Çocuk Hayatında Oyun!

1. Duygusal Ve Sosyal Gelişimde Oyunun Rolü
Oyun, doğumdan sonra çocuğun beden uzuvlarını hareket ettirmesiyle başlayıp bunların koordinasyonu ile çeşitlilik kazanır. Bebek eliyle yakaladığı bir nesneyi ağzına götürür, yere vurur, ve nesnenin çıkardığı sese tepki gösterir. Bu davranışlar farklı nesnelerle tekrarlanır. Sosyal bağlamda bebeğin anne ile olan ilişkisi ise zamanla bakışmaktan gülümsemeye, sesler çıkarmaya, oyunsu mimiklere, sallanmaya ve zıplamaya dönüşür. Bebek bakıcısına güven duyduğu sürece oyunsu davranışlarını da geliştirecektir.

Çocuk oyunda araştırır keşfeder ve öğrenir. Başkalarıyla bir araya gelir ve akranlarıyla ilişki kurar. Aynı zamanda korkularından, kaygılarından ve saldırganlık duygularından arınma olanağı bulur. Doğaçlama sosyo - dramatik oyunlar, hayal gücünü, üretkenliğini ve akıl yürütmeyi destekler. Oyun toplumsal davranışları pekiştirme aracı olarak da işlev görür. Sağlıklı çocuklar uygun ortamlarda daha çok oyun oynamaya yönelirler.

2. Sosyal Oyun Gelişimi

Çocuğun oyuna hazır olması, aile içindeki deneyimlerine ve içinde bulunduğu ortamlarla orantılıdır. Eğer çocuk ailede sevgi ve destek gördüyse, diğer yetişkinlerden saygı gördüyse ve çocuklarla oyun oynamışsa, başkalarıyla alışverişte bulunması oyun oynaması o denli kolaylaşacaktır. Eğer çocuk koşullu sevgi ve katı disiplinle eğitilmiş ise oyun ortamında mutlu olmak için dikkati üzerine çekmek isteyecek veya kabuğuna çekilip oyun dışı kalmayı tercih edecektir.

3. Çocuklar Neden Oyun Oynarlar?

Çocukların oyun oynamaları birçok nedenle açıklanabilir. Öncelikle keyif aldıkları için ve araştırma ve keşfetmeye ilgi duydukları için oynarlar. Örneğin; ilk dönemlerde bebek, elinin parmaklarını keşfedip onları hareket ettirmekten hoşlanır. Okul öncesi çocuğu, bir kaptan diğerine suyu boşaltıp onun akışını izler ve kaplarda suyun aldığı şekli gözlemler. Aynı zamanda çocuk yaptığı davranışı beceri kazanmak için defalarca tekrarlar. Çocuk oyunda problem çözmeyi de öğrenir.

4. Grup Oyunlarında Benlik Kavramının Gelişimi

Çocuk bir arkadaş grubuna üye olarak kendi hakkında bilmediği özelliklerini oyundaki deneyimleriyle öğrenir. Aile içindeki yerinden başka, yaşıtlarıyla birlikte olduğunda kendi benliği hakkında daha gerçekçi bir yapının farkında olacaktır. Yeteneklerini keşfedip, gruba ne gibi katkıları olduğunu sosyal ortamda görebilir. Bu şekilde güçlü ve zayıf yanlarını keşfeder, kabul görülme ve dışlanma gibi sosyal deneyimlerle karşı karşıya gelebilir.

5. Sosyal Kavramların Oyun Ortamında Kazanımı

Toplumun değerleri arasında olan ait olma kavramını grup içinde yaşayarak öğrenmek mümkün olur. Bazı şeylerin kendine ait olup bazılarının ise olmadığını çocuk sosyal etkileşim içinde kavrar.

a.Paylaşma

Paylaşma kavramını "ben ve diğerleri"nin aynı tür istek ve arzularını kabullenmeye başladığında anlayacaktır.

b. Sırasını bekleme

Oyun ortamında paylaşılan oyuncakların kimsenin özel malı olmadığı için kullanıldıktan sonra başkasına verilmesi ve istendiğinde tekrar alınabilmesi kavramı ortak malların paylaşımını mümkün kılar. Bir oyuncakla oynarken, örneğin bisiklete binme vb. sırasını bekleme, çocuğa her zaman o oyuncakla tekrar oynayabileceği düşüncesini aşılar.

c. Rekabet

Kurallar çerçevesinde oynan oyun çocuğun diğerleri ile rekabete girmesini sağlar. Haksız rekabet ve çocukları birbirleri ile kıyaslanma oyunda çocuğun olumsuz duygular geliştirmesine yol açar.

