Harezmî

HAREZMÎ

Harezmî IX. yüzyılda yaşayan ve cebir alanında ilk defa eser yazan Müslüman Türk bilginidir.
Harezmî 780 yılında Harezm’de doğdu. Daha sonra ilim öğrenmek amacıyla kendi döneminin ilim merkezi olan Bağdat’a gitti. Abbasi Halifesi Me’mun Bağdat’ta kurduğu kütüphanenin (Darülhikme) idaresini kendisine verince matematik ve astronomi kaynaklarını uzun süre inceleme imkanı bulmuştur.
Bağdat’taki bilimler akademisi Darülhikme’de görev alan Harezmî matematik astronomi ve coğrafya alanında değerli çalışmalar yaptı.
Harezmî ilk defa birinci ve ikinci dereceden denklemleri analitik metotla; bir bilinmeyenli denklemleri de cebirsel ve geometrik metotlarla çözmenin kural ve yöntemlerini tespit etti. Matematikte ilk kez sıfır rakamını kullanan Harezmî cebir bilimini metodik ve sistematik olarak ortaya koydu. Kendisinden önceki cebire ait konuları yine ilk kez ‘cebir’ adı altında sistemleştirdi.
Harezmî matematik astronomi ve coğrafya alanında çok sayıda eser yazdı.
Yeryüzünün çapına ait hesaplarını Kitâbu Sûreti’l-Arz adlı kitabında topladı. Bu eserde Nil Nehri’nin kaynağını açıklayan Harezmî Batlamyus’un astronomik cetvellerini de düzeltti.
Güneş ve ay tutulmasına dair incelemelerini topladığı Zîcü’l-Harezmî adlı eserinde ise astronomi için gerekli trigonometri bilgi ve cetvellerini de verdi.
Harezmî 850 yılında Bağdat’ta vefat etti.