Sesteş kelimeler , eş sesli sözcükler

SESTEŞ KELİMELER, EŞ SESLİ SÖZCÜKLER, ÖZELLİKLERİ (1) (TÜRKÇE DERSİ KONU ANLATIM)

Yazılışları ve okunuşları aynı olduğu halde, anlamları tamamen farklı olan sözcüklere "sesteş" sözcükler denir.

Örnek:

Yüzünde kan lekesi vardı. - Sen hala onun söylediklerine kan.

Ay'a bu ay yeni bir uzay aracı gönderilecekmiş. - Yüzünü asma, öbür sınavda yüz alırsın.

Gül sen, gülün olayım. - Köyün ortasından geçen çay, çay bahçelerini suluyor.


Sesteş Sözcüklerle İlgili Uyarılar:

=>Sesteş, sözcüklerde kimi zaman yalnızca anlam ayrılığı, kimi zaman da hem anlam hem de tür ayrılığı söz konusu olur.

Örnek:

Saçındaki kır çektiği acıları gösteriyor.
Elindeki bardağı düşürüp kırdı. (Hem anlam, hem de tür farklılığı söz konusudur.)

Ayakkabısının bağı çözülmüş.
Bağa girdik, üzüm topladık. (Yalnızca anlam farklılığı söz konusudur.)

=>Eş seslilik çoğu kez çok anlamlılıkla karıştırılmaktadır. Oysa sesteşlikte, sözcüğün kazandığı her farklı anlam temel anlam olup bu temel anlamlardan birine bağlı olarak ortaya çıkan yan ya da mecaz anlamlar sesteşlik değil çok anlamlılık olarak adlandırılır.

Örnek:

Gemideki tayfalardan biri kara göründü diye bağırdı.

Kara gecede bir tek yıldız bile yoktu.

Cümlelerinde geçen "kara" sözcükleri eş seslidir.

"Kara yazım gene değişmedi" cümlesinde "kara" sözcüğü bunların sesteşi değil, renk "kara" ya bağlı olarak yapılmış birçok anlamlılıktır.

=>Eş sesli sözcüklerle "ortak kökler" karıştırılmamalıdır. Çünkü ortak kökler arasında bir anlam yakınlığı varken, sesteş sözcükler arasında hiçbir anlamyakınlığı yoktur.

Örnek:

boya Renkli boya, Duvarı boyadı. Al bir ata binmişti.

eski Eski elbise, Araba eskidi. Ortak kök Bana da gömlek al. Sesteş

Barış Barış yapıldı, Yakında barışırlar. Kır at yarışmaya giremedi.

Şunu da çöpe at.


=>Sesteş bir sözcüğün iki farklı anlamını da düşündürecek biçimde kullanılmasıyla oluşan sanata tevriye denir.

Örnek:

Ak gerdana bir ben gerek. (Siyah nokta, I. Tekil kişi)

Ulusun, korkma nasıl böyle bir imanı boğar. (Yüce - büyük, bağırıp ulumak)

=>Sesteş sözcüklerin bir arada kullanılmasıyla oluşan sanata cinas denir.

Örnek:

Geçtikçe bembeyaz giyinenler üçer beşer

Gördüm ki ahiret denilen yerdedir beşer.

SESTEŞ KELİMELER, EŞ SESLİ SÖZCÜKLER, ÖZELLİKLERİ (2) (TÜRKÇE DERSİ KONU ANLATIM)

Yazılışları (sesleri) aynı, anlamları farklı sözcüklerin özelliğidir.

Örn:

sal, gül, yüz, dem, dam…

Yazılışları aynı, anlamları arasında hiçbir ilgi bulunmayan sözcüklerdir.

Örneğin;

Bir gül de içimiz aydınlansın.

Bu gül bahçesini çok severim. cümlelerinde altı çizili sözlerinyazılışları aynıdır. Ancak birincisi eylem, diğeri çiçek ismi olan bu sözler arasında hiçbir anlam ilgisi yoktur. Öyleyse bunlar sesteş sözcüklerdir.