6. Sosyal Gelişim Ve Sosyo-Dramatik Oyun

Dramatik oyunların ortaya çıkışı çocuğun sosyal gelişimine bağlıdır. Bu süreçte çocukta belirli nitelikler kazanılmış olmalıdır.

*Sosyal yaşam hakkında Bilgi Edinme:

İnsanların sosyal yaşamdaki rolü, ilişkileri,bu rollerin nasıl uygulandığı ve ilişkilerin kişiyi nasıl etkilediğini öğrenir.

*Sosyal Ortamda Diğerleriyle İletişim Kurma Becerisi

Rol dağılımında, kurguda ve davranışların gelişiminde uzlaşma.

Bu niteliklerin gelişimi sürecinde temsili oyunda çocukların bazı bilişsel gelişim aşamalarından geçtiği izlenir.

Kendinin dünyanın merkezi olduğu düşüncesinden uzaklaşması(18. aydan itibaren gelişmeye başlar).
Nesne ve olayları bağlam dışı kullanabilmek. (İki yaş dolaylarında çocuklar somut nesnelerden sonra soyut sembolleri kullanmaya başlarlar ve nesneyi kavramlardan ayırma becerisini gösterme yoluna girerler).
*Kaynaştırma:

Birden fazla nesneyi veya davranışı daha karmaşık olaylar dizisi içinde kullanabilme

7. Sosyo-Dramatik Oyunlar

Dramatik oyunlarda çocuklar birkaç aksesuar yardımıyla müdahale edilmeden zaman içinde kendileri için önemli olan durumları yaşama geçirirler. Sosyo-dramatik oyunda çocuk deneyimlerini yeniden yaşayarak içgörü kazanır ve karşılaştığı durumları açığa çıkarma olanağı bulur. Bu tür oyunlarda gözlem çocuğun dünyayı nasıl algıladığı ve diğer insanlarla ilişkilerinde neler hissettikleri hakkında bilgi ediniriz.

Sosyo-dramatik oyunlar arasında evcilik oyunu çok sık görülmektedir. Anne-baba-çocuk üçgeni içinde yer alan ilişkiler çocuğun ilk aşamada anlamaya çalıştığı özel bir durum teşkil eder. Yemek pişirme, masa kurma, ütüleme, çocuk bakımı, sohbet etme, doktora gitme vb. etkinlikler evcilik kapsamında gündelik yaşamın senaryoları arasında yer alır. Ayrıca televizyonda gördükleri sahneleri, sözleri tekrarlayıp anlamlandırmaya çalışırlar. Bu oyunların yanı sıra okulculuk, doktorculuk, bakkal, itfaiye vb. oyunlara da yer verilmektedir.

Dramatik oyun ve sosyo-dramatik oyun; taklit, sanki öyleymiş gibi, hayal ve sözel etkileşime dayalıdır.

Smilansky (1990) bu oyunları değerlendirmede genel çerçeve olarak altı unsur belirlemiştir.Bunlar:

* Taklit yoluyla rol alma

* Nesnelerle "öyleymiş gibi" oyun oynama

* Etkinlik ve durumlarla "öyleymiş gibi" oyun oynama

* Rol oyunlarını devam ettirme

* Etkileşim

* Sözel iletişim

Oyunun kalitesi ve zenginliği bu unsurların oyunda ne kadar yer aldığına bağlıdır.8. Dramatik Oyun ve Sosyo-Dramatik Oyun Özellikleri

Dramatik oyun:

Başka biri olduğunu düşünebilmek

Rol alma:

Bir başkasının davranışlarını ve konuşma kalıplarını taklit etme
Gerçek veya hayali aksesuar kullanabilme
Karakterleri ve olayları ilk elden veya dolaylı olarak aktarabilme

9. Sosyo-Dramatik Oyunlarda Öğretmenin Desteği

Çocukların sosyal ve duygusal gelişimleri öğretmenin ve yetişkinin oyun ortamında çocuğa farklı gelişim alanlarında vereceği desteğe bağlıdır. Bu destek şu şekillerde verilebilir.

