başlama ve yeterlilikte çıkan soruları özününü göreceksiniz lütfen dikkatlice izleyiniz.

153-TİCARİ MALLAR:Herhangi bir değişikliğe tabi tutulmadan satmak amacıyla alınan malların izlendiği hesaptır.



153,01-Dönem başı mal mevcudu

153,02-Dönem içi alışlar

153.03-Alış giderleri

153.04-Alıştan iadeler

153.05-Alış iskontoları

153.06-Sayım fazlalıkları

153.07-Sayım noksanlıkları

153.08-Değeri düşen mallar

153.09-STMM (satılan ticari malın maliyeti)



not:Ana hesabın alt kırılımları tesadüfen yazılmıştır 153 den sonraki kırılımlar ihtiyaridir.

153.01-TİCARİ MALLAR (Dönem başı mal mevcudu)eçen yıldan devreden malları ifade eder,Açılış fişinde 153.01-Ticari mallar hesabının borcunda görülür.

-------------------01/01/2007.-------------------------------------

100-Kasa 500

121-A.Senetleri 2000

153,01-Ticari mallar 3000

254-Taşıtlar 10000

320-Satıcılar 5000

321-B.Senetleri 500

500-Sermaye 10000

---------------------------------------------------------------------------------

Açılış fişinde 153.01 Ticari malların görünümü



153.02-TİCARİ MALLAR (Dönem içi alışlar);Dönem içinde alınmış olan mallardır.Aktif hesaplar herzaman ilk kayıtta borçlanır yada giren borçlu mantığı ile borçlandırılacaktır.

--------------------------------------/------------------------------

153.02-Ticari mallar 50.000

191.01-İnd.kdv 5000

100-kasa 10000

320-Satıcılar 45000

----------------------------------------------------------

Dönem içi mal alış kaydı

153.03-TİCARİ MALLAR(Alış giderleri); Dikkat! Mal alışı nedeniyle ortaya çıkan Nakliye,sigorta,komisyon,gümruk vs.gibi giderler alış giderlerini oluşturur ve malın maliyetine eklenir yani 153-Ticari mallar hesabının borcuna kaydedilmelidir,bu kaydın mantığı şayet mal alınmasaydı bu giderlerde olmayacaktı bu nedenle malın maliyetine aktarılacaktır.Diğer bir ifade ile bu tip giderlerin genel giderlerle ilgisi yoktur çünkü burada belirli bir aktifin elde edilmesi gereğinden hareketle zorunlu bir gider yapılmıştır.

-------------------------------------------/---------------------------

153.03-Ticari mallar 100

nakliye gideri

191,01-ind.kdv 10

100-kasa 110

--------------------------------------------------------------------------

bu noktada uygulamadanda bahsetmeden geçemeyeceğim,büyük işletmelerin alış giderlerini dönem içerisinde 154-Alış giderleri hesabında takip etmeli ve dönem sonunda 153-Ticari malların borcuna aktarmalısı daha doğru olacaktır.



153.04-TİCARİ MALLAR (Alıştan iadeler);İşletme aldığı malları çeşitli nedenlerle iade edebilir bu çok doğaldır.Bu nedenle 153-Ticari mallar alacaklandırılacaktır.

--------------------------------------------/--------------------------

320-Satıcılar 100

153.04-Ticari mallar 90

391-Hesaplanan kdv 10

-------------------------------------------------------------------------

Öncelikle staja başlama öğrencileri kdv ye lütfen dikkat.Ayrıca alıştan iadelerden kaynaklı bir gider yapılmışsa bununda alış gideri yani 153,04-Ticari mallar olduğunu unutmayalım.ve yine iade gideri satıcı adına yapılmış olabilir bu durumda ise satıcılar hesabı borçlanacaktır.Bir özellikte uygulamadan vermek istiyorum; İadelerin dönem içinde 155-Alıştan iadeler hesabında takibi ve dönem sonunda 153-Ticari mallar hesabının borcuna aktarılması bilgi açısından daha doğru olacaktır.



2 / 15, n / 50 N E D İ R



153.05-TİCARİ MALLAR(ALIŞ İSKONTOLARI) ; SMM yeterlilik öğrencileri lütfen dikkat! İskonto; alıcılar borcunu belli bir zaman içinde öderse fiattan indirilecek yüzde olarak anlaşılır ve fatura üzerine de yazılır. 2/15,n40 dikkat bu ifade nedir.Bu ifade fatura üzerine yazıldığında dikkat; 40 gün ,içerisinde ödenmesi gereken bir fatura tutarının 15 gün içerisinde ödenmesi halinde %2 iskonto yapılacağı ,15 günden sonra ödenmesi halinde ise iskonto yapılmayacağı anlamına gelir.Daha açık anlatımla 40 gün vadeli ilk 15 gün içerisinde ödenirse %2 iskontolu demektir.sınavda mutlaka çıkar.



SORU;İşletme 3/15, n/50 vadeli 1000 ytl +kdv ye mal almış ve 10 günde ödemiştir.(kdv %10 kabul edilsin)

----------------------------/--------------------------------------

153-Ticari mallar 1000

191-ind.kdv 100

320-Satıcılar 1100

-----------------------------------------------------------------------

---------------------------------/--------------------------------------

320-Satıcılar 33

153-Ticari mall. 30

391-hes.kdv 3

--------------------------------------------------------------------------

--------------------------------/------------------------------------------

320-satıcılar 1067

100-kasa 106 7

----------------------------------------------------------------------------



3/15, n/50 şeklinde mal alınışı ve ilk 10 gün içinde ödemesi kaydı,15 günden sonra ödeme yapılsaydı 2. kayıt olmayacaktı.

Arkadaşlar;Bazı durumlarda da Alış anında fiat indirimleri sözkonusu olabilir yani belli bir tutarı aşan mal alışlarında belirli bir indirim yapılabilir bunların ayrıca kayda alınmasına gerek yoktur.iskontolu fatura bedeli üzerinden yapılacak kayıt yeterlidir.Yanlız iskontoların ticari teamüllere uygun olması gerekir.Diğer bir ifade ile alış yapılırken iskonto sözkonusu ise kdv matrahı olarak net fatura tutarı yani iskonto düşüldükten sonra kalan tutar kabul edilecek daha doğrusu net fatura tutarı ve onun kdv si dikkate alınacaktır.Mal alındıktan sonra dönem sonunda ayrı bir dekontla bildirilen iskontolar da ise kdv işleme alınmayacak sadece iskonto kaydı yapılacaktır.Yine bazı durumlarda yıl sonu geldiğinde yada belli bir ciro aşıldığında satış primi -hasılat primi-yıl sonu iskontosu gibi yapılan ödemelerde kdv olacaktır.Bu gibi iskontolar bir hizmet olarak görüleceğinden fatura düzenlenmesi gerekecektir ve kdv uygulanacaktır.Kısaca dekontla bildiriliyorsa kdv yok, fatura kesiyorsak kdv uygulayacağız.



-----------------------------/---------------------------------

320-satıcılar 10

153-ticari mallar 10

---------------------------------------------------------------

Dekontla bildirilen iskonto kaydı



---------------------------------------/---------------------------

320-satıcılar 110

153-Ticari mall. 100

391-Hes.kdv. 10

-------------------------------------------------------------------

iskonto için fatura kesmiş olduğumuzda



not:İadelerin dönem içinde 156-Alıştan iskontolar hesabında takibi ve dönem sonunda Ticari mallar hesabının borcuna aktarılaması uygulama açısından daha doğru olacaktır.

Sevgili arkadaşlar iskontolarda başka bir durum ise alınan mal miktarına bağlı olarak satıcı tarafından işletme lehine yapılan iskontolar yada ciro primlerini mal alışıyla ilişkilendirmemek gerekir bunları doğrudan gelir yazmak doğru olacaktır,ayrıca ciro primine karşılık bedelsiz mal gönderilmesi durumunda ciro primini gelir yazmalıyız.



--------------------------------------------------/------------------------------

320-Satıcılar 550

649-D.ol.g/k 500

391-Hes.kdv. 50

----------------------------------------------------------------------------------

ve

--------------------------------------/--------------------------------------------

153-Ticari mallar 500

191-İnd.kdv. 50

320-Satıcılar 550

-------------------------------------------------------------------------------------



Satıcılar işletme lehine 500 ytl ciro primi tahakkuk ettirmiş ve karşılığında bedelsiz mal göndermiştir.

SATIŞTAN İSKONTOLAR:Satıştan iskontoları anlatmadan iskontolar konusunu bitirmek olmazdı birazda satıştan iskontolar konusuna değinmek istiyorum.

Örnek;Alıcılara yapılan 500 ytl lik iskontoya karşılık alıcılar 500 ytl lik hizmet faturası düzenlemiş olsun.

--------------------------------------/-----------------------------------

611-Satış iskontoları 500

191-İndirilecek kdv 50

120-Alıcılar 550

--------------------------------------------------------------------------

Örnek;Alıcılara yapılan 300 ytl lik iskonto bir dekont ile bildiriliyor.Dikkat burada kdv olmaz.

------------------------------------------/------------------------------------

611-Satıştan iskontolar 300

120-Alıcılar 300

----------------------------------------------------------------------------------------

Arkadaşlar bu konudaki diğer bir kayıt sistemi ise şöyledir;Yıl sonunda satılan malın miktarına bağlı olarak alıcılara yapılan iskontolar yani ciro primleri mal alış maliyetiyle ilişkilendirilmez doğrudan gidere aktarılır,yine bedelsiz mal gönderilmesi durumunda da gider yazılır.Uygulama genellikle böyledir.

örnek;işletme alıcılara 3000 ytl lik ciro primi tahakkuk ettirmiştir.

----------------------------------/-----------------------------------

659-diğer ol.g/z 3000

191-İnd.kdv. 300

120-Alıcılar 3300

------------------------------------------------------------------------

örnek;İşletme Alıcılara 10,000 ytl lik ciro primi tahakkuk ettirmiş ve karşılığında bedelsiz mal göndermiştir.

----------------------------------------/----------------------------------

659-Diğ.ol.g/z 10,000

191-İnd.kdv 1,000

120-Alıcılar 11,000

-----------------------------------------------------------------------------

ve

--------------------------------------------/----------------------------------

120-Alıcılar 11,000

600-Y.içi sat. 10,000

391-Hes.kdv. 1,000