Çocukların kendilerinin ve başkalarının duygularını anlamaları

* Duygusal olaylarda çocukların düşüncelerini ifade etmelerini desteklemek

* Çocukların dikkatini olumlu duyguların yanısıra olumsuz duygularada yoğunlaştırmak

* Çocukların konu veya duruma yönelik ifadelerini kabul etmek

* Çocukların birbirlerini dinlemelerini teşvik etmek

* Çocukların tepkilerini kaydetmek

* Ortaya atılan tartışmaları yapılandırmak

* Çocukların seçenek önerileri oluşturmalarına yardımcı olmak

* Çocukların karar verirken duygularını gözönünde bulundurmanın önemini vurgulamak

* Çocukların varsayımlara dayalı karar verme davranışlarına yardımcı olmak

* Çocukların duygularını ifade edip bunları sözel olarak ifade etmelerine fırsat vermek*Çocukların insanlar arası benzerlik ve farklılıkları anlamalarını desteklemek

* Özellikle planlanmış kişiler arası farklılık ve benzerlikleri vurgulayan deneyimlere yer vermek

* Programın her alanında insanların benzer ve farklı olduklarını gösteren bir bakış açısına yer vermek

* Sürekli olarak grup içinde farklılıkları anlamaya ve bunu diğer arkadaşlarıyla paylaşmaya teşvik etme

3. Oyun ortamında arkadaşlık kurma becerilerinin gelişimini desteklemek

* Başkalarını dinleme ve izleme

* Başkalarının davranışlarını okuyabilme

* Süregelen bir etkinliğe nasıl katılacağını bilme

* Çatışmada uzlaşma becerileri sergileyebilme

* İlişki kurmada ilk adımı atabilme

* Reddedilme durumunda üstesinden gelebilme

* İlişkiyi sürdürebilme

* Empati gösterebilme

* Geri bildirim verebilme

* Fikir üretme ve başkalarının fikirlerine katkıda bulunabilme

* Özel davranış ve sosyal beceriler üzerinde tartışabilmeBu belirtilen davranışlar öğretmenlerle çocukların uzlaşması ve karşılık ilkesine bağlı olarak güven ve saygı duyulmasını gerektirmektedir

10. Sembolik Ve Dramatik Oyunlarda Görülen Konuşma Türleri

Gıffin (1984) yaptığı gözlemlere dayanarak çocukların 3-7 yaşlarda kullandıkları konuşma türlerini belirlemiştir.

Konuşmasız Oyun:

Gizli Konuşma:

Oyun Oynarken Yapmakta Olduğu Davranışlar Hakkında Bilgi Verme:

Hikaye Anlatma:

Yol Gösterme:

Açıkça Temsil Edilecek Durumları Önermek,Yön Vermek:

11. Dramatik Oyunu Planlama

Çocuklar dramatik oyunları yeterli zaman içinde engellemeden oynamalı ve bazı öneriler dışında yönlendirilmemelidirler. Yardımcı materyaller arasında bebekler, bebek arabaları, giysiler, masa vb. bulundurulmalıdır. Bu materyallerin birden fazla olması çocukların rahatça kendilerini ifade edebilmelerine yardımcı olacaktır. Yine dayanıklı ama basit çok amaçlı kullanıma açık materyaller çocuklarını oyunlarını kolaylaştıracak ve hayal güçlerini uyaracaktır.

Dramatik oyunlar saldırgan ve yıkıcı duyguların uygun biçimde ifade edilmesinde olumlu sonuçlar doğurabilir. Çocuklar aldıkları farklı rollerle farklı duyguları sergilerler.

Dramatik oyunda gerçek ve hayal, çocuk düşüncesinde birbirinden kesin çizgilerle ayrılmaz. Çocuğun aklından geçenler gerçek veya gerçek dışı olarak algılanmaz

Dr. Fatih Kataroğlu